Στις 10-17 Μαΐου, ο σύλλογος ανεγέρσεως του Ι. Ν. αγίου Διονυσίου, «Διονύσου Αττικής», διοργάνωσε επταήμερη προσκυνηματική εκδρομή στην Κρήτη. Αναχωρήσαμε το βράδι της Κυριακής για το λιμάνι του Πειραιά και από κει, ταξιδεύοντας με πλοίο, φθάσαμε στις 6 π. μ. στο λιμάνι των Χανίων.

  Δευτέρα 11 Μαΐου. Η πρώτη μας επαφή με τα Χανιά ήταν το «ίδρυμα του Αγίου Νεκταρίου», το οποίο ιδρύθηκε από την πνευματική θυγατέρα του π. Αμφιλοχίου Μακρή, Αμφιλοχία μοναχή, τη εμπνεύσει και καθοδηγήσει του, και περιλαμβάνει τον πρώτο ναό που κτίσθηκε στην Ελλάδα προς τιμή του Αγίου Νεκταρίου το 1962, με πλήθος αφιερώματα από αρρώστους που θεραπεύθηκαν, και που σήμερα λειτουργεί ως ενορία των Χανίων. Εκτός του ναού, υπάρχει η Στέγη του κοριτσιού όπου κατοικούν κορίτσια που χρήζουν αρωγής και βοηθείας, εργαστήρια ραπτικής και πλεκτικής, ξενώνας, κέντρο πνευματικών εκδηλώσεων στις Κορακιές λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Χανιά, στέγη υπερηλίκων μοναχών, όπως και εγκαταστάσεις για την θερινή παραθέριση των κοριτσιών. Στον ιερό ναό τελείται καθημερινά θεία λειτουργία και έτσι μπορέσαμε να εκκλησιασθούμε τα δύο πρωινά που μείναμε στα Χανιά.
  Η Ι. Σταυροπηγιακή Μονή Ζωοδόχου Πηγής (Χρυσοπηγής), 3 χιλ. έξω από τα Χανιά, ήταν ο δεύτερος σταθμός μας. Ιδρύθηκε το 1600, από το 1976 είναι γυναικεία, έχει εκκλησιαστικό και λαογραφικό μουσείο, ασχολείται με βιολογικές και οικολογικές καλλιέργειες, δημιουργεί άλλα δύο μοναστήρια σε μετόχια της, εκδίδει τις διδαχές του π. Πορφυρίου με τον οποίον συνδεότανε και σφύζει από ζωή. Σήμερα έχει τριάντα μοναχές που ασχολούνται συν τοις άλλοις με αγιογραφία, ιεροραφία, συντήρηση παλαιών βιβλίων και εικόνων.
  Η Ι. Σταυροπηγιακή Μονή Αγίας Τριάδος Τζαγκαρόλων, που κτίσθηκε στα τέλη της Βενετοκρατίας, από τους αδελφούς Ιερεμία και Λαυρέντιο Τζα-γκαρόλους, ορθοδόξους, βενετικής καταγωγής Κρητικούς ήταν το επόμενο προσκύνημά μας. Προσέφερε πολλά στους αγώνες της Κρήτης αλλά υπέστη και πολλές καταστροφές.
  Επίσκεψη στο ακρωτήρι με τους τάφους των Βενιζέλων (Ελευθερίου και Σοφοκλή) αλλά και του ανδριάντα του θρυλικού και ηρωικού Σπύρου Καγιαλέ, ό οποίος στη επανάσταση του 1897, τρεις φορές έστησε την ελληνική σημαία στον ιστό της, τον οποίον έριχναν οι οβίδες των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, και στο τέλος την κράτησε στα χέρια του, κάνοντας το σώμα του ιστό. Η ηρωική και αποφασιστική του πράξη ανάγκασε τους ευρωπαίους να σταματήσουν τον κανονιοβολισμό και τις κυβερνήσεις τους μετά από λίγους μήνες να επιτρέψουν την αυτονομία της Κρήτης. Η ένωση με την μητέρα Ελλάδα επετεύχθη εν τέλει το 1913. Τελέσαμε δακρυσμένοι Τρισάγιο και απολαύσαμε την πανοραμική θέα που προσφέρει η τοποθεσία.
  Η μέρα μας τέλειωσε με περιήγηση της πόλεως των Χανίων με το Βενετσιάνικο λιμάνι και την κλειστή αγορά.
  Το απόγευμα, όσοι θέλαμε, επισκεφθήκαμε εκτός προγράμματος την Ι. Μ. Γωνιάς, έξω από το Κολυμπάρι και δίπλα στη θάλασσα, αφιερωμένη στην Παναγία την οδηγήτρια και την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης που άρχισε να κτίζεται το 1965, με χρήματα της Ευαγγελικής «εκκλησίας» της Γερμανίας, σαν αντίδωρο «εξιλεώσεως για όσα κάναν οι Γερμανοί το 1941 στην Κρήτη». Εμπνευστής του ιδρύματος ο επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος Γαλανάκης και ο μαθητής του Αλέξανδρος Παπαδερός. Τα εγκαίνια έγιναν το 1967 και αργότερα έγινε και νέα πτέρυγα. Στο ίδρυμα αυτό φιλοξενούνται διάφορα διεθνή και οικουμενιστικά συνέδρια.

  Τρίτη 12 Μαΐου. Ξεκινάμε για το Ρέθυμνο και αφού το περάσαμε συναντούμε την Ι. Μ. Αγίας Ειρήνης, σκαρφαλωμένη στα βουνά πάνω από το Ρέθυμνο, που πρόσφατα ανακαινίσθηκε και είναι γυναικεία. Στο μοναστήρι αυτό αναφέρεται το άρθρο «Εντυπώσεις από τη ζωή σ’ ένα μοναστήρι», που δημοσιεύτηκε στα «Ενοριακά νέα».
  Η ένδοξη και ιστορική μονή Αρκαδίου είναι η επόμενη επίσκεψή μας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μ. από τη θάλασσα, κτίσθηκε από το μοναχό Αρκάδιο στις αρχές του 13ου αιώνα, και το Καθολικό της, που κτίσθηκε το 1587 στη θέση ενός μικρότερου ναού του 13ου αιώνα, είναι δίκλιτος ναός αφιερωμένος στη μεταμόρφωση του Χριστού και στους αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Η Μονή του Αρκαδίου έγινε πασίγνωστη ανά την υφήλιο και καθιερώθηκε σαν σύμβολο αυτοθυσίας και άκρας αυταπαρνήσεως αδούλωτων ανθρώπων στην περίοδο της Κρητικής Επαναστάσεως του1866 κατά του τουρκικού ζυγού.
  Προχωρούμε προς το Ηράκλειο και φθάνοντας στα περίχωρα του συναντούμε το Μοναστήρι της Παντάνασσας, αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Το Μοναστήρι αυτό ίδρυσε μία φωτεινή προσωπικότητα, που άφησε εποχή στο Ηράκλειο, ο Μητροπολίτης Πελαγονίας και Ενόπλων Δυνάμεων Νικόλαος Ξένος (1915-1984). Το Μοναστήρι άρχισε σαν φιλανθρωπικό ίδρυμα, που είχε ορφανοτροφείο θηλέων και θα προχωρούσε σε δημιουργία γηροκομείου, ασύλου ανιάτων, παιδικούς και νηπιακούς σταθμούς. Θα γινόταν κάτι αντίστοιχο με την Παναγία την Καλυβιανή. Δυστυχώς ο θάνατος του ιδρυτού του σταμάτησε τα μεγαλόπνοα σχέδια του.

  Τετάρτη 13 Μαΐου. Επισκεπτόμαστε την Ι. Μ. Θεοτόκου Παληανής, μια από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης. Το καθολικό της τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αλλά πανηγυρίζει και την 24η Σεπτεμβρίου, εορτή της συνάξεως της Υπεραγίας Θεοτόκου της Μυρτιδιωτίσσης, σαράντα ακριβώς μέρες μετά την εορτή της Κοιμήσεως. Ιδιαίτερη ευλογία γι’ αυτήν την μονή είναι το δένδρο της Μυρτιάς εντός του οποίου ενθρονίστηκε η θαυματουργός εικόνα της Θεοτόκου, την οποίαν είχαν βρει σε παρακείμενο δάσος. Σιγά-σιγά η μυρτιά κάλυψε την εικόνα, που σήμερα δεν φαίνεται πλέον, και η χάρη της Θεομήτορος αγίασε το δένδρο.
  Συνεχίζουμε το προσκύνημά μας επισκεπτόμενοι την Παναγία την Καλυβιανή, αρχαίο προσκύνημα, στο χώρο του οποίου ίδρυσε ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Κρήτης Τιμόθεος Ματθαιάκης, ως επίσκοπος της μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας, μια σύγχρονη «Βασιλειάδα». Το μοναστήρι είναι γυναικείο και διαθέτει ορφανοτροφείο, γηροκομείο, οικοκυρική σχολή. Εφημέριος που το εξυπηρετεί είναι ο αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Πατεράκης, μια χαριτωμένη και αγιασμένη προσωπικότητα, που αναπαύει όποιον τον πλησιάσει. 

  Πέμπτη 14 Μαΐου. Αρχίζουμε τη μέρα μας με επίσκεψη στην Νεάπολη, έδρα της Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου. Επισκεπτόμαστε τον μητροπολιτικό ναό της Μεγάλης Παναγιάς, όπου τελούμε παράκληση με τον Σεβασμιώτατο Νεκτάριο, ο οποίος μας υποδέχθηκε με μεγάλη αγάπη και μας μίλησε κατάλληλα και επίκαιρα για την εποχή μας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ορθοδοξία μας. Εντυπωσιακός στο παράστημα, παραδοσιακός στην εμφάνιση, εύγλωττος και εντυπωσιακός ομιλητής, μας άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις.
  Κάνουμε έπειτα το γύρο του οροπεδίου Λασίθι.
  Συναντούμε την Ι. Μ. της Παναγίας της Κεράς (όνομα του διπλανού χωριού) ή Καρδιώτισσας, η οποία τιμάται στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Έχει υποστεί τα πάνδεινα λόγω των εθνικών αγώνων της. Στο χώρο της λειτουργούσε και Κρυφό Σχολείο. Εικόνα του τέμπλου του Καθολικού, με την Παναγία βρεφοκρατούσα, κλάπηκε το 1498 και μεταφέρθηκε στην Ιταλία, όπου της δόθηκε το όνομα της «Διαρκούς βοηθείας». Σήμερα βρίσκεται στη Ρώμη, στο ναό του αγίου Αλφόνσου, όπου υπάρχει και το αφιερωμένο σ’ αυτήν μοναχικό τάγμα (από το 1871) των παπικών.
  Οι άλλες μονές που επισκεφτήκαμε είναι οι εξής:
  Η Ι. Μ. Κρεμαστών που χτίσθηκε το 1622 είναι αφιερωμένη στον αρχάγγελο Γαβριήλ, ανακαινισμένη πλήρως κα γυναικεία τώρα. Χτισμένη σε απότομη και κατάφυτη βουνοπλαγιά, δίνει την εντύπωση πως κρέμεται, γι’ αυτό ονομάσθηκε και Κρεμαστών. Μεγάλη η προσφορά της στους εθνικούς αγώνες. Είναι το Αρκάδι της Ανατολικής Κρήτης. Στο χώρο της λειτούργησε το 1821 κρυφό σχολειό, το οποίο ίδρυσε ο επίσκοπος Πέτρος Δωρόθεος.
  Η Ι. Μ. Κρουσταλλένιας, ανδρική, είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Παναγίας και είναι η «Αγία Λαύρα» της Κρήτης. Στο χώρο της υψώθηκαν και κυμάτισαν πολλά λάβαρα και σημαίες απελευθερωτικών αγώνων της Κρήτης. Κατά την επανάσταση 1866-69 ήταν η έδρα της επαναστατικής επιτροπής του αγώνα. Πλήρωσε τη συμμετοχή της στους εθνικούς αγώνες με αλλεπάλληλες καταστροφές της.
  Η Ι. Μ. Βιδιανής, ανδρική, είναι αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και διαθέτει και μουσείο φυσικής ιστορίας.
  Αργά το βράδι επισκεπτόμαστε τον Ναό του αγίου Μηνά στο Ηράκλειο και τον αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ειρηναίο, στο μητροπολιτικό μέγαρο. Μας δέχθηκε με άκρα απλότητα, οικειότητα και ευγένεια. Συζητήσαμε μαζί του φλέγοντα θέματα της εποχής μας και της Εκκλησίας μας. 

  Παρασκευή 15 Μαΐου. Επισκεπτόμαστε την Ι. Μ. αγίου Γεωργίου, την πόλη Άγιος Νικόλαος, την Ελούντα, όπου στον κόλπο της βρίσκεται το μικρό νησάκι η Σπιναλόγκα, το οποίο ήταν ενετικό φρούριο και αργότερα λεπροκομείο (1905-1957), την Μονή Παναγίας της Ακρωτηριανής και αγίου Ιωάννου του θεολόγου Σητείας, το γνωστό Τοπλού. Από κει φεύγουμε και πάμε στην Ιεράπετρα.

  Σάββατο 16 Μαΐου. Επισκεπτόμαστε τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσσού· έπειτα την Μονή Αγκαράθου, η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία, ανδρική, ιδιόρρυθμος. Απ’ αυτήν προήλθαν οι πατριάρχες Μελέτιος Πηγάς (Αλεξανδρείας) και Κύριλλος Λούκαρις (Κων/πόλεως). Την υπόλοιπη μέρα γνωρίζουμε βασικά μέρη και μνημεία του Ηρακλείου και τον ιερό ναό αγίου Τίτου. Το βράδι επιβιβαζόμαστε στο πλοίο και το πρωί της Κυριακής (6 π. μ.) είμαστε στον Πειραιά. Με τη λειτουργία, στο ναό του αγίου Γεωργίου στο Διόνυσο, έληξε το ωραίο και κατανυκτικό μας προσκύνημα στην Κρήτη.
  Ευχαριστίες και συγχαρητήρια οφείλουμε στον κ. Αλέξανδρο Καλλιγέρη, πρόεδρο της επιτροπής ανεγέρσεως του Ι. Ν. αγίου Διονυσίου, «Διονύσου Αττικής», για την άρτια οργάνωση του προσκυνήματος, την ξεναγό κ. Ειρήνη και τον οδηγόν κ. Ευάγγελο, για την ευγένεια, την άψογη συμπεριφορά και την προθυμία ικανοποιήσουν κάθε επιθυμία μας.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ