1989 είκοσι χρόνια πριν από σήμερα. Και βέβαια δεν μιλάμε για την «εποχή των παγετώνων», γιατί συχνά έτσι νομίζει ακόμη και ένας 18χρονος, όταν του μιλάς για μια εποχή μόλις πριν γεννηθεί ο ίδιος.

  Το 1989 όμως έγιναν γεγονότα τόσο μεγάλα και τόσο απρόσμενα γρήγορα. Άλλαξε η ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου τόσο «εύκολα», με την επιστροφή στο αυταπόδεικτα δίκαιο, ώστε να φτάνουμε σήμερα να ξεχνούμε, να μη γνωρίζουμε πως ήταν η μισή Ευρώπη, πριν μόλις είκοσι χρόνια.

  Το 1989 άρχισε η κατάρρευση του μεγαλύτερου τότε κράτους στον κόσμο, που εκτείνονταν στην Ανατολική Ευρώπη και τη Βόρεια Ασία, η τελευταία «αυτοκρατορία», η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (15 Σοβιετικές Δημοκρατίες), η περιβόητη ΕΣΣΔ με πρωτεύουσα τη Μόσχα, και τους καταναγκασμένους με την απειλή των τάνκς δορυφόρους της (Ανατολική Γερμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία. Η Αλβανία προσχώρησε στην Κίνα μετά τη διένεξη Κίνας-ΕΣΣΔ)

  Ένα απέραντο στρατόπεδο συγκέντρωσης, χωρισμένο από τον ελεύθερο κόσμο με το «σιδηρούν παραπέτασμα», που σήμαινε χιλιόμετρα από συρματόπλεγμα και τόνους μπετόν, με αποκορύφωμα το τείχος του αίσχους στο Βερολίνο, να χωρίζει την πόλη, την Ευρώπη στα δυο, το ένα μισό να μη βλέπει και να μη φαίνεται(φωτο 1).

 Η ΕΣΣΔ ιδρύθηκε από τον Λένιν το 1922 βασισμένη στο σύνθημα «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε» (2).Κύριο γνώρισμα σε όλη την έκτασή της, μάλιστα στην εποχή του Σταλινισμού, ήταν ο απέραντος φόβος, η τρομερή καταπίεση. Κύρια επιδίωξη η αντιθεΐα, το ξερίζωμα με πρωτοφανείς διωγμούς της θρησκείας, της όποιας πίστεως που δεν ήταν το Κόμμα, μάλιστα σε λαούς στην πλειοψηφία τους χριστιανούς ορθόδοξους. Γκρέμισμα εκκλησιών, κατάργηση θεσμών και συμβόλων, δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι εξόριστοι, φυλακισμένοι, απάνθρωπα βασανιστήρια, σκοτωμοί, μάρτυρες. Για 70 χρόνια με κυρίαρχα όπλα την απειλή, τη βία, το ψέμα και την απάτη, η κυρίαρχη ιδεολογία φάνταζε αήττητη. Ακόμη και στην αρχή του 89 δεν περιμέναμε παρά ίσως έναν αργό, μακροχρόνιο θάνατο.

 Η αρχή του τέλους ξεκίνησε όταν δεν μπορούσε πια ν’ αποκρυβεί στις μακρές ουρές των κατοίκων της Μόσχας, που περίμεναν για ένα κομμάτι ψωμί ή για 50 γραμμάρια τυρί το μήνα, η σκανδαλιστική αφθονία αγαθών στο Δυτικό κόσμο. Όταν δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί πώς η Ρωσία, ο πρώην σιτοβολώνας της Ευρώπης, παρά την καταναγκαστική εργασία όλων, έπρεπε να περιμένει από τον Καναδά και να παρακαλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες για την αποστολή αγορασμένων σιτηρών. Όταν απλά αποκαλύφθηκε ότι το εργοστάσιο, που κατασκεύαζε βίδες και έδινε σταθερή δουλειά στους εργάτες, στο τέλος ξαναέστελνε τις ίδιες βίδες στο χυτήριο για να επαναληφθεί ο κύκλος της δήθεν παραγωγής. Η αποθέωση της πιο τρομαχτικής απάτης στον αιώνα των πιο συγκλονιστικών αποκαλύψεων.

  Στις 2 Μαΐου Ούγγροι στρατιώτες αρχίζουν να απομακρύνουν (3), χωρίς καμιά άδεια, τα συρματοπλέγματα στα σύνορά τους με την Αυστρία. Χιλιάδες Ανατολικογερμανοί διαφεύγουν μέσω της Ουγγαρίας προς τη Δυτική Γερμανία, χωρίς αποσκευές, χωρίς σχέδια, με μόνο εφόδιο μια ιδέα, μια λέξη· «ελευθερία» (4). Ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, είχε πάρει τη μοιραία απόφαση ότι δεν θα έστελνε τανκς αν ένα κράτος-δορυφόρος επέλεγε τη μη απόλυτη υποταγή στην κυριαρχία της ΕΣΣΔ. Ήλπιζε όμως ότι τα κράτη θα παρέμεναν σε επιλογές συμβατές με τον μαρξισμό και θα εξακολουθούσαν να είναι ουσιαστικοί σύμμαχοι της ΕΣΣΔ. Αν πράγματι έτσι πίστευε, έκανε λάθος!

  Στις 17 Μαΐου η Πολωνική Κυβέρνηση αναγνωρίζει επίσημα την Εκκλησία.

  Τον Αύγουστο του 1989 στις Βαλτικές χώρες, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία, μικρά παιδιά ανεμίζουν τις εθνικές σημαίες τους, προσβλέποντας με απαντοχή στην εθνική ανεξαρτησία τους (5). Η πανίσχυρη ΕΣΣΔ αρχίζει να καταρρέει.

  Στις 9 Νοεμβρίου γκρεμίζεται το τείχος του αίσχους (6,7). Στην Τσεχοσλοβακία ανάβουν κεριά στην μνήμη των ηρώων και των αγίων τους (8). Στο Βουκουρέστι, μετά από συγκλονιστικά αιματηρά γεγονότα, σηκώνουν το βά-ρους 7 τόνων άγαλμα του Λένιν (9), που φάνταζε αμετακίνητο, ενώ χιλιάδες εργάτες σ’ όλες τις χώρες της ΕΣΣΔ χάνουν τη δουλειά τους, όταν αμέτρητα εργοστάσια κατασκευής αγαλμάτων και προτομών των θεοποιημένων Στάλιν και Λένιν κλείνουν.

  Μερικούς μήνες μετά, στην Κόκκινη Πλατεία, στη Μόσχα, δίπλα στο μαυσωλείο του Λένιν έχουμε μια συγκλονιστική διαδήλωση διαμαρτυρίας με θλίψη, με δάκρυα, με διαγραμμένα τα είδωλα και τη δραματική επιγραφή στα πλακάτ της πορείας· «Προλετάριοι όλου του κόσμου συγχωρήστε μας» (10).

  Και λίγο αργότερα ξανά στη Μόσχα στην Κόκκινη Πλατεία, Λιτανεία του Σταυρού. Κλήρος και λαός, νέα παιδιά, μετά από τόσα χρόνια υψώνουν το κρυμμένο μέχρι χθες Τίμιο Σταυρό με δέος και συναίσθηση. Παιδιά μεγαλωμένα στη πιο σκληρή αθεΐα. Οι γενναίες Ρωσίδες μπάμπουσκες (11), οι μάρτυρες γονείς και συγγενείς τους έδωσαν τη μάχη και νίκησαν για να μας βεβαιώνουν αυτά τα παιδιά τους, τα παιδιά του ’89, ποιος παραμένει ο αήττητος ρυθμιστής της ιστορίας (12)

 Το 1989 δεν είναι ένα ακόμη έτος είναι ολόκληρο έπος.

  Δυο χρόνια αργότερα, ανήμερα Χριστούγεννα, η σημαία της ΕΣΣΔ, που τα είχε μετατρέψει σε Σταλινούγεννα, υπεστάλη!

«Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ»
ΤΕΥΧΟΣ 472, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009