Η εορτή του ευαγγελισμού, που διατρέχει την περίοδο της Μ. Σαρακοστής με τις ακολουθίες του Ακαθίστου Ύμνου, δίδει κάθε χρόνο την αφορμή για μια βαθειά και εμπεριστατωμένη μελέτη του μυστηρίου της θείας ενανθρωπήσεως. Η δημιουργία του Χριστού, εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της παρθένου, ωθεί τους θεολόγους και πατέρες της Εκκλησίας μας σε σκέψεις και συλλογισμούς, βασισμένους στα όσα αποκαλύπτει η αγία Γραφή για το μυστήριο της θείας ενσαρκώσεως. Ας τους παρακολουθήσουμε και ας εντρυφήσουμε στη θεολογία τους.

*  *  *

  Μυστήριο περίεργο ή παράλογο ή αφύσικο είναι για τους ανθρώπους το μυστήριο που αναγγέλλει ο άγγελος Γαβριήλ στην παρθένο Μαρία. «Ιδού συλλήψη εν γαστρί και τέξη υιόν, και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν». Και αυτό θα γίνει διά της επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος.

  Κι όμως του μυστηρίου αυτού έχουν προηγηθεί δύο άλλα μυστήρια τα οποία είναι εξ ίσου παράδοξα ή και περισσότερο παράδοξα.Το μυστήριο της δημιουργίας του Αδάμ εκ του μηδενός «πλάθοντάς τον με χώμα και δίνοντάς τον πνοή ζωής» (Γεν. 2,7) και το μυστήριο της δημιουργίας της Εύας από την «πλευρά του Αδάμ» (Γεν. 2,21). Η δημιουργία του Αδάμ και της Εύας γίνεται χωρίς σπέρμα και δεν έχει καμμία σχέση με την δημιουργία των υπολοίπων ανθρώπων. Στη δημιουργία του Αδάμ έχουμε πλάση των ανθρώπου. Στη δημιουργία της Εύας και του Χριστού έχουμε ανάπλαση των ανθρώπων. Στην πρώτη περίπτωση παίρνει την σάρκα του Αδάμ και δημιουργεί άνευ σποράς την Εύα, στη δεύτερη περίπτωση παίρνει την σάρκα της Παναγίας και δημιουργεί πάλι άνευ σποράς τον Χριστό. Στις περιπτώσεις αυτές ο Θεός εργάζεται με την ανθρώπινη σάρκα που ήδη είχε δημιουργήσει. Δεν δημιουργεί ξανά από το χώμα, γιατί θα ήταν μια άλλη δημιουργία εντελώς διαφορετική. Αλλά αναπλάθει την ήδη υπάρχουσα με απώτερο σκοπό την φυσική (Εύα) και την αιώνια (Χριστός) διάσωση της ψυχοσωματικής υπάρξεως του ανθρώπου.

  Ο Χριστός προσλαμβάνει την ανθρώπινη σάρκα, διότι το «απρόσληπτον αθεράπευτον». Προέρχεται εκ γυναικός, διότι είναι άνθρωπος, αλλά και εκ Πνεύματος Αγίου, διότι είναι Θεός. Εάν προερχόταν εκ σπέρματος, δεν θα φαινόταν η σάρκωση του Θεού. Εάν δεν προερχόταν εκ γυναικός, θα φαινόταν φαντασία η ενσάρκωση. Φαινομενική και όχι πραγματική. Συνεπώς, δια να επιτευχθεί η σωτηρία του ανθρώπου, δύο φύσεις –η θεία και η ανθρώπινη– ενώνονται στο πρόσωπο του Χριστού. Ενώνεται η φύση του πλάστου και η φύση του πλάσματος! Αυτό είναι πλήρως παράδοξο και ακατανόητο. Επομένως μη απαιτούμε όλα να γίνουν κατά την ανθρώπινη λογική. Ο πλάστης έχει το πάνω χέρι και την προτεραιότητα.

  Στη γέννηση του Χριστού συμβαίνουν παράδοξα και υπερφυή, λόγω θεότητος, και φυσικά και ταπεινά, λόγω ανθρωπότητος. Βεβαίως και τα φυσικά δεν είναι φυσικά. Απλώς επειδή επαναλαμβάνονται ομοιόμορφα και απαράλλαχτα τα συνηθίσαμε. Φέρ’ ειπείν όλοι δεχόμαστε την γέννηση εκ σπέρματος. Κι όμως, γιατί όλα τα ανδρόγυνα δεν αποκτούν παιδιά; Γιατί ο Θεός δίνει δύναμη στο σπέρμα. Αυτός προκαλεί την δημιουργία κάθε νέου ανθρώπου δια της σποράς. Κι αυτή η γέννηση είναι ένα πελώριο και ανεξιχνίαστο θαύμα. Απλώς το συνηθίσαμε και δεν μας κάνει εντύπωση πλέον.

  Πηλός, πλευρά και σπέρμα είναι οι τρεις ύλες από τις οποίες δημιουργεί ο Θεός τον άνθρωπο. Απλώς οι δύο πρώτες γεννήσεις του Αδάμ –από πηλό– και της Εύας –από την πλευρά του Αδάμ– γίνονται χωρίς κύηση. Οι άλλες γεννήσεις, των ανθρώπων από σπέρμα και του Χριστού χωρίς σπέρμα, γίνονται κατόπιν κυήσεως. Εδώ βρίσκεται η ιδιομορφία της γεννήσεως του Χριστού. Γίνεται χωρίς σπέρμα αλλά με κύηση. Το Άγιο Πνεύμα ενεργεί μυστηριωδώς στη σάρκα της Παναγίας και δημιουργείται ο θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός.

Συγκρίσεις-παραβολές-ομοιότητες

  «Ο Θεός, από χώμα κόκκινο παρθένο, έπλασε τον Αδάμ. Από μήτρα παρθένα και από αίματα παρθενικά έπλασε τον νέο Αδάμ. Από ύλη άψυχη και άμορφη δημιούργησε το ανθρώπινο φύραμα. Από υπόσταση έμψυχη και λογική έλαβε το πρόσλημμα για να γίνει θεάνθρωπος. Συνεπώς η ενσάρκωση του Χριστού είναι βεβαίως και πάλι μια τεράστια και άνευ προηγουμένου κένωση και ταπείνωση της θεότητας.Αλλά είναι πιο εύκολη να κατανοηθεί και να πιστευθεί απ’ ότι η εκ πηλού δημιουργία του Αδάμ.

  Η Παναγία έδωσε στο νέο Αδάμ τη σάρκα της όπως και ο Αδάμ έδωσε στην Εύα την πλευρά του. Ο Αδάμ δεν ένοιωσε πόνο όταν του πήρε ο Θεός την πλευρά ούτε βέβαια ηδονή. Και η Παναγία δεν ένοιωσε τον πόνο της γεννήσεως και την ηδονή της συνουσίας. Σώος έμεινε ο Αδάμ μετά τη λήψη της πλευράς, άφθορος έμεινε η Παρθένος προ και μετά της γεννήσεως. Την Εύα την απάτησε ο όφις, ο πονηρός άγγελος· την Παναγία ευαγγελίσθηκε ο άγγελος Γαβριήλ. Η Εύα απατηθείσα μας προσέφερε θάνατο, η Παναγία υπακούουσα στον άγγελο Γαβριήλ μας χάρισε ζωή. Η Εύα μας προσέφερε τον καρπό του ξύλου της γνώσεως· τον θάνατο. Η Παναγία μας προσέφερε τον καρπό του ξύλου του σταυρού· την ζωήν την αιώνιον» (Ιωσήφ Βρυέννιος).

  Ας ευχαριστήσουμε τον δημιουργό μας και το εκλεκτότερο του σκεύος, την Παναγία μας, διότι συνεργάσθηκαν στο μυστήριο της ενσαρκώσεως· στην εκ νέου ανάπλαση και δημιουργία μας· στη μεγαλειώδη και φιλάνθρωπο αυτή ενέργεια της θείας οικονομίας.