Ο Max Weber είχε πει σε διάλεξη του στο Μόναχο, το 1919 ότι δυο τρόποι υπάρχουν για να κάνει κάποιος την πολιτική επάγγελμα του:
Ο ένας τρόπος είναι να ζει για την πολιτική κι ο άλλος να ζει από την πολιτική….
- Αυτός που ζει την πολιτική, απολαμβάνει τη κατοχή της εξουσίας που ασκεί και που τροφοδοτεί την εσωτερική ισορροπία του, την αυτοπεποίθηση του. Τα έχει καλά με τη συνείδησή του, γιατί η ζωή του αποκτά νόημα μόνον, όταν υπηρετεί ή διαχειρίζεται μια «κοινή υπόθεση»…
- Ο άλλος επιζητεί να κάμει την πολιτική μόνιμη πηγή εισοδήματος, επιδιώκει. να ζει από την πολιτική και την έχει ως επάγγελμα.
Παραδοσιακά ο πολιτικός επιθυμούσε την απόκτηση πολιτικού και κοινωνικού «κεφαλαίου», με την έννοια ότι η πολιτική του δραστηριότητα υπηρετούσε κάποιες ηθικές και υλικές άξιες κοινωνικά αποδεκτές, Έτσι, πετύχαινε τη κοινωνική αναγνώριση του. Στις ημέρες μας έχει αρχίσει να εμφανίζεται ένας άλλος στόχος. Πρόκειται για την απόκτηση οικονομικού «κεφαλαίου» μέσα από συναλλαγές και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η πολιτική ασκείται πλέον ως επάγγελμα και προσλαμβάνει κάποιες φορές, τη μορφή της επιχειρηματικής δραστηριότητας, που χρησιμοποιεί τις δύο άλλες μορφές δηλαδή το πολιτικό και κοινωνικό «κεφάλαιο», για να καλύπτει τυπικά τις δραστηριότητες αυτές.
Η νομιμότητα της πολιτικής πράξης, η σημερινή τυπική νομιμότητα, έχει όρια και φραγμούς, έχει ηθικούς περιορισμούς; Ασφαλώς, υπάρχουν οι νόμοι που στο αστικό καθεστώς μας, στο καθεστώς αυτό πού κυριαρχούν οι μηχανισμοί της αγοράς, προστατεύουν την ελευθερία, για να μη πω την ελευθεριότητα της επιχειρηματικής και οικονομικής δραστηριότητας και κατοχυρώνουν την ατομική ιδιοκτησία. Νομιμοποιούν μάλιστα ένα σύστημα ανώνυμων-απρόσωπων οικονομικών θεσμών, (βλέπε για παράδειγμα τις off shore εταιρείες κι όχι μόνον) όπου είναι γνωστό ότι η κερδοσκοπία, η φοροδιαφυγή και οι άδηλες συναλλαγές, δεν αποτελούν απλώς μια νόμιμη και. καθημερινή δραστηριότητα τους, αλλά αποδεικνύουν ταυτόχρονα σε μας τους υπολοίπους, την αδιαμφισβήτητη « ικανότητα » και την «εξυπνάδα» κάποιων γνωστών και επιφανών ανδρών.
Σκέπτομαι. ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά όχι ως προς το χρόνο, αλλά ως προς τις αξίες κι ως προς τον δήθεν «πολιτισμό» που βιώνουμε, από το νόημα της φράσης, που είχε πει ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Σωκράτης. Η πολιτική πρέπει να πραγματοποιεί τις αξίες, τις οποίες η φιλοσοφία αναγνωρίζει ως έγκυρες, κι ότι η δικαιοσύνη είναι αρετή ψυχής και προς την αρετή αυτή οφείλει να προσανατολίζεται η Πολιτική
Λυπάμαι που το αναφέρω, αλλά είναι βέβαιο ότι σήμερα η Πολιτική έχει απολέσει οριστικά τα ηθικολογικά περιεχόμενα της παραδοσιακής Πολιτικής Φιλοσοφίας. Εξελίσσεται σε ένα ιδιαίτερο είδος επαγγελματικής δραστηριότητας, στο οποίο η άσκηση της διαχείρισης των κοινών γίνεται σε μια αυτόνομη τοπικά. θεσμική και εξουσιαστική βάση, ανήκει όμως και εμπλέκεται, στον ευρύτερο καταμερισμό της εργασίας. Η πολιτική διαχείριση διαμορφώνεται ως ένα ιδιαίτερο επάγγελμα, που αξιολογείται με τούς τεχνικούς όρους της αποτελεσματικότητας και της «απόδοσης»… Άλλωστε τα κόμματα έχουν άπολέσει σταδιακά την αυτονομία τους έναντι των οικονομικών συμφερόντων. Στην εποχή μας η Πολιτική είναι μια δραστηριότητα, που προσπαθεί να συνδυάσει την εξυπηρέτηση των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων, αλλά και τη διασφάλιση της τυπικής κοινωνικής συναίνεσης ή έστω της απλής ανοχής των πολιτών.
Προσπαθώντας να διατηρήσει την ασταθή αυτή ισορροπία η Πολιτική χάνει την αυτονομία της και γίνεται μέρος του μεγάλου κοινωνικού προβλήματος. Το φαινόμενο της διαπλοκή δεν αποτελεί παρά την έκφραση αυτή της «συνάντησης» και αλληλοδράσης μεταξύ των πολιτικών επιλογών και των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και στόχων και εμφανίζεται μόνον, όταν χαλάνε οριστικά τα μεταξύ τους όρια.
Το «μήνυμα» της σύγχρονης ορθολογικής πολιτικής δράσης είναι ότι στην πολιτική δράση η επιδίωξη του ατομικού κέρδους δεν αντιβαίνει στην οικονομία της αγοράς και κάθε πράξη που καλύπτεται από την τυπική νομιμότητα είναι και ηθική. Συνεπώς, σύμφωνα με αυτή τη παράλογη για μένα «λογική», οι τυπικές διατάξεις που καλύπτουν και «νομιμοποιούν» τής λειτουργίες της αγοράς αποτελούν το πλαίσιο της ηθικής καεί της συνείδησής μας….
Η «ηθική» της νεοφιλελεύθερης αγοράς μετατρέπεται έτσι σε μια σύγχρονη «ηθική φιλοσοφία» που προσδιορίζει και οριοθετεί τη συνείδηση και τη δράση μας. Τα άτομα όμως που πιστεύουν ότι το όριο της ηθικής τους εξαντλείται στην τυπική νομιμότητα των νόμων της αγοράς μπορούν να είναι ίσως «ηθικοί » επιχειρηματίες, δεν μπορούν όμως να είναι άτομα που ασκούν Πολιτική. Δυστυχώς, ο πολιτικός κυνισμός και η αποηθικοποίηση της Πολιτικής συνιστούν ένα διευρυνόμενο φαινόμενο και οι ηθικές δεσμεύσεις παίρνουν διαζύγιο από την πολιτική πράξη.
Τα κόμματα-μηχανισμοί λειτουργούν σήμερα με τους όρους των μηχανισμών της αγοράς. Χρειάζονται managers, επαγγελματίες ικανούς να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του τυπικού ορθολογισμού και στις αρχές του ανταγωνισμού και της επιχειρηματικότητας.
Οι ηθικές δεσμεύσεις, τα οράματα, οι αξίες. οι αρχές, τα κοινωνικά χειραφετητικά προστάγματα αποτελούν πλέον δυσβάστακτα «φορτία», που μειώνουν την αποτελεσματικότητα και τον ορθολογισμό της σύγχρονης διαχειριστικής πολιτικής. Γι’ αυτό, μπαίνουν σταδιακά στο περιθώριο ως κατάλοιπα μιας περασμένης, ρομαντικής και ξεχασμένης εποχής.
Νόμος, άλλωστε είναι το δίκιο και η ηθική της αγοράς και τίποτε άλλο.
Διαφορετικά όμως ήταν τα «πιστεύω» των πολιτικών παλαιότερα.
«..εφ’ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματα μου αρκούν δια να ζήσω, αρνούμαι να αγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν». (Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, προς την Δ΄ Εθνοσυνέλευση).
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑΣ
Οικονομολόγος
«ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ» ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΙΟΥΝΙΟΣ 2010
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ