27 Φεβρουαρίου 1913

Το κύριο συμπέρασμα του πολέμου αυτού για τους Έλληνες είναι η απιστία. Παντού φανερώθηκε πως ο Έλληνας δεν είχε πίστη στον εαυτό του, στη δύναμή του, στη ζωή του. Γι' αυτό και ξιπάστηκε τόσο το έθνος για τις επιτυχίες του και τις νίκες του. Δεν μπορούσε να φανταστεί πως είχε τη δύναμη να νικήσει, να ζήσει ζωντανά, να ξεφορτωθεί τα παχειά στρώματα της βλακείας των δασκάλων που το πλάκωναν και της αμάθειας που το πίεζε με την ιδέα πως ό,τι λέει η επιστημονικοπολιτισμένη Ευρώπη είναι θείος φετφάς, αλήθεια ακατανίκητη. Οι δάσκαλοι έψελναν σαν ψάλτες εκκλησίας, με τη μύτη, τη δόξα των προγόνων μασκαρεμένη (και ποιών προγόνων, των πιο αρχαίων και πιο ξένων από το τωρινό το έθνος). Και οι νεοφώτιστοι Φραγκοφερμένοι επιστήμονες εγκάρυζαν το μεγαλείο της επιστήμης της Ευρωπαϊκής, που έφερε τάχα πολιτισμό στην Ευρώπη, το σύγχρονο πολιτισμό (που είναι ξεπνοημένος ίσια ίσια εξαιτίας της παντοδυναμίας της επιστήμης).

Πελαγωμένοι μέσα σ' αυτές τις αντιλήψεις των μορφωμένων τάχα του Γένους οι Έλληνες, ένοιωθαν την τρομερή πίεση, το βάρος της αναξιοσύνης που τους έψελναν σ' όλους τους τόνους, τους ήχους και τους σκοπούς οι μορφωμένοι τους Βραχμάνες. Μόλις νίκησαν (και θα νικούσαν καλήτερα και πιο τελειωτικά, αν δεν τους βάραινε αυτό το βάρος) άνοιξαν τα μάτια τους, τα έτριψαν και είδαν πως όλα αυτά που τους έψελναν οι μορφωμένοι του Γένους ήταν μία μεγάλη βλακία, και το έθνος είναι ζωντανό, και ξιπάστηκαν που φανερώθηκε το έθνος ζωντανό.

Ελπίζω αυτό το μάθημα να έχει θεραπευτική αξία και να γιατρευτούν οι Έλληνες από την απιστία τους απέναντι στη ζωή. Είναι καιρός να κλείσουμε τις πόρτες μας στην πλημμύρα των περασμένων πραγμάτων και των ξένων πραγμάτων, που μας γέμισαν τον τόπο και τα κεφάλια μας. Πρέπει να καθαριστούν τα κεφάλια μας και για να καθαριστούν πρέπει να ζήσουμε. Το κεφάλι είναι ένα μέρος του κορμιού. Το κορμί μας πρέπει να μάθει να ζει.

Ίων Δραγούμης

Τα «κρυμμένα» ημερολόγια, Οκτώβριος 1912-Αύγουστος1913, σελ. 187-188

σελ. 187-188

Εισαγωγή επιμέλεια σχόλια Νώντας Τσίγκας

Εκδόσεις Πατάκη 2021

για την αντιγραφή·

ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ