Ο Αντίοχος Δ´ φιλοδόξησε να αντικαταστήσει τον Θεό του Ισραήλ με τον Δία του Ολύμπου, αλλά ήθελε και ο ίδιος να λατρεύεται ως Θεός. Κανείς από τους προ αυτού κοσμικούς άρχοντες, ούτε ο Ναβουχοδονόσορ (Δαν. 4,31-34), ούτε ο Δαρείος (Δαν. 6,27-28), ούτε ο Κύρος (Β´ Έσδρας 7,12) δεν είχαν συστηματικά και σταθερά αντισταθεί κατά της πίστεως και της λατρείας των Ιουδαίων. Γι' αυτό ο Θεός φωτίζει τον Δανιήλ να γράψει την προφητεία αυτή, για να προπαρασκευάσει τους Ιουδαίους, ώστε να μη αιφνιδιαστούν από τα σκληρά μέτρα του Αντιόχου Δ´κατά της ιουδαϊκής λατρείας. Οι ηρωικοί αγώνες των Μακκαβαίων ήταν καρπός της προφητείας του Δανιήλ (Α´ Μακ. 2,59-60). Ο Αντίοχος Δ´ ο επιφανής είναι ο πρόδρομος του τελικού Αντιχρίστου, προηγείται δε της πρώτης ελεύσεως του Μεσσία Χριστού, όπως ο τελευταίος Αντίχριστος θα προηγηθεί της δευτέρας παρουσίας του Χριστού. Κι όπως μετά τους διωγμούς του Αντιόχου Δ´ θα έλθει η εποχή του Μεσσία, έτσι και μετά τους διωγμούς του Αντιχρίστου θα επακολουθήσει η αιωνία μακαριότητα και ευτυχία των πιστών.
Η διάρκεια των συμφορών και διωγμών θα είναι κατά το αρχαίο κείμενο «έως εσπέρας και πρωί ημέραι δισχίλιαι και τριακόσιαι». «Εσπέραν» κάλεσε την αρχή των συμφορών, «πρωί» δε το τέλος των συμφορών, επειδή με νυχτα και σκοτάδι μοιάζουν τα λυπηρά, παρατηρεί ο Θεοδώρητος Κύρου (393-457 μ. Χ.). Οι Εβραίοι υπολόγιζαν το ημερονύχτιο από το εσπέρας. Συνεπώς εδώ η λέξη «ημέραι» σημαίνει εικοσιτετράωρα, ημερονύκτια. Τα 2.300 ημερονύκτια είναι εξήμισι χρόνια (για την ακρίβεια είναι έξι έτη, τρεις μήνες και περίπου δέκα οκτώ ημέρες), δηλαδή καλύπτουν το χρονικό διάστημα που βασίλευσε ο Αντίοχος Δ´ ο επιφανής (170-164/163 π. Χ.). Σε αυτό το διάστημα υπάρχουν όχι μόνο οι διώξεις του Αντιόχου, αλλά και προσπάθειες εξελληνισμένων Ιουδαίων συνεργατών του, όπως του αρχιερέως Ιάσονος, ο οποίος εισήγαγε στα Ιεροσόλυμα τα ελληνικά ειδωλολατρικά έθιμα, τους ελληνικούς αγώνες, την «παλαίστραν» και το «γυμνάσιον». Την τακτική του Ιάσονος συνέχισε ο αδελφός του Μενέλαος, ο οποίος πήρε την θέση του αρχιερέως προσφέροντας περισσότερους φόρους από τον αδελφό του! Πάντοτε σε όλα τα έθνη οι χειρότεροι εχθροί είναι οι εσωτερικοί προδότες και σύμμαχοι του εχθρού, οι οποίοι, διά λόγους συμφέροντος και Ηροστράτειας δόξας, κτυπούν πισώπλατα την πατρίδα τους, κατά τον πιο αισχρό τρόπο. Και οι χειρότεροι εχθροί της πίστεως είναι αυτοί που ακολουθούν τον κοσμικό και ειδωλολατρικό τρόπο ζωής και σχετικοποιούν την απολυτότητα του δόγματος και του ήθους, καταντώντας έτσι αρνητές του αληθινού Θεού, ενώ επιφανειακά και τυπικά δηλώνουν πιστοί του. Αυτοί αφ' ενός μολύνουν και αφ' ετέρου αποδυναμώνουν και καταστρέφουν κατά το ανθρώπινο το σώμα της Εκκλησίας.
Άλλοι ερμηνευτές υπολογίζουν το «εσπέρας και πρωί» από εσπέρας έως πρωί και συνεπώς το θεωρούν μισό εικοσιτετράωρο, δηλαδή τρεισήμισι χρόνια, ή 1.130 ημέρες, όσο διήρκεσε και ο διωγμός του Αντιόχου, από το 168-165 π. Χ.
Άλλοι ερμηνευτές όμως θεωρούν ότι ο αριθμός των 2.300 ημερών είναι συμβολικός και δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Η προφητεία, λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, έχει πάντα μία ασάφεια. Είναι σαν την αστραπή, η οποία προς στιγμή φωτίζει, αλλά μετά επικρατεί πάλι σκότος. Σκοπός της είναι η διαρκής εγρήγορση των πιστών, ώστε να ανιχνεύουν συνεχώς τα σημεία των καιρών με νήψη, ετοιμότητα και διαρκή προσπάθεια τηρήσεως των εντολών του Κυρίου, ώστε στην κρίσιμη στιγμή να πουν το μεγάλο ναι στον Θεό και το μεγάλο όχι στον Διάβολο. Το σημαντικό στην περίπτωση αυτή που μελετούμε δεν είναι ο αριθμός των ημερών, αλλά ότι ο Κύριος υπολογίζει το χρόνο της θλίψεως του λαού του σε ημέρες, δηλαδή σύντομο χρονικό διάστημα και όχι μακρύ και δυσβάστακτο. Εδώ πρέπει να θυμηθούμε το της Αποκαλύψεως (2,10) «και έξετε θλίψιν ημέρας δέκα».
Άλλες ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές λεπτομέρειες του ογδόου κεφαλαίου του Δανιήλ που εξετάζουμε είναι οι εξής.
Ο Δανιήλ επιθυμεί να μάθει την σημασία του οράματος που είδε. Παρουσιάστηκε τότε κάποιος που έμοιαζε με άνδρα και έδωσε εντολή στον Γαβριήλ να του ερμηνεύσει το όραμα. Αυτός ο άνδρας λένε οι πατέρες είναι ο ίδιος ο Κύριος, διότι μόνο αυτός μπορεί να διατάξει τον αρχάγγελο Γαβριήλ. Ο Γαβριήλ πλησίασε τον Δανιήλ και αυτός, αν και άνθρωπος αρετής και θαρραλέος και έχοντας πείρα δυσκόλων στιγμών και οραμάτων, εν τούτοις, τα έχασε και έπεσε μπρούμυτα στο έδαφος. Εδώ φαίνεται ότι και οι αγγελοφάνειες είναι κάτι το φοβερό. Και εδώ φαίνεται πόσο άδικο έχουν κάποιοι αιρετικοί που λένε ότι μπορούν να δουν την ουσία του Θεού, αφού ακόμη και οι άγγελοι, όπως παρατηρούμε στο όραμα του Ησαΐα (6° κεφ.), δεν μπορούν να βλέπουν συνεχώς ούτε την δόξα του (την λάμψη του, που είναι ενέργεια του Θεού) και καλύπτουν το πρόσωπό τους με τα φτερά τους. Ούτε αγγέλους λοιπόν μπορούμε να δούμε με άνεση και ηρεμία. Τους βλέπουμε κατά το εφικτό και δυνατό και ανάλογα με την αρετή και την πίστη μας ή την θέληση του Θεού.
Ο Γαβριήλ τον έπιασε και τον σήκωσε στα πόδια του, για να του δώσει θάρρος, και άρχισε να του εξηγεί το όραμα. Στην αρχή τον προσφώνησε ως «υιό ανθρώπου». Το κάνει αυτό για να ταπεινοφρονεί συνεχώς και να μη επαίρεται που συνομιλεί με άγγελο. Το κάνει όμως και για να τον τιμήσει. «Υιό ανθρώπου» θα ονομάσει αργότερα ο Χριστός τον εαυτό του και ως «υιό ανθρώπου» τον είδε ο Δανιήλ (7,13) να έρχεται μέσα από τα σύννεφα και να παραλαμβάνει κάθε αρχή και εξουσία του Θεού πατέρα και ως άνθρωπος. Ο Δανιήλ είναι προφήτης, εκπρόσωπός του και τύπος του, ως προς την αρετή και την αγιότητα. Είναι «ανήρ επιθυμιών», όπως θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο (9,3), δηλαδή άνθρωπος με ωραίες και ευλογημένες επιθυμίες. Άνθρωπος συνεχούς αγάπης και ενδιαφέροντος για τον λαό του, που πονά, υποφέρει και αγωνιά για τις τύχες του, προσεύχεται, νηστεύει και εξομολογείται στον Θεό χάριν του λαού του. Είναι σαν να του λέγει· «Δανιήλ είσαι χαριτωμένος άνθρωπος· μη φοβάσαι, ήλθα για να σου ερμηνεύσω το όραμα που είδες».
Ο Γαβριήλ παραγγέλλει στον Δανιήλ και το εξής· «σφράγισον την όρασιν, ότι εις ημέρας πολλάς». Δεν έπρεπε ο Δανιήλ να κοινοποιήσει την όραση που είδε, ώστε να μη την μάθουν αργότερα οι Πέρσες και εξοργισθούν εναντίον των Εβραίων και του Θεού τους, που γνωστοποιούσε την μελλοντική κατάργηση της βασιλείας τους. Από τους Πέρσες περίμεναν την άδεια να επανέλθουν στην πατρίδα τους, πράγμα που το πέτυχαν με την μεσολάβηση μάλλον του Δανιήλ. Ο Δανιήλ είδε την όραση το 551/550 π. Χ. και η όραση αφορούσε γεγονότα του 164 μ. Χ. Θα πραγματοποιούνταν δηλαδή μετά 400 περίπου χρόνια. Δεν χρειαζόταν λοιπόν καμμία γνωστοποίηση.
Ο Δανιήλ μετά την ερμηνεία του οράματος από τον Γαβριήλ λυπήθηκε και μελαγχόλησε για όλα αυτά που θα συνέβαιναν στον λαό του στο απώτερο μέλλον. Κοιμήθηκε προσπαθώντας να ανακουφίσει το μυαλό του από τις θλιβερές σκέψεις και εν τέλει ασθένησε για μερικές μέρες. Μετά όμως η φωνή του καθήκοντος και της ευθύνης τον ανάγκασε να σηκωθεί και να αναλάβει εκ νέου τα καθήκοντά του στην αυλή του βασιλιά της Βαβυλώνας. Η οποιαδήποτε λύπη δεν μπορεί να μας παραλύει και να μας κάνει άχρηστους για το έργο μας. Η ζωή συνεχίζεται...
ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ