Η Γαλατία ήταν μεγάλη περιοχή στο εσωτερικό της Μ. Ασίας. Σε έκταση περίπου ήταν το μισό της Ελλάδας και βρισκόταν νότια της Βιθυνίας και του Πόντου, βόρεια της Λυκαονίας, δυτικά της Καππαδοκίας και ανατολικά της Φρυγίας, γύρω από την σημερινή πρωτεύουσα της Τουρκίας, την Άγκυρα. Οι Γαλάτες καταγόταν από την σημερινή Γαλλία και ξεκινώντας από αυτήν επιτεθήκαν τον Γ´ προ Χριστού αιώνα στα Βαλκάνια και στην Μ. Ασία. Εν τέλει εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μ. Ασίας που προαναφέραμε, η οποία πήρε από αυτούς το όνομα της. Οι Γαλάτες αυτοί εξελληνίσθηκαν ως προς την γλώσσα και τα ήθη. Ο απόστολος Παύλος κήρυξε στους Γαλάτες κατά την Β´και Γ´περιοδεία του (Πρξ. 16,6 και 18,23).
Μετά το κήρυγμα του Παύλου στην Γαλατία μετέβησαν εκεί ιουδαΐζοντες και δίδασκαν ότι άνευ της περιτομής και της τηρήσεως του μωσαϊκού νόμου δεν μπορεί να σωθεί κανείς και ότι ο Χριστός και η ανάσταση του δεν επαρκούν για την σωτηρία των χριστιανών. Δηλαδή ο Χριστός δεν είναι ο λυτρωτής, αλλά η περιτομή και ο μωσαϊκός νόμος. Επίσης δίδασκαν ότι ο Παύλος δεν είναι απόστολος περιωπής και δεν μπορούν να δίδουν βάση σ’ αυτόν.
Έτσι ο Παύλος αναγκάζεται να γράψει την προς Γαλάτας επιστολή του στην οποία, ανάμεσα σε πολλά άλλα, επισημαίνει τα όσα αναφέρει το αποστολικό ανάγνωσμα (Γαλ. 3,23-4,,5). Ας τα παρακολουθήσουμε σε απλή διασκευή και ανάλυση.
Πριν έρθει ο Χριστός μας φρουρούσε και μας περιτείχιζε ο νόμος για να μη καταντήσουμε ειδωλολάτρες. Ο νόμος ήταν ο παιδαγωγός εις Χριστόν. Παιδαγωγός την εποχή εκείνη ήταν κάποιος δούλος, ο οποίος φύλαγε το νέο για να μη του συμβεί κάτι κακό. Ήταν ο φρουρός, ο επόπτης, ο επιτηρητής, ο κηδεμόνας. Είχε εξουσία και ήταν ωφέλιμος όσο το παιδί ήταν μικρό και ανώριμο. Όταν ενηλικιωνόταν τότε απελευθερωνόταν από τον παιδαγωγό. Τώρα λοιπόν που γνωρίσαμε και πιστέψαμε στον Χριστό, ενηλικιωθήκαμε πνευματικά και δεν χρειαζόμαστε το νόμο. Τώρα είμαστε πραγματικά υιοί Θεού (Ιω. 1,12).
Παλαιά η περιτομή ήταν η πράξη εκείνη, που ενσωμάτωνε κάποιον στον λαό του Θεού. Τώρα έχουμε το βάπτισμα το οποίο αντικαθιστά πλήρως και αποτελεσματικά την περιτομή και μας ενσωματώνει στο σώμα του Χριστού, την Εκκλησία. Όσοι βαπτιζόμαστε ενδυόμεθα τον Χριστό. Αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο από το να είμαστε υιοί Θεού, παρατηρεί ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, διότι «αφού ενδυθήκαμε τον Χριστό, όμοιοι γινήκαμε με τον Υιό του Θεού και πήραμε μία συγγένεια και μία ομοιότητα με αυτόν και γίναμε κατά χάρη, αυτό που είναι εκείνος κατά φύση»! Δεν υπάρχουν πλέον μέσα στην Εκκλησία διαφορές εθνικότητας (Ιουδαίος ή Έλλην), κοινωνικής τάξεως (δούλος ή ελεύθερος), φύλου (άρσεν και θήλυ). Υπάρχει ένας νέος άνθρωπος, ο χριστιανός.
Κι αφού είστε του Χριστού, που είναι ο ευλογημένος απόγονος του Αβραάμ, άρα είστε και σεις απόγονοι του Αβραάμ και σύμφωνα με την επαγγελία είστε κληρονόμοι της ευλογίας. Ο Αβραάμ υπήρξε μεγάλος για την πίστη του και την υπακοή του στο Θεό και όχι για την περιτομή του, η οποία δόθηκε σαν εξωτερικό σημάδι ότι ανήκει στο Θεό. Περιτομή είχε και ο Ησαύ, και τα αδέλφια του Ιωσήφ που τον πούλησαν ως δούλο, και άλλοι αναρίθμητοι Ισραηλίτες οι οποίοι όμως αποδοκιμάστηκαν από τον Θεό, γιατί δεν είχαν πίστη και ζωή ανάλογη με την πίστη τους. Από άλλα χωρία της Γραφής συνάγεται ότι και αυτές οι θυσίες που επέβαλε ο νόμος δεν μπορούσαν να καθαρίσουν και να εξιλεώσουν τους Ισραηλίτες. Ο άγιος Στέφανος στην ομιλία του στις Πράξεις τονίζει ότι όλοι οι μεγάλοι άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης από τον Αβραάμ μέχρι τον Μωυσή είδαν τον Θεό και μίλησαν με αυτόν, χωρίς να υπάρχει ο ναός και το τελετουργικό και νομικό υπόβαθρο, που ο ίδιος ο Μωυσής καθιέρωσε. Αυτά δόθηκαν βέβαια και ίσχυσαν, αλλά άχρι καιρού.
Και αφού εξέθεσε αυτά ο Παύλος για να διασαφήσει περισσότερο τα όσα λέγει προχωρεί σε ένα άλλο παράδειγμα. Όσο χρόνο ο κληρονόμος είναι νήπιο, λέγει, ουσιαστικά δεν διαφέρει από δούλο, αν και είναι ο υιός και κληρονόμος του πατέρα του· αφού δεν έχει καμμία ελευθερία και κυριότητα. Είναι κάτω από την εξουσία επιτρόπων και κηδεμόνων, μέχρι την προθεσμία που έθεσε ο πατέρας του για να αναλάβει ο ίδιος τη διαχείριση της κληρονομίας. Έτσι και σεις όσο καιρό είχατε τον μωσαϊκό νόμο, ήταν επειδή ήσασταν νήπιοι και ήσασταν υποδουλωμένοι στα στοιχεία του κόσμου. Στοιχεία του κόσμου είναι οι ανθρωποκεντρικές γιορτές και συνήθειες που τις είχαν οι άνθρωποι για να θεραπεύσουν τις ανάγκες της ελλιπούς και ελαττωματικής θρησκευτικότητάς τους. Ο Θεός ζήτησε ευθύς εξ αρχής από τον άνθρωπο πίστη και υπακοή στο θέλημά του και ο άνθρωπος έκανε μια «εθελοθρησκεία» και προσπαθούσε μέσα από θυσίες και εξαγνισμούς δικής του επινοήσεως και θεσπίσεως να πλησιάσει τον Θεό.
Λοιπόν τώρα που ήλθε το πέρας και τέλος της χρονικής περιόδου που ίσχυε ο νόμος εξαπέστειλε ο Θεός τον Υιό του και έγινε άνθρωπος, πήρε την ανθρώπινη φύση μέσα από τα σπλάχνα της Παρθένου Μαρίας, τήρησε όλες τις διατάξεις του νόμου, όχι για να του δώσει αιώνιο κύρος, αλλά για να εξαγοράσει τον άνθρωπο από τη δουλεία του και να απολαύσει την υιοθεσία του Θεού δια της πίστεως, της μετανοίας και της προσλήψεως του Αγίου Πνεύματος. Οι αρετές πλέον και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό, ασύλληπτο για τα δεδομένα της Παλαιάς Διαθήκης, επιτυγχάνονται και γίνονται εφικτές με τη χάρη και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. «Ο καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότητα, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια· κατά των τοιούτων ουκ έστι νόμος» (Γαλ. 5,22). Δεν χρειάζεται ο νόμος γι’ αυτούς που έχουν τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος. Ούτε ο νόμος μπορούσε να δώσει τη μεγάλη δωρεά της προσκτήσεως του Αγίου Πνεύματος, αλλά μόνο η πίστη στον Χριστό. Όποιος πιστεύει στον Ιησού Χριστό ζει μια καινούργια ζωή, τη ζωή της χάριτος, όπου οι σχέσεις του χαριτωμένου ανθρώπου με το Θεό, με τον εαυτό του, με τον συνάνθρωπό του είναι αρμονικές. Ο Χριστός δίνει στους πιστούς του μια νέα ζωή και οι πιστοί του γίνονται νέοι άνθρωποι. Έχουν νέα καρδιά, νέο νου, νέα νοοτροπία. Τα χαρακτηριστικά τους δεν είναι εξωτερικά και τυπικά. Είναι ουσιαστικά και φαίνονται μέσα στη ζωή τους και τη δράση τους.
Ο κόσμος μας έχει παλιώσει ηθικά και πνευματικά. Πολύ ωραία παρουσιάζεται στην εικόνα της Πεντηκοστής με ένα γέρο ανήμπορο και απελπισμένο, που περιμένει όχι το νόμο και τις ποικίλες διατάξεις τις Παλαιάς Διαθήκης αλλά το Άγιο Πνεύμα, τον άλλο Παράκλητο, που στέλνει ο Χριστός, όταν αυτός γίνεται αόρατος για τις αισθήσεις μας με την Ανάληψή του, για να τον ζωοποιήσει και να τον ανακαινίσει.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ