Ο σταυρός είναι το σύμβολο της νίκης στον χριστιανισμό. Αποκαλύφθηκε σε όραμα στον Μ. Κωνσταντίνο με τη συνοδευτική φράση «Εν τούτω νίκα». Το έβαλε στο λάβαρο του στρατού του και στις ασπίδες των στρατιωτών του και αργότερα φρόντισε να τον βρεί που είχε χαθεί. Τα Ιεροσόλυμα μετά από τον διωγμό του αγίου Στεφάνου έπαψαν να έχουν κατοίκους χριστιανούς, γιατί όλοι έφυγαν από αυτά, για να γλιτώσουν από τους Εβραίους. Έτσι χωρίς να υπάρχουν αυτοί, μετά την καταστροφή των Ιεροσολύμων το 70 μ.Χ., ο σταυρός χάθηκε μέσα στα ερείπια της Ιερουσαλήμ, που καταστράφηκε πλήρως και οργώθηκε από τους Ρωμαίους. Η αγία Ελένη όμως σταλμένη από τον γιό της το 326 τον βρήκε και αφού κτίσθηκε ο ναός της Αναστάσεως το 335 ο πατριάρχης Μακάριος τον αποκάλυψε στα μάτια των πιστών. Αυτό το γεγονός γιορτάζουμε σήμερα. Την ύψωση–αποκάλυψη του σταυρού. Ώστε να θυμόμαστε την αγάπη του Χριστού αλλά και και την κακία του ανθρώπου που τον ανέβασε σ' αυτόν.

Ας προσέξουμε όμως.

Τον βρήκαμε τον σταυρό εξωτερικά και τον σκεπάσαμε με πολύτιμα μέταλλα και λίθους. Τον κάναμε διάσημο και παράσημο. Κόσμημα και στολίδι. Φυλακτό και μενταγιόν να μας προφυλάσσει από κινδύνους και συμφορές.

Αλλά σιγά–σιγά δεν προσέξαμε και χάσαμε την έννοια της θυσίας, της κακοπαθείας, της ασκήσεως, της περιστολής του εγώ και των δικαιωμάτων μας χάριν των άλλων που εκφράζει και συμβολίζει ο σταυρός. «Μηδείς το εαυτού ζητείτω αλλά το του ετέρου έκαστος» λέγει ο Παύλος (Α΄Κορ. 10,24).

Υιοθετήσαμε το λατινικό ρητό «Vae victis=ουαί τοις ηττημένοις», και το παρόμοιο «Una salus victis, nullam sperare salutem=μία σωτηρία υπάρχει δια τους ηττημένους, να μη ελπίζουν σε καμμία σωτηρία».

Λησμονήσαμε όμως όσα σοφά παρατηρεί κάπου ο Ν. Μπερδιάγεφ (1874-1948)· «Αλλοίμονο στους νικητές και όχι στους ηττημένους. Οι νικητές είναι οι πραγματικοί σκλάβοι και όχι οι ηττημένοι. Γίνονται σκλάβοι των παθών τους και η συνείδηση τους σκοτεινιάζει εντελώς. Ο νικητής αντί να δειχθεί γενναιόδωρος και ανθρώπινος, γίνεται σκληρός και ανελέητος. Διψάει για καταστροφή· πλημμυρίζει από περηφάνεια· μεθάει από οίηση και ναρκισσισμό. Όσο πιο μεγάλη είναι η νίκη του, τόσο πιο πολύ θεοποιεί τον εαυτό του. Η νίκη είναι από τα τρομερώτερα πράγματα στον κόσμο».

Η κατάσταση του νικητή είναι παρόμοια σε κάθε επίπεδο πολέμου. Είτε στο τζόγο, είτε στην παραγκώνιση συναδέλφων για προσωπική άνοδο, είτε βέβαια στους πολέμους των ημερών μας. Όσο για τους επαναστάτες, όλων των εποχών και τους αρχηγούς όλων των κινημάτων, με ευκολία θυσίαζαν και θυσιάζουν τις ζωές των άλλων, για να έρθει πρόοδος και ευτυχία στον κόσμο.

Ο μόνος που θυσίασε τον Εαυτό Του για να σώσει τον κόσμο είναι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Ο Χριστός μας δεν εισήλθε στον κόσμο για να νικήσει με έναν εξωτερικό, ἐπιφανειακό τρόπο. Του πρότειναν τα πλήθη να γίνει βασιλιάς τους και αρνήθηκε. Ακόμη και τη στιγμή που προδομένος πέθαινε είπε στον Πέτρο που θέλησε να τον υπερασπιστεί δυναμικά με βίαιο τρόπο: «Ή δοκείς ότι ου δύναμαι άρτι παρακαλέσαι τον πατέρα μου, και παραστήσει μοι πλείους ή δώδεκα λεγεώνας αγγέλων» (Ματθ 26,53).

Συνεπώς η εξωτερική νίκη διά της βίας και των όπλων δεν είναι χριστιανική. Η εσωτερική κατάκτηση των ψυχών και η μεταμόρφωση της θελήσεως και του φρονήματος κατά μίμηση του Χριστού, όταν εμπνευσθούν οι άνθρωποι από το παράδειγμα και την αγάπη του είναι χριστιανική νίκη.

Ας θυμηθούμε στο σημείο αυτό τον άγιο Χρυσόστομο: «Στους κοσμικούς αγώνες στεφανώνεται ο νικητής· στους πνευματικούς ο ηττημένος. 
Στο χριστιανισμό, στο στάδιο του Χριστού αυτός είναι ο νόμος των βραβείων. 
Όλα έχουν ορισθεί αντίθετα από τους νόμους της κοσμικής λογικής. 
Η νίκη που προκύπτει από την εξουθένωση, την κακοποίηση, τον εξευτελισμό των αντιπάλων ανήκει στους νόμους του Διαβόλου» (Ε.Π.Ε. 17,499).

Και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, για ν’ αναφερθούμε και σ’ ένα άλλον πατέρα της Εκκλησίας μας, στο αυτοβιογραφικό του ποίημα «Περί τον εαυτού βίον», αναφερόμενος στην εγκατάλειψη του επισκοπικού θρόνου της Κων/πόλεως, λόγω της αθλίας συμπεριφοράς των συνεπισκόπων του, γράφει· «…είμαι ζωντανός νεκρός εδώ/ νικημένος, αλλά στεφανηφόρος, τι παράξενο/το Θεό έχοντας φίλο και τους ενθέους/ αντί για θρόνο και περηφάνεια κούφια (Ε.Π.Ε. 10,171).

Συνεπώς σύμφωνα με την βιβλική και πατερική θεολογία, η νίκη –η πνευματική, η αιώνια, η αμάραντη, η ισχύουσα στο διηνεκές και που συντελεί στην πρόοδο και ευτυχία του κόσμου– είναι αυτή που προκύπτει από τη δική μας εξουθένωση, κακοποίηση, εξευτελισμό, κατατρόπωση από τους αντιπάλους μας. Κι αυτό συμβαίνει μόνο όταν έχουμε τον σταυρό ως γεγονός στη ζωή μας.

Δεν είναι νίκη όταν μισείς

κι αν θα συντρίψεις τους εχθρούς σου.

Δεν είναι νίκη η χαρά,

που κάνει άλλους να πενθήσουν.

Δεν είναι νίκη κι αν μπορείς

όλο τον κόσμο να προστάζεις.

Μια νίκη υπάρχει αληθινή·

όταν οι άλλοι σε σταυρώνουν,

να συγχωρείς και ν’ αγαπάς.

Ο μακαριστός Κρήτης Τιμόθεος

(Λυτρωτική φλογέρα)

ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ