Ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος έζησε τον 4ον αιώνα. Ήταν φίλος και συνεργάτης των Αγίων Βασιλείου και Γρηγορίου. Ένεκα της σεμνότητάς του, αρνήθηκε την χειροτονία του σε Πρεσβύτερο και παρέμεινε μοναχός και διάκονος σ' όλη του την ζωή. Είναι συγγραφεύς πολλών πνευματικών συγγραμμάτων τα οποία έχουν μεγάλη αξία στην Ορθόδοξο Εκκλησία.

  Η προσευχή του Αγ. Εφραίμ χρησιμοποιείται σε όλες τις ακολουθίες της εκκλησίας κατά την Μ. Τεσσαρακοστή. Είναι ένα αριστούργημα χριστιανικής ικεσίας το οποίο με την ομορφιά του και την απλότητά του αγγίζει με λίγες λέξεις τα ουσιώδη στοιχεία της χριστιανικής ζωής.

«Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς. Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ.»

«Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν».

  Οι Αγγλικές μεταφράσεις ίσως ποικίλλουν, όμως η προσευχή του Αγίου Εφραίμ παραμένει αμετάβλητη κατά τη σημασία της.

  Μας προτρέπει κατ' αρχήν να ομολογήσουμε τον Θεό ως Κύριό μας και Δεσπότη της ζωής μας. Άνευ Θεού τίποτε δεν είναι δυνατόν. Με τη βοήθεια του Θεού όλα τα πράγματα είναι δυνατά. Αυτή είναι η αρχή της ζωής μας.

  Το πρώτο εμπόδιο που πρέπει να εξουδετερωθεί από την αληθινή ζωή είναι η οκνηρία, που σημαίνει αμέλεια, απροσεξία, απουσία ενεργητικότητας και επιθυμίας για ζωή.

  Το αποτέλεσμα της οκνηρίας είναι η δειλία και η περιέργεια. Αυτό είναι η αδυναμία και η θανάσιμη απελπισία, η οποία βλέπει τα πάντα ως ασήμαντα και πληκτικά και τίποτε με αξία. Μας κάνει αδυνάτους, πολύ φοβισμένους για κάθε προσπάθεια και συμμετοχή, κενούς από εξυπνάδα και ζωτικότητα. Σύμφωνα με την Ορθόδοξο Πνευματική Παράδοση, δειλία και περιέργεια είναι η χειρότερη όλων των δυνατών πνευματικών καταστάσεων. Είναι ο θάνατος της ψυχής.

  Το αντίθετο του κακού της δειλίας και της περιέργειας είναι η άμετρος επιθυμία για δύναμη. Μερικοί λένε ότι αυτή η αμαρτία στην πραγματικότητα είναι το άμεσο αποτέλεσμα της δειλίας και περιέργειας, διότι προέρχεται από την πεποίθηση ότι εγώ και μόνον εγώ και τα ενδιαφέροντά μου και οι επιθυμίες μου είναι απαραίτητα, εκτιμητά και έχοντα αξία. Όποια και αν είναι η πηγή της, η άμετρος επιθυμία για δύναμη (φιλαρχία) ως και η επιθυμία να υπερέχουμε των άλλων ανθρώπων και πραγμάτων είναι η ακριβώς αντίθετη της Χριστιανικής αρετής του να δεικνύουμε αγάπη και να αυτοθυσιαζόμαστε για πράγματα που μόνα τους οδηγούν στη ζωή, την πραγματική ζωή και αυτού του κόσμου και της βασιλείας του Θεού.

  Και τελευταία υπάρχει ο μάταιος λόγος, η αργολογία. Πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην προσευχή διότι είναι η καθ' εαυτή δύναμη του κακού. Τίποτε άλλο δεν δηλητηριάζει την ζωή όπως λέξεις και λόγια χωρίς καλοσύνη· όχι μόνο περιττές και αμαρτωλές λέξεις αλλά λέξεις άνευ του στοιχείου της οικοδομής, μακράν του να βοηθούν, εξυπηρετούν μαι να συμβάλλουν στην ομορφιά και αξία της ζωής. Προς τούτο ο ίδιος ο Χριστός προειδοποιεί ότι οι άνθρωποι θα σωθούν ή θα καταδικασθούν ένεκα των λόγων τους, αφού κριθούν όχι μόνον για τα διαβολικά λόγια τους αλλά επίσης και για τα μάταιά τους λόγια.

  «Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ρῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως· ἐκ γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ καὶ ἐκ τῶν λόγων σου καταδικασθήσῃ»¹ = «Σας βεβαιώνω όμως πως οι άνθρωποι, για κάθε λόγο ανώφελο που θα πουν, θα λογοδοτήσουν γι' αυτόν την ημέρα της κρίσεως. Έτσι τα λόγια σου θα σε δικαιώσουν αλλά και τα λόγια σου θα σε καταδικάσουν».

  Το πνεύμα της αγνότητας είναι η βασική δύναμη της ζωής του ανθρώπου. Διότι η αγνότητα είναι η πρώτη υπόθεση για την ένωση μας με τον Θεό. Είναι η ολοκλήρωση και η ακεραιότητα και εμφάνιση της ομοιότητας της εικόνας του Θεού, κατά την οποία ο άνθρωπος είναι δημιουργημένος. Το πνεύμα της ταπείνωσης προέρχεται από την αγνότητα και την θεωρία του Θεού.

  Ταπείνωση είναι η αντίληψη, η θεωρία των πραγμάτων όπως ακριβώς αυτά είναι, π.χ. εμείς οι ίδιοι, οι άλλοι, ο Θεός και ο κόσμος. Ταπείνωση είναι η δύναμη του να ζούμε όχι στον κόσμο των ονείρων της δικής μας δημιουργίας, όχι με τις μάταιες φαντασίες του δικού μας νου, αλλά αυστηρώς και συμφώνως προς την πραγματικότητα και την αλήθεια.

  Από την αγνότητα και την ταπεινότητα προέρχεται η υπομονή. Είναι η ικανότητα του να υπομένουμε όλα τα πράγματα προς χάριν της αληθείας. Είναι η δύναμη του να υποφέρουμε με αγάπη για όλους τους ανθρώπους ένεκα της δικαιοσύνης της βασιλείας του Θεού.

  Τελικά έρχεται η ΑΓΑΠΗ, η μεγαλύτερη όλων των αρετών, η οποία ποτέ δεν τελειώνει, διότι είναι αυτή η Ύπαρξη και Ζωή του Ιδίου του Θεού.

«Ἡ ἀγάπη μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, ἡ
ἀγάπη οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται, οὐκ ἀσχημονεῖ,
οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ κακόν,
οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ· πάντα
στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει.
Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει...»
«Νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα·
μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη.»²

«Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί, καὶ ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐν τῷ Θεῷ
μένει καὶ ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ.»³
«Ἀγαπητοί, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, ὅτι ἡ ἀγάπη ἐκ τοῦ
Θεοῦ ἐστι, καὶ πᾶς ὁ ἀγαπῶν ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται καὶ
γινώσκει τὸν Θεόν. ὁ μὴ ἀγαπῶν οὐκ ἔγνω τὸν Θεόν, ὅτι ὁ
Θεὸς ἀγάπη ἐστίν.»⁴

- «Εκείνος που αγαπάει έχει μακροθυμία, καλοσύνη,
εκείνος που αγαπάει δεν ζηλοφθονεί, δεν κομπάζει,
ούτε περηφανεύεται. Είναι ευπρεπής, δεν είναι
εγωιστής ούτε ευερέθιστος, ξεχνάει το κακό που του
έχουν κάνει. Δεν χαίρεται για το στραβό που γίνεται,
αλλά μετέχει στην χαρά για το σωστό. Εκείνος που
αγαπάει όλα τα ανέχεται, σε όλα ελπίζει, όλα τα
υπομένει.
Θα μείνουν τελικά για πάντα αυτά τα τρία: η πίστη,
η ελπίδα κι η αγάπη. Και απ' όλα αυτά, το πιο σπουδαίο
είναι η αγάπη».

«Ο Θεός είναι αγάπη· κι όποιος ζει μέσα στην αγάπη ζει μέσα στο Θεό,
κι ο Θεός μέσα σ' αυτόν».

«Αγαπητοί μου, ας αγαπάμε ο ένας τον άλλον, γιατί η
αγάπη προέρχεται από τον Θεό. Όποιος αγαπάει δείχνει
ότι έχει αναγεννηθεί από το Θεό και ότι γνωρίζει το Θεό.
Όποιος δεν αγαπάει δεν γνώρισε το Θεό γιατί ο Θεός είναι
αγάπη».

  Έτσι η Προσευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου περικλείει μόνη της, σε λίγες και απλές λέξεις, το όλο περιεχόμενο της Χριστιανικής Ζωής το οποίο ζητείται από τα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού πάντοτε και ιδιαιτέρως κατά τις ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία οδηγεί στο Άγιο Πάσχα: τον εορτασμό του θριάμβου της Ζωής δια της Αναστάσεως του Χριστού εκ των νεκρών.

-----------------------
1.Ματθ. 12, 36-37
2.Α' Κορινθίους 13, 4-8, 13
3.Α' Ιωάννου 4, 14
4.Α' Ιωάννου 4, 7-8

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ