“Αν οι πράξεις σου εμπνέουν άλλους να ονειρευτούν κάτι περισσότερο,

να κάνουν κάτι περισσότερο

και να γίνουν κάτι περισσότερο,

τότε είσαι ηγέτης.”

Τζον Κουίνσι Άνταμς (1767-1848) 6ος πρόεδρος Η.Π.Α.

Ας εντρυφήσουμε στην έννοια ηγέτης

παρουσιάζοντας κάποια ιστορικά και σύγχρονα γεγονότα.

Βρισκόμαστε στα χρόνια της επαναστατημένης Αμερικής κατά των Άγγλων, οπότε μία μέρα κάποιοι Αμερικανοί στρατιώτες δούλευαν σ' ένα οχυρό, πασχίζοντες να σηκώσουν ένα βαρύ σιδερένιο στύλο. Τους είχε βγει η ψυχή και οι στριγγλιές του διατάζοντος δεκανέα τους ξεθέωνε πλήρως. Εκείνη την ώρα περνούσε ένας άγνωστος και βλέποντας την σκηνή με τον ατσαλάκωτο κι απόλυτα ξεκούραστο δεκανέα να βρίζει τους καταϊδρωμένους φαντάρους, ρώτησε, γιατί δεν βοηθάει κι ο ίδιος. Άμεσα έλαβε την απάντηση, ότι ο καμαρωτός διατάζων ήταν δεκανέας. Ζήτησε συγγνώμη ο άγνωστος για την αβλεψία του να μην προσέξει το υψηλόβαθμο της παρουσίας του, οπότε ξεντύθηκε από τα περιττά και βοήθησε τους υφισταμένους να ολοκληρώσουν το έργο. Τελειώνοντας ο άγνωστος περαστικός και απευθυνόμενος στον δεκανέα του είπε, όταν τυχαίνουν βαρειές αγγαρείες να τον καλεί κι εκείνος θα έρχεται. Ρωτώντας ο δεκανέας πώς λέγεται, εκείνος απάντησε‧ “Στρατηγός Βάσιγκτων”!

Ήταν ο αρχηγός των επαναστατημένων Αμερικανών, που ελευθέρωσε και μετέπειτα κυβέρνησε την Αμερική, επωνομαζόμενος‧ “Μέγας Πολίτης και Πατέρας των Αμερικανών”!

Εν προκειμένω αντικρύζουμε έναν ΗΓΕΤΗ, που ηγείται την ανάλογη στιγμή, προπορεύεται, προΐσταται σε δύσκολο έργο, δεικνύοντας παράλληλα και τον σωστό δρόμο σε κάποιον άλλο, που απλά, το έπαιζε ηγέτης (;).

Ας παρακολουθήσουμε τώρα τον Πλούταρχο, που αναφέρεται σε παρόμοιο γεγονός από τον βίο του Μ. Αλεξάνδρου.

Σε μία εκστρατεία του, οι συμπολεμιστές του κι αυτός ο ίδιος υπέφεραν από μεγάλη δίψα, λόγω της μακράς κι επιπόνου πορείας εν μέσω ανύδρων περιοχών. Όταν προσφέρθηκε ένα κράνος πλήρες ύδατος στον Αλέξανδρο, εκείνος βλέποντας αποκαμωμένους τους συμπολεμιστές του, αρνήθηκε να το δεχθεί, για τον λόγο ότι δεν επαρκούσε για όλους. Τότε οι περιβάλλοντες αυτόν ιππείς, ενθουσιασθέντες και συγκινηθέντες από την εγκράτεια και μεγαλοψυχία του ηγέτη τους, όρμησαν πάλι εμπρός, γιατί νόμιζαν ότι, ούτε διψούν, ούτε κουράζονται, ούτε είναι θνητοί, εφ' όσον έχουν τόσο σπουδαίο βασιλέα.

Η ηγεσία απαιτεί θυσία, μέσω δε αυτής ο ηγέτης προσφέρει αξίες, εμπνέει και προωθεί συνεργασία.

Συνεχίζουμε με ένα περιστατικό των χρόνων μας, στην πατρίδα μας. Μετά από εξοντωτική άσκηση επιστράτων στα νησιά του Αιγαίου, ο έφεδρος λοχαγός αναλαμβάνει να μοιράσει στον λόχο του ιδιοχείρως ένα πρόχειρο γεύμα ξηράς τροφής. Καθώς φτάνει στο πέρας της διανομής, εντοπίζεται ότι λείπει μία μερίδα, που αντιστοιχούσε φυσικά στον εν λόγω αξιωματικό. Τότε με μια κίνηση άπαντες οι στρατευμένοι σηκώθηκαν να προσφέρουν το δικό τους μερίδιο στον προϊστάμενό τους. Εκείνος όμως απάντησε συγκινημένος‧ “Χόρτασα ήδη από την αγάπη σας. Δεν πεινώ. Ευχαριστώ!” Εδώ εφαρμόσθηκε ο κανόνας της τακτικής που επιβάλλει η τέχνη του διοικείν ότι “οι ηγέτες τρώνε τελευταίοι”. Αν φυσικά υπάρχει φαγητό.

Κάτι ανάλογο συνέβη τα πρότερα κοντινά χρόνια, σε έναν σύγχρονο Αμερικανό συγγραφέα και μελετητή, τον Σάιμον Σίνεκ. Προβληματιζόμενος ο εν λόγω από την άριστη συμπεριφορά και εικόνα των Αμερικανών πεζοναυτών, που έτυχε να αντικρύσει σε ένα στρατόπεδο, σε μια συζήτηση που είχε με έναν στρατηγό τους ρώτησε· “τι κάνει τόσο καλούς τους πεζοναύτες”; Ο στρατηγός απάντησε‧ “Οι ηγέτες τρώνε τελευταίοι”! Ο Σίνεκ, ήλθε στιγμή που το είδε και μόνος του. Οι κατώτεροι στην ιεραρχία πεζοναύτες έτρωγαν πρώτοι, ενώ οι ανώτεροι έπαιρναν θέση στο τέλος της ουράς. Αυτό που στην τραπεζαρία είναι συμβολικό, στο πεδίο μάχης είναι θέμα ζωής και θανάτου. Οι μεγάλοι ηγέτες είναι έτοιμοι να θυσιάσουν το συμφέρον τους για το καλό εκείνων που έχουν την ευθύνη τους. Οι μεγάλοι ηγέτες νοιάζονται πραγματικά για εκείνους των οποίων έχουν το προνόμιο να ηγούνται και κατανοούν, ότι το αληθινό τίμημα για να έχεις το προνόμιο να ηγείσαι, είναι να θυσιάζεις την ιδιοτέλειά σου.

Ας περιεργασθούμε όμως και μη σωστούς ηγέτες.

Ο Τζένγκις Χαν, αυτοκράτορας των Μογγόλων (12ος αιώνας), παρέμεινε διαβόητος στην ιστορία, γιατί κατέσφαξε 40 εκατομμύρια ανθρώπων, ως επί το πλείστον αθώων αμάχων. Ήταν ηγέτης...

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΔ' (1638-1715) διεκήρυσσε‧ “το κράτος είμαι εγώ”, την στιγμή που είχε επιβάλλει δικό του σύστημα διακυβέρνησης, αναλαβών εκτός της βασιλικής και της πρωθυπουργικής εξουσίας. Ήταν ηγέτης...

Ο Ιωσήφ Στάλιν, μία ιδιάζουσα προσωπικότης, που λειτουργούσε με εξαιρετική βαναυσότητα, εμπιστευόταν ελάχιστους ανθρώπους και ήταν απόλυτα παρανοϊκός. Ήταν ο υπεύθυνος για τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων που οι πλείστοι ήταν Σοβιετικοί πολίτες. Τον ανωτέρω θάνατο τον αποκαλούσε στατιστική, ενώ τον θάνατο ενός ατόμου τον ονόμαζε τραγωδία. Ήταν ηγέτης...

Να έλθουμε και στα ημέτερα και ιδία των ημερών μας.

Επισκέπτεται ο πρωθυπουργός της χώρας μας μία επαρχία, για δικούς του λόγους, και παραλύουν τα πάντα. Κλείνουν δρόμοι, καταργείται η εμπορική δραστηριότης, η πόλη γεμίζει από πραιτωριανούς κ.λπ. Στα ήδη υπάρχοντα πάμπολλα προβλήματα των πολιτών έρχεται και επισυνάπτεται και έτερο· αυτό της αρρωστημένης εξουσίας. Γιατί συμβαίνουν τα πρότερα; Μάλλον για να γίνει αισθητή η παρουσία του ηγέτη...

Παλαιά, ο μπάρμπα Γιάννης ο Μεταξάς, περπατούσε στο κέντρο των Αθηνών με συντροφιά–ασφάλεια, έναν αστυνομικό. Αλλά αυτός ήταν δικτάτορας, δεν ήταν ηγέτης. Γι' αυτό ζούσε σε ένα απλό για πρωθυπουργό σπίτι, που, όταν το επεσκέφθη ο Γκράτσι προς επίδοση του τηλεσιγράφου, εξεπλάγη και νόμισε ότι προσήγγισε λανθασμένη οικία.

Έτερο περιστατικό εξουσιαστού. Βρέθηκα προ καιρού σε μεγάλο στρατιωτικό κέντρο κατάταξης νεοσυλλέκτων. Ημέρα ορκομωσίας 1.500 στρατευμένων με παρουσία τουλάχιστον 3.000 επιπλέον ατόμων από τις οικογένειες τους. Η καθιερωμένη ώρα έναρξης της τελετής δεν έχει τηρηθεί, το κρύο διαπεραστικό και το τιμώμενο πρόσωπο εκ μέρους της κυβέρνησης αναζητείται. Κάποια στιγμη προσέρχεται, σα να μην συμβαίνει τίποτα και χωρίς μία υποτυπώδη συγγνώμη απέναντι στους πολίτες, που δεν έχουν κανένα δικαίωμα πλέον σε αυτή τη χώρα, εκτός του εκλέγειν εξουσιαστές.

Κάποια στιγμή γίνεται διάλειμμα, για να ακολουθήσει παρέλαση. Οι επίσημοι αποσύρονται στην λέσχη για ρόφημα και κάποια στιγμή επανέρχονται άπαντες, κλήρος, αξιωματικοί και λαός, εκτός του αργοπορούντος κυβερνητικού εκπροσώπου. Το πλήθος περιμένει εναγωνίως να “ζητωκραυγάσει” την επάνοδο του ηγέτη που πάλι καθυστερούσε. Κάποια στιγμή ενεφανίσθη με ύφος ψυχρού κοσμοκράτορος, προκειμένου να επιθεωρήσει το τσιφλίκι του.

Τι μπορεί να απευθύνει κανείς στους προτέρους “ηγέτες”;

Αν δεν μπορείς να διοικήσεις τον ίδιο σου τον εαυτό και κυβερνάσαι από τα δυσώδη πάθη σου, είσαι εξουσιαζόμενος. Ούτε καν εξουσιαστής!

Σύμφωνα με τον Ισοκράτη, ηγέτης είναι αυτός που κυριαρχεί στον εαυτό του, όχι λιγώτερο απ' όσο εξουσιάζει τους άλλους.

Και κατά τον Πλάτωνα, ο ηγέτης πρέπει να είναι ο υπηρέτης του συμφέροντος των αρχομένων.

Λέει μια αρχαία παροιμία‧ “τον ηγεμόνα αν αφέλη τις, οίχεται ο λοιπός χορός”. Δηλαδή αν κάποιος “απαγάγει” τον αρχηγό, διαλύονται οι υπόλοιποι. Πού να βρεθεί τέτοιος απαγωγέας κι ας διαλυθεί ο χορός. Θα σωθούν οι του χορού.

Αλλά όλοι αυτοί οι ηγέτες στους οποίους αναφερθήκαμε τελευταία “τρώνε πρώτοι”. Τρώνε τον αγλέορα, κοινώς τον περίδρομο. Γιατί είναι οι σημαιοφόροι του κυνισμού, της παράνοιας, της ιδιοτέλειας, του δικαιωματισμού,της διαφορετικότητος και της παρδαλής εποχής. Ήδη γι' αυτούς μας είχε προενημερώσει ο ΗΓΕΤΗΣ! (Ματ. 20, 25-28). “Γνωρίζετε, ότι οι άρχοντες των εθνών θεωρούν τους λαούς κτήμα τους και οι έχοντες αξιώματα τους μεταχειρίζονται σαν δούλους. Ο μεγάλος όμως στην Εκκλησία είναι ο υπηρέτης όλων και ο διεκδικών τα πρωτεία πρέπει να γίνει δούλος των άλλων. Όπως ακριβώς “ο υιός του ανθρώπου”.

Αυτός είναι ο κατ' εξοχήν ΗΓΕΤΗΣ και φυσικά έτεροι ηγέτες είναι οι Αποκαθηλωτές του Σταυρού, ποτέ όμως οι συμβιβαστές του Πραιτωρίου.

Γιατί οι πρώτοι είναι υπηρέτες του χρέους, της υψηλής ιδέας και του καθήκοντος, ενώ οι δεύτεροι είναι ουραγοί του όχλου και λάτρεις της καρέκλας.

Αρίσταρχος