Η ενότητα, η ομόνοια, η ειρήνη, η αγάπη είναι τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του υπόβαθρου, πάνω στο οποίο στηρίζεται η ευτυχία του ανθρώπου, τόσο η επίγεια όσο και η επουράνια. Οι τέσσερις μεγάλες αρετές που αναφέραμε αλληλοπεριχωρούνται και αλληλοσυνδέονται. Είναι όμως όλες τους δυσκολοκατόρθωτες και δυσκολοφύλακτες.

  Πράγματι όσοι οι άνθρωποι τόσες και οι γνώμες. Όσοι οι χαρακτήρες τόσες και οι συμπεριφορές. Αυτό που αρέσει στον ένα δεν αρέσει στον άλλο. Αυτό που επιζητεί ο ένας παντί τρόπω ο άλλος το αποφεύγει με κάθε μέσο. Αυτό που θαυμάζει ο ένας το σιχαίνεται ο άλλος. Πως λοιπόν θα επιτευχθεί η ενότητα, η ομόνοια, η ειρήνη, η αγάπη και μάλιστα αν λάβουμε υπ’ όψη ότι και οι γνώμες των ιδίων ανθρώπων μεταβάλλονται συνεχώς; Άλλα θέλουμε σήμερα, άλλα θέλουμε αύριο κι άλλα επιθυμούμε στο μέλλον.

  Ο απόστολος Παύλος, που γνωρίζει τη δυσκολία του πράγματος, συμβουλεύει στην επιστολή του προς Εφεσίους (4,1-6), τα εξής σπουδαία· για την επίτευξη όχι απλώς της ενότητας αλλά της «ενότητας του Πνεύματος».

  «Παρακαλώ ουν υμάς εγώ ο δέσμιος εν Κυρίω». Σας παρακαλώ, δεν επιτάσσω, δεν απαιτώ, δεν πιέζω. Ούτε προβάλλω το αξίωμά μου ως αποστόλου, ως θαυματουργού, ως θεόπτου, ως ουρανοβάμονος, ως σκεύους εκλεκτού που διάλεξε ο Θεός να ευαγγελισθεί το όνομά Του σ’ όλα τα έθνη. Σας υπενθυμίζω μόνο ότι είμαι δέσμιος, φυλακισμένος, κακουχούμενος στις φυλακές της Ρώμης, από όπου σας γράφω την επιστολή αυτή. Συνεπώς δεν προβάλλω το αξίωμά μου και τους τίτλους μου αλλά μόνο το μαρτύριό μου· το οποίο θεωρώ ως μέγιστο αξίωμα, χάρισμα και έπαθλο και γι’ αυτό μόνο καυχώμαι, εν Κυρίω βέβαια. Δεν σας ζητώ να μου στείλετε κάποια βοήθεια ούτε να ενδιαφερθείτε για την αποφυλάκισή μου ούτε για οτιδήποτε άλλο έχει σχέση με τις ανάγκες μου. Μόνο σας ζητώ κάτι απόλυτα αναγκαίο και πολύ σπουδαίο· να βαδίζετε αντάξια της κλήσεως του Θεού.

  «Αξίως περιπατήσαι της κλήσεως ης εκλήθητε, μετά πάσης ταπεινοφροσύνης και πραότητος, μετά μακροθυμίας, ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη, σπουδάζοντες τηρείν την ενότητα του Πνεύματος εν τω συνδέσμω της ειρήνης». Να ζήσετε και να συμπεριφέρεσθε αντάξια της κλήσεως του Θεού που δεχθήκατε. Δηλαδή να πολιτεύεσθε με κάθε ταπεινοφροσύνη, πραότητα και μακροθυμία.

  Οι αρετές αυτές που προβάλλει ο Παύλος είναι εξ ίσου δύσκολες και ανεφάρμοστες για την ανθρώπινη φύση και μάλιστα τη φύση του ανθρώπου μετά τη πτώση, που είναι δηλητηριασμένη και σάπια από την αμαρτία. Γι’ αυτό ο άνθρωπος για να τις πετύχει χρειάζεται τη βοήθεια του αγίου Πνεύματος. «Ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5,22). Συνεπώς το θέμα είναι πως ν’ αποκτήσουμε το άγιο Πνεύμα. Ποιος έχει άγιο Πνεύμα; Η απάντηση είναι ότι το άγιο Πνεύμα το έχει ο εσταυρωμένος άνθρωπος της Εκκλησίας. Αυτός που υπομένει ή επιζητεί το σταυρό. Το μαρτύριο, την κακοπάθεια, το διωγμό, την πίεση, τον οποιοδήποτε εξευτελισμό και κατατρεγμό χάριν του Χριστού και του ευαγγελίου. «Οι δε του Χριστού τη σάρκαν εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις» (Γαλ. 5,24).

  Επίσης πολύ συντελεί να είμαστε ταπεινόφρονες, πράοι και μακρόθυμοι όταν παρατηρούμε τα δικά μας λάθη, τις δικές μας αδυναμίες, τις δικές μας αμαρτίες. Και συγχρόνως προσέχουμε ότι παρά ταύτα έχουμε μέσα μας την επιθυμία και την ανάγκη και την απαίτηση οι άλλοι να μας δέχονται και να μας συγχωρούν. Πως λοιπόν θα θεωρήσουμε αυτούς που μας βλάπτουν και μας εξοργίζουν και μας αδικούν ασυγχώρητους, όταν εμείς έχουμε την απαίτηση οι άλλοι να μας συγχωρούν, όταν και όποτε κι εμείς πέφτουμε στα ίδια λάθη;

  «Ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη». Η ανοχή είναι η μητέρα της ενότητας. Όλοι έχουμε ελαττώματα και σφάλματα και δημιουργούμε προβλήματα. Μόνο η ανοχή θα μας κρατήσει μεταξύ μας ενωμένους. Την ανοχή την έχει ο ταπεινός, ο πράος, ο μακρόθυμος άνθρωπος. Δηλαδή ο πνευματικός· ο πλήρης Πνεύματος αγίου άνθρωπος, όπως προαναφέραμε. Συνεπώς οι ποιμένες ας υποφέρουν τα σφάλματα των λαϊκών και οι λαϊκοί ας μη γογγύζουν συνεχώς, ας μη μεμψιμοιρούν, και ας μη κατακρίνουν τους ποιμένες. Οι άρχοντες ας υπομένουν τα λάθη του λαού και ο λαός τα λάθη των αρχόντων. Οι γονείς ας υπομένουν τα παιδιά και τα παιδιά τους γονείς. Ο άνδρας τη γυναίκα και η γυναίκα τον άνδρα. Ο αδελφός τον αδελφό· ο φίλος τον φίλο. Ας ανεχόμαστε ακόμη και τους προσωπικούς εχθρούς μας με τους οποίους τίποτα δεν μας συνδέει.

  «Σπουδάζοντες τηρείν την ενότητα του Πνεύματος εν τω συνδέσμω της ειρήνης». Να φροντίζουμε με ζήλο και να επιζητούμε με πάθος να έχουμε την ενότητα του Αγίου Πνεύματος και να συνδεόμαστε μεταξύ μας με την ειρήνη του Θεού. Τι σημαίνει ειρήνη του Θεού; Να έχουμε ειρήνη πρώτα με το Θεό και μετά με τους ανθρώπους. Να μη μας κρατούν οι αμαρτίες μας χωρισμένους από το Θεό. Κι όταν επιτευχθεί αυτό, τότε μπορεί να πετύχουμε και την ειρήνη με τους ανθρώπους. Γι’ αυτό η Εκκλησία μας εύχεται «υπέρ της άνωθεν ειρήνης» και αυτή την ειρήνη ψάλλανε οι άγγελοι όταν γεννήθηκε ο Χριστός μας. Δεν ψάλλανε για την Pax Romana ή την Pax Americana. Ούτε για την ειρήνη που πάνε να μας προσφέρουν οι οικονομικοί κολοσσοί μέσω της παγκοσμιοποιήσεως. Αυτή είναι ανθρωποκεντρική ειρήνη και δεν έχει καμμία σχέση με την ενότητα του Πνεύματος. Είναι δε θεολογικά βέβαιο ότι θα καταλήξει όπου κατέληξε ο πύργος της Βαβέλ.

  «Εν σώμα και εν Πνεύμα, καθώς και εκλήθητε εν μια ελπίδι της κλήσεως υμών. Εις Κύριος, μία πίστις, εν βάπτισμα· εις Θεός και πατήρ πάντων, ο επί πάντων, και εν πάσιν υμίν». Στη φράση αυτή παντού ο Παύλος θέτει τη λέξη ένα και τη λέξη ένας. Ένα σώμα, ένα Πνεύμα, μια ελπίδα, ένας Κύριος, μία πίστη, ένα βάπτισμα, ένας Θεός. Επτά ουσιαστικά τα οποία τονίζουν την αδήριτη ανάγκη της ενώσεως. Ένα είναι το σώμα της Εκκλησίας και κύτταρά του είμαστε εμείς οι χριστιανοί, ένα το άγιο Πνεύμα που μας χαριτώνει και μας φωτίζει, μία η επαγγελία και το έπαθλο για όλους η ουράνια και αιώνια κοντά στο Θεό ευτυχία, ένας ο Κύριος τον οποίον ομολογούμε, μία η ορθόδοξη πίστη που πιστεύουμε, ένα το βάπτισμα που βαπτιζόμεθα, ένας ο Θεός που είναι πατέρας όλων και κυριαρχεί όλων και ενεργεί εις όλους. Ανήκουμε στο ίδιο σώμα, έχουμε κοινή ευλογία, αποβλέπουμε σε κοινό στόχο και κοινό έπαθλο, ο ίδιος Θεός είναι ο δημιουργός και πατέρας μας.

  Συνεπώς επιβάλλεται να ομονοούμε, να ειρηνεύουμε και να είμαστε ενωμένοι συνεχώς. Όποιες αδυναμίες παρουσιάζονται θα πρέπει μαρτυρικά χάριν της ενότητας να τις υπομένουμε με αγάπη και υπομονή.