Τρία πράγματα παρατηρεί κανείς, όταν μελετά τη ζωή των αγίων ανδρών της Εκκλησίας μας. α΄) Τα χαρίσματα που έχουν· αποκαλύψεις, οράματα, προφητείες, θαύματα, θεραπείες, προσευχές θαυματουργές. β΄) Τα ποικίλα μαρτύρια που υπέστησαν. γ΄) Οι αδυναμίες και τα ελαττώματα που είχαν σαν άνθρωποι.
Και τα μεν πρώτα τα θαυμάζουμε αλλά και τα ζηλεύουμε. Μάλιστα έχουμε την τάση να περιορίζουμε την αγιότητα μόνο σ’ αυτά και να θεωρούμε μεγάλους αγίους αυτούς που παρουσιάζουν δείγματα τέτοιων χαρισμάτων.
Τα δεύτερα τα θαυμάζουμε αλλά και τ’ αποφεύγουμε. Πλησιάζουμε τους ναούς, τις εικόνες και τις πανηγύρεις των αγίων, όχι τόσο για να παραδειγματισθούμε από την αυτοθυσία τους, την υπομονή και το θάρρος τους, όσο για να παρακαλέσουμε να μας χαρίζουν υγεία και ήσυχη ζωή. Δηλαδή παρακαλούμε τους αγίους να μας χαρίζουν μια ζωή χωρίς σταυρό!
Τα τρίτα μας σκανδαλίζουν, δεν θέλουμε να τ’ ακούμε· κι αν τα συναντήσουμε σε ζώντες αγίους, τότε αποκλείουμε να υπάρχει και η παραμικρή αγιότητα σ’ αυτούς που τα έχουν.
Οι πατέρες της Εκκλησίας όμως λένε ότι μεγάλα καυχήματα και τεκμήρια της αληθινής αγιότητας είναι τα μαρτύρια. Μικρά καυχήματα οι αποκαλύψεις και τα θαύματα. Οι αδυναμίες των αγίων είναι χρήσιμες κι αυτές, διότι κρατούν τους αγίους σε ταπείνωση, δίνουν κουράγιο σε μας να μη αποθαρρυνόμεθα για τις τυχόν πτώσεις μας, και μας φυλάγουν από το μεγάλο κίνδυνο και το μεγάλο αμάρτημα να κάνουμε είδωλα τους αγίους και να τους λατρέψουμε σαν θεούς.
Αυτά που αναφέραμε θεωρητικά ας τα δούμε στην πράξη, μελετώντας το παράδειγμα του αποστόλου Παύλου, στο 12ο κεφ. της Β΄ προς Κορινθίους επιστολής του.
Ο Παύλος εκτός των πολλών χαρισμάτων που είχε, είχε και πολλές αποκαλύψεις· «υπερβολή αποκαλύψεων» όπως χαρακτηριστικά ο ίδιος αναφέρει. Κι απ’ αυτές τις πολλές μόνο μία απεκάλυψε. Κι αυτή από ανάγκη μετά 14 χρόνια. Ποιος κρατά το μυστικό του για 14 χρόνια; Την ακούς την άλλη «χθες είδα τον Χριστό· είδα την Παναγία· είδα τον άγιο τάδε· και μου αποκάλυψε...». Αν ο Παύλος τα πρώτα χρόνια είχε τέτοιες αποκαλύψεις ας φαντασθούμε πόσες είχε μετά από 40 χρόνια δοκιμασιών, παρατηρεί ο άγιος Χρυσόστομος.
Και για να ταπεινωθεί, από μόνος του, ομολογεί ότι ορισμένα πράγματα των αποκαλύψεων τ’ αγνοεί. Ομολογεί μεν ότι «ηρπάγη έως τρίτου ουρανού», αλλά δεν γνωρίζει αν ήταν με το σώμα ή χωρίς το σώμα. Μπορούσε να μη το ομολογήσει αυτό και να μη ταπεινωθεί. Όμως το ομολογεί ευθέως και ξεκάθαρα. Αντίθετα την αποκάλυψη την ομολογεί πλαγίως και συνεσκιασμένα. «Οίδα άνθρωπον» λέγει. Την καταδίωξη του στη Δαμασκό (11,32) την παρουσιάζει ξεκάθαρα, ενώ την αποκάλυψη την υπαινίσσεται. Να η τακτική των αγίων· να η διαφορετική από εμάς νοοτροπία και τακτική. Τις αποκαλύψεις τους τις κρύβουν, τις αδυναμίες τις ομολογούν, τα μαρτύρια τους τα παρουσιάζουν και εναβρύνονται γι’ αυτό.
Γιατί «ηρπάγη»; Για να μη νοιώθει κατώτερος από τους άλλους αποστόλους. Εκείνοι ζήσανε με το Χριστό αυτός όχι. Γι’ αυτό ο Χριστός που είπε στον ληστή ότι από σήμερα θα είναι μαζί του στον παράδεισο, μετά τον λιθοβολισμό του αγίου Στεφάνου, πήρε τον Παύλο τον διώκτη του από το αυτί, γιατί ήταν ζωηρό και ατίθασο παιδί, τον συνέφερε, αφού τον τύφλωσε για τρεις μέρες με το άκτιστο του φως στο δρόμο προς τη Δαμασκό, και μετά τον πήρε εν ζωή στον παράδεισο, να του κάνει επίσκεψη θα λέγαμε, για να γνωρίσει τον Θεάνθρωπο Χριστό προσωπικά, να του υποβάλλει τα σέβη του και να ζητήσει την ευλογία του, για να είναι απόστολος στα έθνη.
Λοιπόν αληθινό το γεγονός και αναγκαίο να το διηγηθεί, για να φιμώσει τα στόματα των κατηγόρων του, ότι δήθεν ο Παύλος είναι απόστολος δευτέρας κατηγορίας. «Εάν γαρ θελήσω καυχήσασθαι, ουκ έσομαι άφρων, αλήθειαν γαρ ερώ» (12,6). Εάν καυχηθώ δηλαδή, γιατί με αναγκάζετε, δεν θα είμαι ανόητος· διότι λέγω αλήθεια. Δεν εξιστορώ φανταστικά πράγματα ούτε διηγούμαι μύθους.
Κι όμως, ενώ λέγω αλήθεια, υπάρχει ο κίνδυνος να βλάψω τον εαυτό μου με την περηφάνεια αλλά και σας, διότι μπορεί να με θεοποιήσετε μ’ αυτά που ακούτε. Και πράγματι, όταν ο Βαρνάβας και ο Παύλος θεράπευσαν ένα χωλό στα Λύστρα της Μ. Ασίας, οι ειδωλολάτρες νόμισαν ότι είναι θεοί και ο ιερεύς του Δία έφερε ταύρους και στεφάνια για να τους προσφέρει θυσία (Πραξ. 14,8-18).
* * *
Ως προς τα μαρτύρια και τις αδυναμίες των αγίων, λέγει ο άγιος Χρυσόστομος· Ο Θεός τα φυσικά στοιχεία τα έκανε και λαμπρά και ασθενή. Λαμπρά για να δείξει τη δύναμή του· αδύνατα για να μη τα λατρεύσουν ως θεούς. Παρόμοια τους αποστόλους η Καινή Διαθήκη τους παρουσιάζει και θαυμαστούς και ασθενείς, για τους ίδιους λόγους.
Έτσι ο ίδιος ο Παύλος κρύβει τα κατορθώματά του από τους χριστιανούς, όσο μπορεί, για να μη τον ειδωλοποιήσουν. Φροντίζει δηλαδή ο ίδιος να φαίνεται αδύνατος. Αλλά και ο Θεός τον κολαφίζει (=του δίνει χαστούκια) συνεχώς με άγγελο Σατάν, για να μη υπερηφανεύεται, λόγω των υπερβολικών αποκαλύψεων που δεχόταν. Επιπλέον επιτρέπει διάφορες δύσκολες και μαρτυρικές καταστάσεις να τον ταλαιπωρούν και να τον βασανίζουν. Τι σημαίνει Σατάν; Είναι ο αντικείμενος, ο αντίπαλος, αυτός που δημιουργεί προβλήματα. Κατά την ερμηνεία του αγίου Χρυσοστόμου, ήταν διάφοροι ψευδάδελφοι όπως ο Αλέξανδρος ο χαλκεύς, ο Υμέναιος, ο Φίλητος, οι οποίοι από αντιζηλία και κακία του δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα.
Κι ο Παύλος απ’ αυτό το συνεχή κολαφισμό κάμπτεται, αποκάμνει, δεν αντέχει άλλο και προσεύχεται για ν’ απαλλαγεί. Μη ξεχνάμε ότι και οι άγιοι είναι άνθρωποι· δεν είναι από γρανίτη ούτε από σίδερο. Η αντοχή τους συνεπώς δεν είναι ατέλειωτη, αλλά έχει όρια. Κι ενώ ο Παύλος έκανε θαύματα με την προσευχή του, εν τούτοις, ενώ προσευχήθηκε τρεις φορές, δηλαδή πολλές, γιατί στη Γραφή συνήθως οι αριθμοί έχουν συμβολική σημασία, ο Θεός δεν ικανοποίησε το αίτημά του. Του είπε αρκεί η χάρη που σου δίδω. Οι δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις θα σε κάνουν δυνατό. Όταν το πληροφορήθηκε αυτό ο Παύλος, αντί να λυπηθεί και να τα βάλει με τον Θεό έγραψε στους Κορινθίους· «Πολύ ευχαρίστως λοιπόν θα καυχηθώ μάλλον για τις αδυναμίες μου, για να κατασκηνώσει εις εμέ η δύναμη του Χριστού. Γι’ αυτό είμαι ευχαριστημένος με τις αδυναμίες, τις ύβρεις, τις ταλαιπωρίες, τους διωγμούς και τις στερήσεις προς χάριν του Χριστού, διότι όταν είμαι αδύνατος, τότε είμαι δυνατός» Β΄ Κορ. 12,9-10).
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ