«Δεν είναι μέσο δοκιμασίας ο βίος του ανθρώπου πάνω στην γη και η ζωή του ο αγώνας για το καθημερινό μεροκάματο; Δεν μοιάζει ο άνθρωπος με υπηρέτη που φοβάται τον Κύριό του και ζει κάτω από την σκιά του; Ή με μισθωτό που περιμένει πως και πως να λάβει το μεροκάματό του» (Ιώβ 7,1-2);

Ο Ιώβ συνεχίζει να εκφράζει τον πόνο και την μελαγχολία του, δικαιολογώντας έτσι το ότι καταράστηκε την ημέρα που γεννήθηκε και την επιθυμία που εξέφρασε να πεθάνει, όταν πρωτοαντίκρυσε τους φίλους του (πρβλ. 3ο κεφ). Ο Ιώβ παρατηρεί εδώ ότι ο βίος του ανθρώπου είναι μία συνεχής δοκιμασία και η ζωή ένας διαρκής αγώνας για να αποκτήσει τα προς το ζην. Ο άνθρωπος είναι υπηρέτης που ζει κάτω από την σκιά του κυρίου του, μισθωτός που εκλιπαρεί τον εργοδότη του να τον αμείψει οικονομικά. Με άλλα λόγια δουλοπάροικος. Θα πει κάποιος ότι αυτά ίσχυαν παλιά και όχι σήμερα. Και όμως ο άνθρωπος και σήμερα είναι υπηρέτης των κοινωνικών δεδομένων και καταστάσεων που τον καταπιέζουν και τον συνθλίβουν, όσο κι αν νομίζει ότι είναι ελεύθερος ή ότι δήθεν αυτός διοικεί την χώρα του μέσω των πολιτικών που ψηφίζει και συνεπώς επηρρεάζει τους νόμους και την όλη κατάσταση της κοινωνίας και του σύγχρονου πολιτισμού.

Ας ανατρέξουμε λίγο στην ιστορία αλλά και στην σοφία και την κριτική ικανότητα του κορυφαίου Ρώσου λογοτέχνη Ντοστογιέφσκυ, για να διαφωτίσουμε τα όσα αναφέραμε. Οι Γάλλοι το 1789 κατά τη γαλλική επανάσταση ενάντια στη μοναρχία και την φεουδαρχία, που καταπίεζε και εξαθλίωνε το λαό, διακήρυξαν ελευθερία-ισότητα-δικαιοσύνη. Κι από τότε τα συνθήματα αυτά έχουν γίνει ο εθνικός ύμνος και η κύρια επιδίωξη αναρίθμητων επαναστατών και εθνικών και κοινωνικών εξεγέρσεων. Ο Ντοστογιέφσκυ (1821-1881) σ’ ένα ταξίδι του που έκανε στην Ευρώπη (1862), ερχόμενος σε επαφή με τον πολιτισμό της και τις διακηρύξεις της, έκανε κριτική στα συνθήματα αυτά, κατά πόσο μπορούν να πραγματοποιηθούν στο έδαφος και στο πνευματικό και ιδεολογικό υπόβαθρο της Ευρώπης (αλλά και ολοκλήρης της οικουμένης θα προσθέταμε). Ας παρακολουθήσουμε κάποιες σκέψεις του σε διασκευή.

Ελευθερία είναι να κάνεις ό,τι θέλεις, τα πάντα, μέσα στα πλαίσια του νόμου βέβαια. Δυστυχώς όμως δεν μπορούν όλοι να κάνουν τα πάντα. Αυτός που διαθέτει εκατομμύρια μπορεί. Αυτός που δεν διαθέτει δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, αλλά κάνουν οι άλλοι μ’ αυτόν ό,τι θέλουν.

Μετά την ελευθερία έχουμε την ισότητα και μάλιστα την ισότητα μπροστά στο νόμο. Μόνο ένα σχόλιο θα κάνω εδώ· με τη μορφή που εφαρμόζεται σήμερα, ο κάθε Γάλλος μπορεί και πρέπει να τη θεωρήσει προσωπική προσβολή…

Φθάσαμε στο τελευταίο μέρος της διακήρυξης, στην αδελφοσύνη. Το πιο αστείο άρθρο του γαλλικού συντάγματος, και, οφείλουμε να ομολογήσουμε, η μεγαλύτερη εμμονή της Δύσης. Η μεγαλύτερη ιδεοληψία. Ο δυτικός άνθρωπος μιλάει για αδελφοσύνη και δεν αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει τρόπος να την αποκτήσει, επειδή από τη δυτική φύση, όπως αποδείχτηκε, απουσιάζει. Και αυτή που κυριαρχεί είναι η προσωπική αρχή του ατόμου και η προσπάθεια συντηρήσεως και ικανοποιήσεως του ΕΓΩ.

Για να εδραιωθεί η αδελφοσύνη πρέπει η προσωπικότητα να καταθέσει τον εαυτό της εξ ολοκλήρου στη διάθεση του κοινωνικού συνόλου και να θυσιαστεί άνευ όρων για το κοινό καλό, ανεξαρτήτως και πέραν της διεκδικήσεως των προσωπικών δικαιωμάτων. Για να εδραιωθεί η αδελφοσύνη πρέπει να υπάρχει η αγάπη η οποία «ου ζητεί τα εαυτής». Αυτό όμως είναι κάτι αδιανόητο για τον ανθρωποκεντρικό πολιτισμό της Δύσεως. Στη Δύση τα μέλη της απαιτούν επιτακτικά τα ατομικά δικαιώματά τους και επιθυμούν την ατομική τους υπόσταση ως ξεχωριστές μονάδες του κοινωνικού συνόλου… Έτσι όμως δεν κατακτιέται η αδελφωσύνη.

Υπηρέτης λοιπόν και δούλος ο άνθρωπος των μεταπτωτικών ενστίκτων του ανθρωπίνου γένους, τα οποία συντελούν ώστε ο άνθρωπος για τον άνθρωπο να καταντά λύκος και η κοινωνία μας μια ζούγκλα, όπου επικρατεί ο πιο ισχυρός και όπου ο κύριος νόμος είναι· ο θάνατος, σου η ζωή μου!

«Έτσι κι εγώ πέρασα μήνες χωρίς κανένα νόημα και σκοπό, νύχτες δε, που είναι γεμάτες οδύνες και που δεν ξεκουράζουν, μου δόθηκαν. Εάν πέσω να κοιμηθώ λέγω πότε θα ξημερώσει, μόλις δε σηκωθώ λέγω πότε θα βραδιάσει. Εν τέλει γεμίζω από οδύνες καθώς ξημεροβραδιάζομαι. Ποτίζεται το σώμα μου από σαπίλα σκουληκιών, λειώνω δε τους σβώλους του χώματος από το πύον που βγαίνει, καθώς ξύνω τις πληγές μου. Η ζωή μου εξαφανίζεται όπως η λαλιά μου, χάνεται και κάθε ελπίδα να σωθώ αποδεικνύεται μάταια» (Ιώβ 7,3-6).

Η ζωή του Ιώβ κατάντησε χωρίς νόημα και σκοπό. Δεν μπορεί να εργαστεί, δεν μπορεί να προσφέρει κάτι δημιουργικό στην κοινωνία, δεν μπορεί να έχει την ικανοποίηση ότι είναι χρήσιμος και επωφελής. Συγχρόνως δεν μπορεί να αναπαυθεί και να ηρεμήσει, ώστε να αναζωογονηθεί. Η νύχτα αλλά και η ημέρα είναι γεμάτες οδύνες. Την νύχτα περιμένει πότε θα ξημερώσει, νομίζοντας ότι η ημέρα θα τον αναπαύσει, και την ημέρα περιμένει πότε θα νυχτώσει, γιατί περιμένει ότι θα βρει γαλήνη και ανακούφιση. Έτσι η ελπίδα ότι θα θεραπευθεί απομακρύνεται και η απόγνωση τον καταλαμβάνει όλο και περισσότερο.

Το σώμα του από την συνεχή ασθένεια και καταπόνηση έχει σαπίσει και το πύο που εξέρχεται καθώς ξύνει τις πληγές του είναι τόσο πολύ που λειώνει τους σβώλους από το χώμα. Η σαπίλα και το πύον είναι το μόνο που παράγει και μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία και στον εαυτό του. Τα σκουλήκια τον κατατρώνε αλλά και ο ίδιος καταξύνει και καταπληγώνει το σώμα του. Ἐτσι γίνεται δήμιος του εαυτού του και συνεργάτης των σκουληκιών στο καταστροφικό έργο τους!

Ο χρόνος της ζωής του τρέχει και φεύγει γρήγορα, σαν την λαλιά του ανθρώπου, που ενώ εκφέρεται συγχρόνως και χάνεται. Τίποτα δημιουργικό και αξιόλογο δεν τον γεμίζει, φεύγει κενός και άδειος. Το χειρότερο καμμιά ελπίδα να αλλάξει η κατάστασή του προς το καλύτερο δεν υπάρχει.

Ανθρωπίνως τα όσα λέγει και εκφράζει ο Ιώβ είναι σωστά, εν τούτοις από θεολογικής απόψεως δεν ισχύουν. Διότι, αν τον συνεχή πόνο και την ακατάπαυστη δοκιμασία την αντιμετωπίσουμε κατά Θεό, τότε επιτυγχάνουμε το μεγαλύτερο επίτευγμα και εκτελούμε το μεγαλύτερο έργο. Συγχρόνως δίνουμε στην ανθρωπότητα ένα πρότυπο ηρωισμού και αγιότητας που μπορεί να την ενθαρύνει στις δύσκολες στιγμές της και να την ανυψώσει το κουράγιο και το ηθικό όσο τίποτα άλλο.

Αντίθετα, αν είμαστε υγιείς και δεν αντιμετωπίζουμε προβλήματα, δημιουργούμε δε και επιτυγχάνουμε διάφορα αξιόλογα και εντυπωσιακά επιτεύγματα, αλλά δεν έχουμε μεταφυσικές ανησυχίες ούτε δίψα και πόθο για την αγιότητα και την βίωση του ευαγγελίου, τότε είναι που η ζωή μας για τον Θεό είναι κενή και χωρίς νόημα και τα έργα μας μικρά και ασήμαντα που δεν προσφέρουν κάτι ουσιαστικό και ζωτικής σημασίας στην κοινωνία.

ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ