Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ 27-10-1940 ΜΕΧΡΙ 9-5-1944

Αποσπασματικά στοιχεία από άτομα που τον γνώρισαν

  Ο π. Χριστόφορος έφθασε στην Καστοριά στις 27-10-1940 ως στρατιωτικός ιερεύς. Πρέπει να πούμε ότι ο μήνας του Οκτωβρίου ήταν ο σημαντικός μήνας στην ζωή του π. Χριστοφόρου.

  26 Οκτωβρίου 1904 γεννήθηκε εις Χαλαδρίτσα Πατρών
  26 Οκτωβρίου 1932 χειροτονήθηκε διάκος εις μονή Βελλάς
  26 Οκτωβρίου 1937 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος της Ναυπάκτου
  27 Οκτωβρίου 1940 έφθασε εις Καστοριά.

  Είχε εισέλθει την ημέρα της αφίξεώς του στο 37ον έτος της ηλικίας του. Οι εντυπώσεις που άφησε ήταν άριστες. Έζησε περίπου 31/2 χρόνια στην Καστοριά από την οποία έφυγε γύρω στις 9-5-1944 φυλακισθείς υπό των Γερμανών εις Θεσσαλονίκη και μετέπειτα εις στρατόπεδο Χαϊδαρίου, όπου -αφού υπέστη τα πάνδεινα- μετά 4 μήνες ελευθερώθηκε στις 8-9-1944 για να συνέχιση την διακονία του εις Χαλκίδα Ευβοίας.

* * *

   Κατά την διάρκεια της παραμονής του εις την Καστοριά έδρασε κυρίως μέσα στην πόλι, διότι, λόγω των τότε συνθηκών της κατοχής, δεν ηδύνατο να εξέρχεται της πόλεως. Διηγούνταν και διηγούνται Καστοριανοί που τον γνώρισαν όπως οι αδελφοί Βαδραχάνη, Ιωάννης και Απόστολος (ο πατέρας μου) κοιμηθέντες πλέον, και Δημήτριος (ο μόνος επιζών τώρα), η Ασπασία Ρήμου, στενή του συνεργάτης και εκπαιδευθείσα υπ’ αυτού κατηχήτρια, η Ληθαρή Μπασακύρου, η Μαρία Χρυσοχοϊδου, ο Ευτύχιος Μπαλλής που επιζούν μέχρι τώρα, ότι βελόνα να έριχνες στην εκκλησία δεν θα έπεφτε κάτω, λόγω του πλήθους που τον παρακολουθούσε. Η απήχησή του στην νεολαία ήταν τεράστια. Διηγούνται ότι 350-400 νεαρά άτομα τον παρακολουθούσαν στα κηρύγματά του.

  Τελούσε καθημερινά την παράκληση σε διαφορετικούς ναούς της πόλεως. Η μορφή του σε ενέπνεε και σε συγκινούσε. Τα ράσα του ήταν τριμμένα, τ’ αυτιά του έτρεμαν από τη νηστεία. Με τα πρόσφορα που περίσσευαν από την Εκκλησία περ-νούσε πολλές φορές. Αυτά τα έκανε από τα νιάτα του. Διηγείται στο βιβλίο του, «Έτσι σπουδάζουν οι φτωχοί», ότι ως φοιτητής έριχνε ψίχουλα ψωμιού με λάδι και λεμόνι και τα έτρωγε.

  Εκπαίδευσε νέες να ψάλλουν. Το ίδιο και νέους. Μπορούσαν να «βγάλουν» λειτουργία. Τους έμαθε χριστιανικά τραγούδια και τους έβαζε να τα τραγουδούν όταν έκαναν το περίπατό τους, είτε ατομικά είτε ομαδικά. Τις κοπέλλες τις έμαθε να ζυμώνουν πρόσφορα. Τις τόνιζε να τα ζυμώνουν καλά· να μην έχουν κενά εσωτερικά ούτε αλεύρι που δεν απορροφήθηκε στη ζύμη. Εκπαίδευσε όπως προανέφερα την Ασπασία Ρήμου-Κυριάζου κατηχήτρια ενώ ήταν μόλις 17 χρονών. Την παρακολουθούσε πώς κάνει το μάθημα. Ερχόταν πολλές φορές ξαφνικά για να δει αν ήταν προετοιμασμένη.

Από διδασκαλίες του προς νέες

  «Να περνάτε απ’ τον κεντρικό δρόμο της Καστοριάς με ψηλά το κεφάλι. Να μη ντρέπεστε. Οι χριστιανές δεν ντρέπονται και δεν φοβούνται κανένα. Από τα στενοσόκακα ας πηγαίνουν αυτές που εκδίδονται στους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Να μένετε αγνές. Η προίκα του κοριτσιού είναι η τιμή και όχι τα χρήματα. Γι’ αυτό φοράτε άσπρα στον γάμο. Να παντρευτείτε με τιμή και δόξα». Επικρατούσε έθιμο στην Καστοριά που γυρνούσανε τη νύφη, αν διαπίστωνε ο γαμβρός ότι δεν είναι παρθένα. Γι’ αυτό τα κηρύγματα του π. Χριστοφόρου βρήκαν ευμενή απήχηση. Κορίτσια που ζήτησαν οι Ιταλοί να τα κάνουν πόρνες ο Καλύβας τα φοβέριζε κατά σκληρό τρόπο για να τα συγκρατήσει· «θα σας σφραγίσω όπως σφραγίζουν τα στρατιωτικά μουλάρια, αν το κάνετε». Σήμερα οι ιδέες αυτές θα θεωρούνταν υπερβολικές, ηθικιστικές, πουριτανικές και εκτός πνεύματος Ορθοδοξίας από μερικούς. Αν σκεφθούμε όμως τα δεινά του πολέμου, την φτώχεια, την πείνα και την ηθική κατρακύλα που ανθεί σ’ αυτές τις περιπτώσεις καταλαβαίνουμε ότι οι σκληρές και άγαρμπες φράσεις του ιεροκήρυ-κα ήταν αναγκαίες.

Εθνική δράση του π. Χριστοφόρου

  Διηγούνται πολλά για την εθνική και εν γένει κοινωνική προσφορά του π. Χριστοφόρου. Θα αναφέρω εδώ δύο μόνο δείγματα της προσφοράς του, διότι τα γνωρίζω από τους θείους μου Ιωάννη και Δημήτριο και τον πατέρα μου Απόστολο, οι οποίοι ήταν άμεσα εμπλεκόμενοι στα γεγονότα αυτά και είχαν προσωπική γνώση των γεγονότων.

  Α΄. Κομμουνιστές συλλαμβάνουν ομάδα Ελλήνων από το Βογατσικό, την ιστορική κωμόπολη της Καστοριάς, την γενέτειρα της οικογενείας Δραγούμη και μάλιστα της γυναίκας του Παύλου Μελά, Ναταλίας. Τους συνέλαβαν, γιατί αρνήθηκαν να ενταχθούν στο ΕΑΜ και αφού τους οδήγησαν στο παλαιό Κωσταράζι, χωριό της Καστοριάς που βρισκόταν ανάμεσα στα βουνά, δίπλα από το Βογατσικό, τους βασάνισαν ανηλεώς. Μεταξύ αυτών ο πατέρας μου Απόστολος Βαδραχάνης, 18 ετών τότε, ο Καραλής Θανάσης, ο Ζήσης Τζίμας, ο Ζήσης Τακαντζάς, ο Αγαθοκλής Πανταζίδης. Στο τέλος επειδή δεν υπέκυψαν στις πιέσεις τους, αποφασίζουν να τους εκτελέσουν. Πρέπει να αναφέρω ότι η οικογένεια του παππού μου Μιλτιάδη Βαδραχάνη ζούσε στην Καστοριά από χρόνια, ο πατέρας μου όμως ήταν στο Βογατσικό, διότι πρόσεχε την θεία μου Αγνή, σύζυγο του Ιωάννη Βαδραχάνη, αδελφού του παππού μου, επιφανούς μακεδονομάχου, συνεργάτη του Ιωνα Δραγούμη, διδασκάλου το επάγγελμα, γι’ αυτό και συνελήφθη.

  Στην Καστοριά ο π. Χριστόφορος μαζί με τον αδελφό του πατέρα μου, τον Ιωάννη Βαδραχάνη (πήρε το όνομα του μακεδονομάχου θείου του, διότι εκείνος υπήρξε άτεκνος), είχαν ενταχθεί στο ΕΑΜ πιστεύοντας ότι έχει εθνικούς σκοπούς. Η ένταξη του Ιωάννη Βαδραχάνη ήταν μυστική· δεν την γνώριζαν ούτε τ’ αδέλφια του. Όταν όμως ο θείος μου έμαθε τα γεγονότα στο Κωσταράζι και τον τρόπο που δρούσε το ΕΑΜ, τότε απεχώρησε και πίεσε τον π. Χριστόφορο να έλθει σε επαφή με τους Εαμίτες του Υψηλάντη, καπετάνιου του ΕΑΜ από την Σιάτιστα (Ρώσιος Αλέξανδρος το πραγματικό του όνομα), οι οποίοι είχαν αιχμαλωτίσει τους Βογατσιώτες και να ζητήσει ν’ αφεθούν ελεύθεροι. Ο π. Χριστόφορος το έκανε και πέτυχε την ματαίωση της εκτελέσεως τους. Φυσικά αργότερα που ξεκαθάρισαν πλέον οι σκοποί του EAM και η δράση τους στην ύπαιθρο χώρα είχε αρνητικό αντίκτυπο στους Έλληνες απεχώρησε και ο π. Χριστόφορος από το ΕΑΜ.

  Η ένταξη του π. Χριστοφόρου στο ΕΑΜ έγινε αφορμή να κατηγορηθεί αργότερα ως κομμουνιστής και να κτυπηθεί ανηλεώς από δεξιούς Έλληνες (αδελφοί Παπαργυρίου και Ζήκας). Τον έσωσε τότε η γυναίκα του Δήμου Αργύρη (κοινώς Αγγουρά) η οποία έβαλε τις φωνές με αποτέλεσμα να φύγουν οι ανωτέρω, η ίδια όμως υπέστη ψυχολογικό κλονισμό. Οι Παπαργυρίου ήταν αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού, (πεζικού ο ένας, ιατρός ο άλλος), και ο Ζήκας αξιωματικός αεροπορίας.

  Β΄. Κομμουνιστές κτυπούν γερμανική φάλαγγα στο δρόμο που πήγαινε από το Δρυόβουνο στο Βογατσικό και τη Γέρμα. Ένας λοχίας Γερμανός σκοτώθηκε, ένας διέφυγε και δύο αιχμαλωτίσθηκαν. Τότε οι Γερμανοί πήραν 125 άτομα -κατ’ άλλους 158-, από Γέρμα, Βογατσικό και Κωσταράζι και τα πήγαν στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς για να τα σκοτώσουν.

  Ο π. Χριστόφορος έτρεξε τότε στον Γερμανό διοικητή και είπε· «Βρέστε αυτόν που έχει τις περισσότερες οικογενειακές υποχρεώσεις και σκοτώστε εμένα αντί για αυτόν». Αυτό συγκλόνισε τον Γερμανό διοικητή ο οποίος είπε στον π. Χριστόφορο, «φέρε τους αιχμαλώτους ζωντανούς και τους αφήνω όλους». Ο π. Χριστόφορος μεσολάβησε πάλι στους Εαμίτες οι οποίοι άφησαν ελεύθερους τους Γερμανούς και σώθηκαν έτσι 125 –ή κατ’ άλλους 158- άτομα από βέβαιο θάνατο.

  Αυτά τα λίγα για την δράση του π. Χριστοφόρου στην Καστοριά. Θα ήταν δυνατόν να γνωρίζαμε περισσότερα, αν κάποιος φρόντιζε νωρίτερα να καταγράψει τις μαρτυρίες των ανθρώπων που τον γνώρισαν τότε. Δυστυχώς δεν έγινε κάτι τέτοιο. Τις ημέρες που έγραφα τα ανωτέρω κοιμήθηκε και η στενή του συνεργάτης Ασπασία Ρήμου-Κυριάζου από την οποία προλάβαμε να πάρουμε συνέντευξη. Έχει γράμματα του π. Χριστοφόρου προς αυτήν. Ευχής έργον είναι τα παιδιά της να τα δημοσιεύσουν για να γνωρίσουμε τον π. Χριστόφορο και από την αλληλογραφία του.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ