Η βίωση της ελευθερίας μέσω του εγκλεισμού

«ἐν φυλακῇ ἤμην καί οὐκ

ἐπεσκέψασθέ με…» (Ματ. 25,44)

«Για να καταλάβει κανείς τι είναι ελευθερία, πρέπει να έχει γευτεί τη σκλαβιά, να έχει φυλακιστεί παραδείγματος χάριν. Καθένας που το γεύτηκε αυτό, ξέρει τι ένοιωσε, όταν πήρε τις πρώτες ανάσες του ελεύθερου αέρα· πόσο ευτυχισμένο τον έκαναν, ο πιο μικρός ελεύθερος θάμνος, το ελαχιστότερο φυλλαράκι, το μικρότερο σκουληκάκι, ένα φευγαλέο χαμόγελο. Πόσο ζωντανά, χαριτωμένα, τα έβλεπε όλα γύρω του. Αλλά, όταν ζούμε την ελευθερία, συχνά δεν την εκτιμούμε, την καταπατούμε κι ακόμα την προσβάλλουμε. Μερικές φορές οι φυλακισμένοι, παρόλο που ξέρουν ότι αυτό θα τους στοιχίσει την ζωή, επιχειρούν ωστόσο να δραπετεύσουν. Γιατί μια ανάσα ελευθερίας, αξίζει περισσότερο από την ζωή της σκλαβιάς. Θυμάμαι κι εγώ, μου κόπηκε η ανάσα όταν ο αέρας της ελευθερίας όρμησε μέσα στο στήθος μου την πρώτη φορά, που διάβηκα το συρματόπλεγμα του στρατοπέδου. Σταμάτησα! Δεν μπορούσα πια να κάνω ούτε βήμα, συνεπαρμένος από αυτό το εκπληκτικό αίσθημα ελευθερίας. Ήταν μία αληθινή αγαλλίαση. Τώρα όμως δεν νοιώθω πια αυτή την εκπληκτική αίσθηση» Dimitri Doudko.

…το εκπληκτικό αίσθημα της ελευθερίας. Τι είναι όμως ελευθερία;

Η ελευθερία αποτελεί το υπέρτατο ανθρώπινο αγαθό με το οποίο προικίσθηκε ο άνθρωπος υπό του Θεού. Ο άνθρωπος γεννήθηκε φύσει ελεύθερος. Ο ρήτορας και σοφιστής Αλκιδάμας αναφέρει· «ἐλευθέρους ἀφῆκε πάντας ὁ Θεός· οὐδένα δοῦλον ἡ φύσις πεποίηκεν».

Στις εισηγήσεις του Ιουστινιανού (1,3 παρ.1) η «ελευθερία» ορίζεται ως η φυσική ευχέρεια του πράττειν και ενεργείν κατά βούλησιν, εφ’όσον δεν απαγορεύεται υπό του δικαίου ή εφ’ όσον δεν εμποδίζεται δια της βίας κάποιος σ’ αυτό».

Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, παρουσιάζει ως έμφυτο σ’ όλους τους ανθρώπους, τον πόθο της ελευθερίας.

Ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση» γράφει· «τήν ἐλευθερία ἤθελον προτιμήσει, ἀντί πάντων ἐκείνων τά ὁποῖα ἔχω».

Ο Θουκυδίδης την ελευθερία την τοποθετεί ανάμεσα στην ευδαιμονία και στην ευψυχία. «εὐδαιμονία (εὐτυχία) εἶναι ἡ ἐλευθερία· ἐλευθερία δέ ἡ εὐψυχία. (γενναιότης, τόλμη).

Κατά συνέπεια η εκ φύσεως ελευθερία του ανθρώπου, οδηγεί αυτόν να σκέπτεται και να πράττει ελεύθερα χωρίς περιορισμό ή εξαναγκασμό, εκτός από αυτά που επιβάλλονται από τον νόμο.

Επομένως η ατομική ελευθερία είναι εκείνη της οποίας τα όρια φθάνουν μέχρι των ορίων της ελευθερίας του άλλου. Γιατί αν παρεξηγηθεί η έννοια αυτή της ελευθερίας του ατόμου, εκτρέπεται σε ασυδοσία.

Γι’ αυτό συγκεκριμένα αναφερόμενος ο Πλάτων και προπάντων στις κακές συνέπειες της καταχρήσεως της ελευθερίας του ατόμου, τονίζει, ότι η τυραννία πηγάζει από την άκρα δημοκρατία και ότι «ἐκ τῆς ἀκροτάτης ἐλευθερίας» προέρχεται «ἡ ἀγριωτάτη δουλεία», οπότε συνεχίζει ο ίδιος «ὁ θάνατος εἶναι προτιμότερος τῆς δουλείας» και οι ελεύθεροι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο την δουλεία από τον θάνατο.

…το εκπληκτικό αίσθημα της ελευθερίας!

Οι πρώτοι σπόροι της εννοίας της ελευθερίας και της δημοκρατίας, φύτρωσαν στην Ελλάδα. Η ενυδάτωσή τους εξησφαλίσθη με ποταμούς αιμάτων, δακρύων και ιδρώτος, που έρρευσαν στις επάλξεις του αγώνος προς απόκτηση ή υπεράσπιση της ελευθερίας.

Η Ελλάδα δύναται να καυχάται, ότι δίδαξε το ιδεώδες της ελευθερίας σ’ όλο τον κόσμο. Πρέπει όμως να ομολογηθεί ότι αποτελεί την πιο σκλαβωμένη χώρα του κόσμου. Αλλά και μέσα στην σκλαβιά της, διατήρησε την ελευθερία της. Είναι αυτό που τονίζει ο Σίλλερ: «ο άνθρωπος επλάσθη δια να είναι ελεύθερος και είναι ελεύθερος ακόμη και αν είναι αλυσοδεμένος».

Ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος στέλνει ένα ιδιότυπο μήνυμα υποστηρίζοντας ότι «δύναται και η ουσιαστική ελευθερία να καταλυθεί, αλλά να ζη το ιδεώδες της· όταν όμως καταλύεται το ιδεώδες της, η ελευθερία είναι και της δουλείας χειροτέρα». Αλλά· «λαοί δούλοι, εξιδανίκευσαν την δουλεία τους και λαοί ελεύθεροι, κατεσπίλωσαν την ελευθερία τους».

Γιατί «τό φυλάξαι τ’ ἀγαθά, τοῦ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι». Είναι δυσκολότερο να διαφυλάξεις ένα αγαθό (την ελευθερία), από το να το αποκτήσεις, γιατί η διατήρηση κτηθέντος αγαθού απαιτεί θυσίες· απαιτεί πόλεμο. Αλλά «η ζωή εκάστου ανθρώπου είναι ένας πόλεμος εν σμικρογραφία» όπως επισημαίνει ο Γερμανός στρατηγός Λούντερντορφ. «Η ίδια η φύση σημαίνει πόλεμος…»

Αλλά τελικά «τα καλά, χαλεπά εστίν» όπως αναφέρει ο Σόλων ο Αθηναίος. Τα καλά είναι πράγματι και δύσκολα. Οι σύγχρονοι απάνθρωποι άνθρωποι, ειδικά οι λεγόμενοι προηγμένοι, πολιτισμένοι και υψηλοί διανοούμενοι, αφού κατέκτησαν «περίοπτα» σημεία προόδου και ευημερίας, πριονίζουν καθημερινά τα κλαδιά του δένδρου πάνω στο οποίο κάθονται για να εκδικηθούν… το δένδρο. Όμως έπεται η πτώση και η συνεχόμενη… ξύλευση. Μήπως όμως η πτώση πρόκειται να είναι μακράς περιόδου, ακαθορίστου διαρκείας και αμφιβόλου ανόρθωσης; Ας θυμηθούμε την πτώση της Κων/λης.

Ο άνθρωπος μπορεί να απέκτησε μεταξύ των άλλων αγαθών και την πλήρη ελευθερία του, όμως αδυνατεί να διαχωρίσει τα όρια αυτού του απολύτου αγαθού, από την ασυδοσία και την αναρχία. Αλλά πιο κάτω καραδοκεί ένας ύπουλος γείτονας. Ο κατήφορος, που οδηγεί στην πτώση και στην κατάπτωση. Έτσι τα πολλά αγαθά μεταξύ των οποίων και η απόλυτη ελευθερία, είναι η αρχή των δεινών του ανθρώπου. Το επιτάσσει ο νόμος της εξισορροπήσεως και της αναγκαιότητος, που είναι αμείλικτος.

Τελικά όμως τι είναι ελευθερία;

Η αναζήτηση της βαθείας ερμηνείας της ανωτέρας αυτής εννοίας, μας παραπέμπει στον Περίανδρο, ένα εκ των επτά σοφών της αρχαιότητος ο οποίος λιτά, αλλά εμπερίεκτα ορίζει: «Ἐλευθερία, εἶναι ἡ ἀγαθή συνείδηση».

Την εν λόγω άποψη βαθυτέρου νοήματος, ερχόμαστε να την συγκρίνουμε με τους λόγους του Χριστού (Ιω. 8,32). «γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς». Όμως η γνωριμία αυτή με την αλήθεια, απαιτεί αγαθή συνείδηση. Και περαιτέρω (Ιω. 8,34) «πᾶς ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίαν, δοῦλος ἐστί τῆς ἁμαρτίας». Δουλεία λοιπόν. Μέσα σ’ αυτήν γεννάται ο πόθος για ελευθερία. Πού θα την βρούμε; Μας βοηθάει ο Απ. Παύλος (Β´ Κορ. 3,17) «ὅπου τό πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ καί ἡ ἐλευθερία».

Έρχεται λοιπόν η τριάδα· «της αγαθής συνειδήσεως» του Περιάνδρου, η «αλήθεια» του Ιησού και «το πνεύμα Κυρίου» του Παύλου και ενώ δείχνουν να διαφέρουν φραστικά, κατ’ ουσίαν συγκλίνουν νοηματικά, υποδηλώνοντας την πραγματική ψυχική πνευματική και ηθική ελευθερία του ατόμου και την τελική αποδέσμευση από τον κλοιό των κακιών και των ελαττωμάτων του, μέσω αυτής.

…το εκπληκτικό αίσθημα της ελευθερίας!

Πού τελικά στις μέρες μας θα συναντήσουμε αυτό το υψηλό αγαθό και θα συνάψουμε σχέσεις κατόπιν γνωριμίας;

Η αναζήτηση αυτού του αγαθού, της ελευθερίας, μας βρίσκει έγκλειστους στο «κάτεργο» του σπιτιού μας. Έτσι πλέον θεωρείται στις μέρες μας το πάλαι ποτέ ασφαλές λιμάνι της οικογενείας. Τότε όμως υπήρχε οικογένεια. Τώρα εγκαταβιοί μία «ξένη» ψυχικά συμβίωση· μία απλή συγκατοίκηση. Κοινή μόνο η στέγη. Τα υπόλοιπα ξέχωρα. Όπως έχει επικρατήσει η άκρως διεφθαρμένη έννοια της σύγχρονης συμβίωσης δύο ατόμων διαφορετικού φύλου, με τον χαρακτηρισμό του συντρόφου και της «συντρόφισσας», κάπως έτσι και στην σύγχρονη οικογένεια, που υπείκει στον θεσμό του γάμου –θρησκευτικού ή πολιτικού– ανευρίσκουμε μία άνυδρη συνύπαρξη των μελών της οικογενείας, στερημένα από την οικογενειακή τρυφερότητα και απόλυτα ορφανά από ψυχική ενότητα.

Όμως για να επανέλθουμε στην αρχική ρύμη του λόγου, αυτό το κάτεργο, ίσως να αποτελέσει στις μέρες αυτές τον τόπο της πνευματικής περισυλλογής μας. Ίσως εδώ τελικά να έλθει να μας συναντήσει από μόνη της η υψηλοτάτη, αλλά και άκρως βαθειά έννοια της ελευθερίας. Μέσα σ’ αυτό το κάτεργο «ευελπιστεί» η διεθνώς πρωτοστατούσα με τις πρωτοπόρες ιδέες της πολιτεία, να διδάξει την σύγχρονη έννοια της «ελευθερίας» στους σύγχρονους σκλάβους. Προσπαθεί κατά ένα περίεργο τρόπο να υλοποιήσει την ρήση του Λίνκολν· «δίδοντας ελευθερία στους σκλάβους, εξασφαλίζουμε την ελευθερία των ελευθέρων», αλλά κάπου δεν τα πάει καλά.

Μέσα στην παραφθορά και μετάπτωση των συγχρόνων όρων και εννοιών, υπέστη και ο όρος ελευθερία έναν ανεπανόρθωτο βιασμό με αποτέλεσμα, όταν μιλάμε περί ελευθερίας, να προσδιορίζουμε την δουλεία και την ύποπτη σκλαβιά.

Οι σύγχρονοι δημαγωγοί λοιπόν, εκτελεστικά όργανα και φερέφωνα κάποιων κέντρων, δεν κατορθώνουν να υποκρύψουν την δική τους υποταγή και δουλοπρέπεια.

Από την άλλη πλευρά πάλι, οι οχλοκράτες των μέσων μαζικής εξόντωσης, προσαρμόζουν τα ποιήματά τους, τις παπαγαλίες τους και τους ψευτολεονταρισμούς τους με τις εμφύλιες θεατρινίστικες αντιπαραθέσεις, σύμφωνα με την ροή του πακτωλού των αργυρίων και το ντέφι βαράει παράλληλα όσο κρατάει η επιχορήγηση – χρηματοδότηση. Ανάλογα κρατάει και η υποταγή τους στον μαμωνά…

Κλείνουν την παράσταση τέλος, οι διεκδικούντες την εξουσία, οι έτεροι, νοσηροί επίδοξοι ηγετίσκοι με την ακολουθία ποταπών αυλοκολάκων, πρόσωπα ύποπτα και αναξιόπιστα, που επισκιάζουν το φάσμα της γενικότερης παρακμής, ολοκληρώνοντας την κατασπίλωση της ελευθερίας.

Έτσι όλοι εκ των ανωτέρω συνηγορούν εμφανώς ή αφανώς, εμφώνως ή αφώνως, στον εγκλεισμό «οἴκοι» του λαού, ειδικά σε περιόδους ηθικής και εθνικής εξάρσεως, προς γενικώτερο σωφρονισμό. Για το καλό του. Για καταπράυνση του νευρικού συστήματος. Ο εγκλεισμός αποτελεί το μοναδικό όπλο των «στρατευμάτων κατοχής» που το χειρίζονται κατά βούληση, χωρίς ειδική προϋπηρεσία και ανάλογη εμπειρία, με κίνδυνο όμως να εκπυρσοκροτήσει κάποια στιγμή. Προκειμένου όμως να κατασιγάσουνε τις διαμαρτυρίες ή να καταστείλουνε επίδοξες ανταρσίες, προτάσσουν ως ύψιστο αγαθό, την «επιχείρηση» εμβολιασμού, που ονομάστηκε με τον ηχηρό τίτλο «ελευθερία».

Αυτή είναι η σύγχρονη και άκρως πρωτότυπη μορφή της ελευθερίας, που πρέπει να αποδεχτούμε πλέον στην ζωή μας. Οι παλιές αιματόβρεχτες ελευθερίες, αποτελούν ένα ρομαντικό παρελθόν μιας παραμυθένιας ιστορίας.

Όμως η φωνή του Παύλου ακούγεται στεντορεία όσο ποτέ άλλοτε με στόχο να μας συνεφέρει: «Σταθείτε στερεά στην ελευθερία που σας χάρισε ο Χριστός, σταθείτε και μην πέσετε πάλι στον ζυγό της δουλείας. Γιατί για την ελευθερία σας κάλεσε. Αλλά την ελευθερία μην την παίρνετε μονάχα σαν αφορμή για την σάρκα σας».

Τελικά τι είναι ελευθερία;

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι ο ΧΡΙΣΤΟΣ! και παρέχεται στις μέρες μας σ’ όλους μας, μέσω της Ανάστασής του.

Όσοι πιστοί προσέλθετε! ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

…Όσοι απομείναμε πιστοί στην παράδοση, όσοι δεν αρνηθήκαμε το γάλα που βυζάξαμε, αγωνιζόμαστε, άλλος εδώ, άλλος εκεί, καταπάνω στην ψευτιά. Καταπάνω σ’ αυτούς που θέλουνε την Ελλάδα ένα κουφάρι χωρίς ψυχή, ένα λουλούδι χωρίς μυρουδιά…!

Φώτης Κόντογλου

Αρίσταρχος