Στο σημερινό Ευαγγέλιο μας αφηγείται ο Κύριος την παραβολή του Ασώτου Υιού. Ο λεγόμενος “Άσωτος Υιός” ήταν ο μικρότερος από δύο αδέλφια, τα οποία ζούσαν στο σπίτι του πατέρα τους. Ο πατέρας ήταν ένας πολύ εύπορος άνθρωπος, με κτήματα, υπηρέτες και εργάτες.
Κάποια μέρα λοιπόν, ο μικρότερος υιός αποφάσισε να φύγει από το σπίτι του πατέρα του και να ζήσει την δική του ζωή. Ζήτησε από τον πατέρα του, να του δώσει το μερίδιό του, αυτό που θα κληρονομούσε κάποια μέρα. Αφού το έλαβε, εγκατέλειψε το σπίτι και πήγε σε μια μακρινή χώρα.
Ο πατέρας του στεναχωρήθηκε, αλλά σεβάστηκε την ελευθερία του υιού του, την ελεύθερη βούλησή του και τον άφησε να αναχωρήσει.
Στην ξενιτιά, ο υιός γρήγορα έγινε άσωτος. Σπατάλησε όλη την περιουσία που του έδωσε ο πατέρας του μέχρις ότου δεν του έμεινε τίποτα. Αναγκάστηκε να ψάξει για δουλειά και να δουλεύει πλέον ο ίδιος του σαν υπηρέτης. Κάποιος τον δέχτηκε και τον έβαλε να βόσκει χοίρους. Μα η πείνα ήταν αφόρητη. Είχε φτάσει σε σημείο να ζηλεύει ακόμα και τους χοίρους που τρώγανε ξυλοκέρατα, αλλά ούτε από αυτά δεν του έδινε κανείς να φάει.
Τότε συνετίστηκε ο Άσωτος Υιός, κατάλαβε ότι ήταν λάθος να εγκαταλείψει το σπίτι του πατέρα του και πήρε μια απόφαση: Να γυρίσει πίσω σε αυτόν και να του ζητήσει να τον βάλει να δουλεύει μαζί με τους υπηρέτες, να γίνει ένας από αυτούς.
Ποιος όμως ήταν στ' αλήθεια ο άσωτος υιός; Υπήρξε πράγματι κάποτε και αν υπήρξε, πότε ζούσε; Ποιος ήταν;
Υπήρξε, αγαπητοί μου, υπήρξε πράγματι και υπάρχει ακόμη. Είμαι εγώ, είσαι εσύ, είμαστε όλοι εμείς που σφάλλοντας και αμαρτάνοντας εγκαταλείπουμε συνεχώς τον οίκο του Πατέρα μας, τον οίκο του Θεού και Κυρίου μας.
Γινόμαστε άσωτοι, όταν αφήνουμε τον κόσμο να μας τραβάει μακριά από τον Θεό και το θέλημά του. Γινόμαστε άσωτοι, όταν σπαταλάμε την περιουσία που μας έδωσε ο Κύριος, τα πλουσιοπάροχα χαρίσματά Του που μας χαρίζει απλόχερα και ψάχνουμε να υπηρετήσουμε άλλον κύριο. Στην αρχή ίσως δεν καταλαβαίνουμε τι κάνουμε, μα έρχεται μια στιγμή όπου ενεργοποιούνται οι πνευματικοί νόμοι και τότε καταλαβαίνουμε ότι τίποτε δεν σταματά την δίψα μας, καμία πράξη μακριά του Θεού δεν χορταίνει την πείνα μας, κανένας τρόπος ζωής δεν μας κάνει ευτυχισμένους.
Όταν κατανοούμε όλα αυτά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι σε δύο επιλογές: Ή να συνεχίσουμε την άσωτη ζωή με πολύ εγωισμό και υπερηφάνεια, ή να μετανοήσουμε και να “επιστρέψουμε” στον οίκο του Πατέρα μας.
Τι είναι όμως ειλικρινή μετάνοια; Είναι αυτό, που έκανε στην παραβολή ο Άσωτος Υιός. Δεν σκέφτηκε να γυρίσει στον πατέρα του και να του ζητήσει να τον δεχτεί σαν γιο του, αλλά πήρε την απόφαση να τον παρακαλέσει να τον δεχτεί σαν έναν από τους υπηρέτες του. Να δουλεύει σαν ξένος.
Ο Μητροπολίτης Ιερόθεος Βλάχος γράφει στο βιβλίο του “Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία”:
“Μαζί με την αίσθηση της ασθενείας”, που στην δική μας περίπτωση είναι η αντίληψη του σφάλματος, δηλαδή της απομάκρυνσής μας από τον Θεό, “πρέπει να συνδέεται και η “οικεία κατάγνωσις”, δηλαδή το μεγάλο χάρισμα της αυτομεμψίας. Αυτή δείχνει την υπάρχουσα στην ψυχή ταπείνωση, αφού “αυτομεμψία σύνεστιν αεί τη ταπεινώσει της ψυχής”1. Αυτή η αυτομεμψία είναι βάρος νοητόν το οποίον τεθέν στην ψυχή “συντρίβει και πιέζει και τον οίνον εκθλίβει τον σωτήριον, τον ευφραίνοντα καρδίαν ανθρώπου τουτέστιν τον εντός ημών άνθρωπον. Οίνος δε τοιούτος εστιν η κατάνυξις”. Η αυτομεμψία με το πένθος που την χαρακτηρίζει συνεκθλίβει τα πάθη και γεμίζει την ψυχή από την μακαριστή χαρά2. Γι' αυτό οφείλουμε διαρκώς να μεμφόμαστε τον εαυτό μας και να τον κατακρίνουμε “ίνα διά της εκουσίου ευτελείας τας ακουσίους απορρίψωμεν αμαρτίας”3.
Ακριβώς αυτό έκανε και ο Άσωτος Υιός. Δεν τα περίμενε όλα έτοιμα, δεν συγχώρησε τον εαυτό του για τα σφάλματα που έκανε, δεν θέλησε να επιστρέψει στον πατέρα του σαν γιος, αλλά σαν δούλος. Αυτό σημαίνει μετάνοια, αγαπητοί μου, αυτό σημαίνει συναίσθηση των αμαρτιών μας. Αυτό είναι το καθήκον μας αν θέλουμε να πλησιάσουμε και πάλι τον Θεό. Και όταν το κάνουμε αυτό, ο Κύριος θα ανταποκριθεί απόλυτα.
Ας το δούμε παρακάτω, στην παραβολή, πώς και αν τον δέχτηκε ο πατέρας τον άσωτο υιό:
Ενώ εκείνος ακόμα βρισκόταν στον δρόμο, ο πατέρας του τον είδε από μακριά. Έτρεξε αμέσως να τον προϋπαντήσει, και όταν ο Άσωτος Υιός του μίλησε και τον παρακάλεσε να τον δεχτεί ως υπηρέτη, εκείνος έδωσε αμέσως διαταγή, να φέρουν στον γιο του καλά ρούχα και υποδήματα και ένα δαχτυλίδι για να το φορέσει. Και όχι μόνο αυτό! Έσφαξε το καλύτερο μοσχάρι, το παχύτερο από όλα και έστρωσε μεγάλο γλέντι για την επιστροφή του μικρού του γιου.
Τι γίνεται λοιπόν όταν μετανοούμε πραγματικά και ειλικρινά και όταν αισθανόμαστε την αναξιότητά μας; Αρκεί εμείς να τον πλησιάσουμε και ο Κύριος θα έρθει να μας προϋπαντήσει. Θα έρθει να μας πάρει τα δεινά, να μας ντύσει με την στοργή Του και να μας θρέψει με την αγάπη Του. Θα μας δεχτεί ως γιους του και όχι σαν δούλους που μοχθούν για ένα κομμάτι ψωμί. Δύο λέξεις θα πει και θα μας αποκαταστήσει αμέσως. Οι λέξεις αυτές είναι: “Σε συγχωρώ”.
Ίσως όμως μερικοί στενάξουν και σκανδαλιστούν με αυτή την μεγαλοδωρία Του. Έτσι έκανε και ο μεγάλος γιος στην παραβολή. Δεν δέχτηκε καν να πατήσει στο σπίτι και όταν ήρθε ο πατέρας του να τον ρωτήσει τι έχει, εκείνος τον ρώτησε, πώς μπορεί να χαίρεται τόσο και να κάνει γλέντια που επέστρεψε εκείνος ο άσωτος αδελφός του που σπατάλησε όλη την περιουσία που του είχε δώσει ο πατέρας του. Και τότε ο πατέρας του, του λέει:
“Τέκνον, σύ πάντοτε μετ' εμού ει, και παντα τα εμά σα έστιν· ευφρανθήναι δει και χαρήναι έδει, ότι ο αδελφός σου ούτος νεκρός ην και ανεζησε, και απολωλώς ην και ευρέθη.”
Έτσι πρέπει να αισθανόμαστε και εμείς για τους αδελφούς μας, που μετά από ένα παραστράτημα δέχονται και πάλι την αγάπη του Κυρίου. Ο Θεός μας, θέλει να γυρίσουμε στον οίκο Του, να είμαστε κοντά Του. Δεν λειτουργεί με κοσμικά μέτρα. Δεν κρατάει κακία, δεν θυμάται την αδικία όταν υπάρχει πραγματική μετάνοια. Ο Θεός ζητάει από εμάς να εργαζόμαστε στην καθαρότητα της καρδιάς μας και η μετάνοια που σημαίνει πένθος για τις αμαρτίες μας είναι αυτό που θα μας φέρει κοντά Του.
Ο Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός γράφει:
“Μακάριοι οι πενθούντες”, λέει, δηλαδή εκείνοι που πενθούν τον εαυτό τους και τον πλησίον από αγάπη και συμπάθεια γι' αυτόν. Και φτάνει ο άνθρωπος αυτός να πενθεί όπως για ένα νεκρό, προ του θανάτου, από τα φρικτά νοήματα εκείνων που γίνονται μετά θάνατον, ολολύζοντας και στενάζοντας από τα βάθη της καρδιάς του με πολλά πικρά και επίπονα δάκρυα και απερίγραπτους θρήνους. Δε νοιάζεται ούτε για τιμή, ούτε για ατιμία, αλλά και αυτή τη ζωή την καταφρονεί και ξεχνά και την τροφή του πολλές φορές από τον πόνο της καρδιάς και τους ακατάπαυστους θρήνους... Με όλα αυτά που προέρχονται από το μακάριο πένθος, ανακουφίζεται ο νους από τα πάθη, και συμφιλιώνεται με το Θεό για τις αμαρτίες του με τα πικρά και πολλά δάκρυα. Σταυρώνεται νοερά μαζί με το Χριστό με την ηθική ζωή, δηλαδή με την τήρηση των εντολών... και τη φύλαξη των πέντε αισθήσεων, για να μην κάνουν τίποτε απολύτως πέρα απ' ότι χρειάζεται... Και έτσι με την καθαρότητα της ψυχής καταξιώνεται να αναστηθεί νοερά μαζί με τον Χριστό... Από το φόβο ανεβαίνει κανείς στην ευσέβεια, από την οποία προέρχεται η γνώση. Απ' αυτήν προέρχεται η βουλή, δηλαδή η διάκριση, κι απ' αυτήν η ισχύς, που προξενεί τη σύνεση. Κι έτσι καταλήγει στη σοφία. Με όλες λοιπόν τις προηγούμενες πράξεις και θεωρίες καταξιώνεται να αποκτήσει την καθαρή και τέλεια προσευχή, που δημιουργείται από την ειρήνη και την αγάπη του Θεού και την κατοίκηση μέσα του του Αγίου Πνεύματος. Αυτό είναι εκείνο που λένε: “Απόκτησε το Θεό μέσα σου”· επίσης τη φανέρωση και την ενοίκηση του Θεού, όπως είπε ο Χρυσόστομος, με το να γίνουν το σώμα και η ψυχή, κατά το δυνατόν, όπως του Χριστού, αναμάρτητα. Και να έχει κανείς νου που να νοεί για το Χριστό με τη χάρη και τη σοφία του Πνεύματος, η οποία είναι γνώση θείων και ανθρώπινων πραγμάτων”.
Ναι αδελφοί, η μετάνοια είναι παράκληση, είναι δάκρυα! Ας ασκηθούμε όλοι μας στην πραγματική μετάνοια και ας μη σταματούμε την ευχή, το “Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με”, έτσι ώστε ο Κύριος μέσα στην μετάνοιά μας να μας προϋπαντήσει και να μας φροντίσει. Και αν κάποιος αδελφός στενάξει και δεν καταλάβει την στοργή του Κυρίου, Εκείνος θα του πει ότι χαίρεται και γλεντάει γιατί “ο αδελφός σου αυτός ήτανε νεκρός και ανέζησε· χαμένος ήτανε και ευρέθηκε”.
Είθε λοιπόν όλοι μας να μετανοούμε και να δεχόμαστε την Χάρη του Κυρίου μας, στον Οποίον ανήκει η τιμή και η δόξα και η προσκύνηση. Αμήν.
1 αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Φιλοκαλία Δ', σ. 108, στ 27
2 ενθ. Ανωτ. Δ', σ. 109, στ. 10-14
3 Ιω. Σιναΐτου: Κλίμαξ, εκδ. Παπαδημητρίου, Λόγος ΚΕ', να', σ. 122
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ