Μία από τις βασικές και πολύ συχνά επαναλαμβανόμενες μέσα στην αγία Γραφή διδασκαλίες είναι και η διδασκαλία περί συνεχούς εγρηγόρσεως και ετοιμότητας. Κάθε χριστιανός, κάθε πιστός πρέπει να είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή και ώρα ν’ αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πειρασμό, ν’ αντικρούσει οποιαδήποτε επίθεση του Διαβόλου, να περιμένει με καθαρή συνείδηση τον θάνατο ή την Β´Παρουσία του Κυρίου.
Και πρέπει ο χριστιανός συνεχώς ν’ αγρυπνεί, συνεχώς να έχει τα μάτια του τέσσερα, συνεχώς να μετανοεί και συνεχώς να προσεύχεται, διότι ο Διάβολος «περιέρχεται την γη σαν λιοντάρι που ουρλιάζει κοιτάζοντας ποιον να καταβροχθίσει» (Α´. Πετρ. 5,8). Γνωρίζουν καλά οι θηριοδαμαστές ότι θα πρέπει συνεχώς το θηρίο να νιώθει ότι το επιβλέπουν. Αν καταλάβει ότι ο θηριοδαμαστής εφησυχάζει και δεν βρίσκεται σε ετοιμότητα να το αντιμετωπίσει, επιτίθεται και τον καταβροχθίζει.
Επίσης η Β´Παρουσία του Κυρίου κι αυτή θα έρθει «όπως έρχεται ο κλέφτης τη νύχτα» (Α´Θεσ. 5,2). Δεν γνωρίζουμε την ώρα της επιδρομής του. Πάντοτε έρχεται αιφνιδιαστικά και απρόσμενα. Εάν αγρυπνούμε και λαμβάνουμε όλα τα μέτρα επιτηρήσεως και προστασίας μας, ο κλέφτης δεν επιτυγχάνει τον σκοπό του. Στην αντίθετη όμως περίπτωση λαφυραγωγεί την περιουσία μας και φεύγει. Κι αν δεν έρθει η Β´Παρουσία στη γενιά μας και την εποχή μας, έρχεται ο προσωπικός μας θάνατος σε άγνωστη κι αυτός ώρα και ουσιαστικά βρισκόμαστε στο κριτήριο του Θεού, άσχετα αν δεν έχει έλθει το τέλος της ανθρωπότητας.
Και όπως λέγει ο προφήτης Ιεζεκιήλ (18, 26–27) ο Χριστός θα μας κρίνει ανάλογα με την κατάσταση που θα μας βρει. Εάν επιστρέψει ο δίκαιος από την δικαιοσύνη του και κάνει παράπτωμα και αποθάνει «εν τω παραπτώματι, ω εποίησεν, εν αυτώ αποθανείται». Και αντίθετα αν επιστρέψει άνομος από την ανομία του και ποιήσει δικαιοσύνη «ζωή ζήσεται και ου μη αποθάνη». Η σωτηρία μας ή η καταστροφή μας εξαρτάται κι από το ελάχιστο λεπτό ή και δευτερόλεπτο, εάν το αξιοποιήσουμε θετικά ή αρνητικά.
Και τέλος όταν δεν προσέχουμε, όταν δεν αγρυπνούμε, όταν δεν προσευχόμαστε, όταν οι ζάλες του βίου μας κυκλώνουν όπως τα έντομα τα αναμμένα φώτα, τότε εμφανίζεται ο ποικίλος πειρασμός για να μας κλονίσει, να μας αιφνιδιάσει, να μας γκρεμίσει. Η Γραφή μας προειδοποιεί· «Να προσέχετε τους εαυτούς σας, μήπως οι ψυχές σας καταληφθούν από ύπνο εξ αιτίας κραιπάλης και μέθης και βιοτικών μεριμνών, και σας αιφνιδιάσει η ημέρα εκείνη. Διότι θα επέλθει σαν παγίδα σε όλους όσους κατοικούν πάνω στη γη (Λκ. 21,34-35).
Για όλους αυτούς τους λόγους που προαναφέραμε ο Κύριος μας συνιστά και μας προτρέπει μέσα από την αγία Γραφή· «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν» (Ματθ. 26,41). Και αλλού πάλι λέγει «Βλέπετε, αγρυπνείτε και προσεύχεσθε» (Μαρκ. 13,33).
Ας δούμε αναλυτικά τα όσα μας συνιστά το τελευταίο ρητό.
Α´. Προσοχή.
Ο χριστιανός πρέπει να μη είναι απρόσεκτος, να μη είναι αφηρημένος, να μη είναι ονειροπαρμένος, να έχει το νου του τετρακόσια, να μη πιάνεται ποτέ αχμάκης από το Διάβολο και από τους οπαδούς του. Να ξέρει πότε πρέπει να μιλήσει, πότε πρέπει να σιωπήσει, πότε πρέπει να υποχωρήσει, πότε πρέπει να επιτεθεί. Οι χριστιανοί πρέπει να είναι (Ματθ. 10,16) «φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί» (Ματθ. 10,16). Παραδείγματα της προσοχής και της συνέσεως και της ετοιμότητας να αντιδρούμε σωστά είναι οι απαντήσεις του Χριστού προς τον Διάβολο κατά τους πειρασμούς που αντιμετώπισε στην έρημο, οι απαντήσεις του προς τους Φαρισαίους και Σαδδουκαίους όταν προσπαθούσαν να τον παγιδεύσουν (Ματθ. 22,15-46), η στάση του πάνω στον σταυρό, όπως και η συμπεριφορά αγίων, π.χ. της Χαναναίας, η οποία ενοχλεί με αφάνταστη πίστη τον Χριστό για να πετύχει τη θεραπεία της κόρης της, παρακλητικά και ικετευτικά, πανέξυπνα αλλά και ταπεινά, χωρίς νταηλίκι και μαγκιά. Η Χαναναία είναι το κάλλιστο παράδειγμα του τι σημαίνει να γίνουν οι χριστιανοί «φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί».
«Άρα ουν μη καθεύδωμεν ως και οι λοιποί, αλλά γρηγορώμεν και νήφωμεν» (Α´Θεσ. 5,6). Δεν πρέπει να είμαστε ανύποπτοι ως προς το νόημα και τον σκοπό της ζωής μας. Όχι ότι δεν θα κοιμόμαστε, αλλά θα είμαστε ξύπνιοι, ξεφτέρια. Ξύπνιο άνθρωπο εννοούμε όχι αυτόν που δεν κοιμάται, τον άυπνο, αλλά την ατσίδα. Που δεν πιάνεται ποτέ κορόιδο.
Κάποτε είπε ο Χριστός στους επικριτές του. Τα μετεωρολογικά σημεία του καιρού ξέρετε να τα διακρίνετε. «Τον δε καιρόν τούτον πως ου δοκιμάζετε;», τον καιρόν της ενανθρωπήσεως, γιατί δεν μπορείτε να τον διακρίνετε (Λκ. 12,54-57);
Ο Χριστός επίσης κλαίει, γιατί η Ιερουσαλήμ δεν τον δέχθηκε. Πόσες φορές δεν θέλησα να μαζέψω τα παιδιά σου όπως η κλώσσα τα πουλάκια της και συ δεν θέλησες «ανθ’ ων ουκ έγνως τον καιρόν της επισκοπής σου»· δηλαδή γιατί δεν αντιλήφθηκες ότι σε επισκέφτηκε ο Κύριος και Θεός σου (Λκ. 19, 41-44).
Γι’ αυτό λέγει ο Κύριος «αγρυπνείτε εν παντί καιρώ δεόμενοι ίνα καταξιωθήτε εκφυγείν πάντα τα μέλλοντα γίνεσθαι και σταθήναι έμπροσθεν του υιού του ανθρώπου» (Λκ. 21,36). Λέγει ο άγιος Ιγνάτιος σε επιστολή προς τον άγιο Πολύκαρπο· «Τους καιρούς καταμάνθανε τον δε αναμενόμενον προσδόκα». Δηλαδή να μελετάς τους καιρούς, που είναι καιροί υλιστικοί, αποστασίας, ψυχροί, και χωρίς πίστη και αγάπη. Να προσέχεις να μη σε επηρεάσουν. Να τους αντιμετωπίζεις με την προσμονή του Χριστού.
Β´. Προσευχή και αγρυπνία.
Εκτός όμως από την προσοχή πρέπει να έχει και προσευχή και μάλιστα να αγρυπνεί. Λίγοι είναι οι χριστιανοί που είναι προσεκτικοί, πιο λίγοι αυτοί που προσεύχονται και ελάχιστοι αυτοί που προσεύχονται και αγρυπνούν.
Κι όμως αν δούμε τη ζωή του Κυρίου μας, θα παρατηρήσουμε ότι «ην διανυκτερεύων εν τη προσευχή». Ο Κύριος ο οποίος ήταν ο αγιώτερος των αγίων, ο ηθικώτερος, ο αγνότερος, ο καλύτερος των ανθρώπων περνούσε βραδιές ολόκληρες προσευχόμενος και αγρυπνών.
Η πρώτη Εκκλησία (Πρξ. 12,5) συνεχίζουσα το παράδειγμα του Κυρίου μας, όταν ο Ηρώδης Αγρίππας ο Α´ έβαλε τον Πέτρο φυλακή, αγρυπνούσε προσευχόμενη. Μ’ αποτέλεσμα άγγελος να βγάλει τον Πέτρο από τη φυλακή.
Ο Παύλος και ο Σίλας (Πρξ. 16,25), όταν ραβδίστηκαν και φυλακίσθηκαν στους Φιλίππους της Μακεδονίας και στα πόδια τους είχαν ξύλο, αν και εξαντλημένοι από τον ραβδισμό και αιμόφυρτοι, το μεσονύκτιο προσευχότανε και υμνούσαν τον Θεό, με αποτέλεσμα σεισμός να γκρεμίσει την φυλακή και να λυθούν τα δεσμά τους.
Και ο ειδωλολάτρης αξιωματικός Κορνήλιος (Πρξ. 10,2·4), λόγω της μακράς προσευχής του και των ελεημοσυνών του, αξιώθηκε να στείλει ο Θεός τον απόστολο Πέτρο ειδικά γι’ αυτόν να τον κατηχήσει και να τον βαπτίσει μαζί με την οικογένειά του.
Αυτή τη δύναμη κι αυτά τα θαυμάσια αποτελέσματα είχε και έχει η προσευχή η εκτενής και επίμονη και μάλιστα η συνδυαζόμενη με αγρυπνία. Αυτήν λοιπόν την ιερή παράδοση την παρέλαβε η Εκκλησία μας και την συνέχισε. Μάλιστα δε μεταξύ των ακολουθιών της υπάρχει και η ειδική ακολουθία του Μεσονυκτικού, η οποία προορίζεται να λέγεται τα μεσάνυχτα.
«Τη νύχτα», λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, «η ψυχή είναι πιο καθαρή και πιο λεπτή. Ο Θεός περισσότερο αρέσει τις νυχτερινές προσευχές, διότι τον καιρό της αναπαύσεως τον κάνεις καιρό προσευχής. Συνήθισε να σηκώνεσαι τα μεσάνυχτα και, αν δεν μπορείς να προσευχηθείς πολύ, προσευχήσου λίγο. Μόνο συνήθισε...
–Μα είμαι κουρασμένος, άυπνος, δεν έχω διάθεση...
–Σκέψου στρατιώτες, αστυνομικούς, εργάτες νύχτας, που αγρυπνούν για χάρη σου. Σκέψου αυτούς που αγρυπνούν για χάρη του Διαβόλου. Σκέψου ότι η προσευχή εκτός από ανάγκη είναι και προνόμιο. Απ’ όλα τα ζώα μόνο οι άνθρωποι και οι άγγελοι μπορούν να προσεύχονται. Η προσευχή υπερβαίνει και την αξία των αγγέλων. Οι άγγελοι, όταν υμνούν τον Θεό, το κάνουν με φόβο. Καλύπτουν το πρόσωπό τους και το σώμα τους με τα φτερά. Βρίσκονται σε διαρκή κίνηση, φρίττουν και απορούν με τη θεία δόξα και τη λάμψη».
Αυτά ας σκεπτόμαστε κι ας μελετούμε, γυμνάζοντας τον εαυτό μας στην ετοιμότητα και την εγρήγορση· στην αγρυπνία και την προσευχή». Η «ημέρα του Κυρίου εγγύς εστί». Που ξέρουμε μπορεί νάρθει κι απόψε· ας μας βρει με το «Κύριε ελέησον».
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ