Η εκκλησιαστική διακονία αποβλέπει ανέκαθεν στις υλικές και πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων. Δίδει προτεραιότητα στις πνευματικές κατά το «Ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού» (Ματθ. 6,2) και αυτό που είπαν οι απόστολοι ότι «ουκ αρεστόν εστίν ημάς καταλείψαντας τον λόγον του Θεού διακονείν τραπέζαις» (Πραξ. 6,2), χωρίς βεβαίως να παραβλέπει τις υλικές ανάγκες.
Ο άγιος Στέφανος ενώ χειροτονήθηκε διάκονος τραπεζών εν τούτοις έγινε διάκονος ψυχών. Διακρίθηκε για το κηρυκτικό και απολογητικό του έργο και έτσι έτσι επέσυρε το μένος των Εβραίων με αποτέλεσμα να λιθοβοληθεί. Εάν παρέμεινε μόνο στην κοινωνική διακονία, δεν θα γινόταν μισητός και μάλλον θα παρέμεινε ζωντανός. Ακόμη και οι εχθροί της πίστεως με την τακτική τους δείχνουν τι είναι πιο σπουδαίο στην διακονία του ανθρώπου.
Ο μακαριστός πρώην μητροπολίτης Φλωρἰνης Αυγουστίνος Καντιώτης, ως αρχιμανδρίτης, 8.000 άτομα έτρεφε με οργάνωση συσσιτίου στην Κοζάνη, την περίοδο της Κατοχής. Όταν αργότερα τον ζήτησαν στα Γρεβενά, για να ασκήσει και εκεί παρόμοια φιλανθρωπία, απάντησε όπως οι απόστολοι στις χήρες των Ιουδαίων του εξωτερικού. Δεν μπορώ ν' αφήσω το κήρυγμα, το κύριο έργο μου..
Αλλά και ο ίδιος ο Χριστός δίδει προβάδισμα στην ευχαριστιακή τροφή της θείας κοινωνίας και όχι στον υλικό επισιτισμό. Στο κατά Ιωάννη ευαγγέλιο, στο 6ο κεφάλαιο, ο Χριστός, αφού τον αναζήτησαν οι Εβραίοι για να τον συναντήσουν, μετά το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχυλίων, τους είπε· «με ζητάτε όχι γιατί είδατε θαύματα, αλλά γιατί φάγατε από τους άρτους και χορτάσατε. Τα ενδιαφέροντά σας είναι κυρίως υλικά. Μη ενδιαφέρεσθε όμως αποκλειστικά και μόνο για την τροφή που φθείρεται, αλλά κυρίως να ενδιαφέρεσθε για την τροφή που μένει άφθαρτη και σας χαρίζει την αιώνια ζωή και την οποία τροφή θα σας δώσει ο υιός του ανθρώπου».
Τα λόγια του Χριστού με είδατε πεινασμένο και διψασμένο, γυμνό, άρρωστο, ξένο και φυλακισμένο πρέπει να τα δούμε μέσα από το πρίσμα βεβαίως των υλικών αναγκών αλλά οπωσδήποτε και μέσα από το πρίσμα των πνευματικών αναγκών. Ο άνθρωπος πεινά και διψά πρωτίστως για τον Θεό, είναι γυμνός διότι δεν έχει την θεία δόξα, είναι άρρωστος κυρίως στην ψυχή, είναι ξένος και απομονωμένος από την εκκλησιαστική σύναξη και φυλακισμένος στα πάθη του.
Το κακό είναι ότι την πείνα και την δίψα την υλική, την αρρώστια, την γύμνια και τον εγκλεισμό του σώματος τα νιώθουμε όλοι, αλλά τις αντίστοιχες ανάγκες της ψυχής ελάχιστοι τις νιώθουν, αλλά και ελάχιστοι χριστιανοί ενδιαφέρονται να τις καλύψουν, βλέποντας φυσικά και την αδιαφορία και την ψυχρότητα των ανθρώπων.
Ο άγιος Χρυσόστομος λέγει ότι αυτοκτονούν όχι, αυτοί που αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, αλλά αυτοί που δεν έχουν γυμνασμένη την ψυχή. Συνεπώς πρέπει να τους την γυμνάσουμε.
Ρωτήθηκε γνωστός κληρικός των Αθηνών ποιό είναι το έργο της Εκκλησίας σήμερα και απάντησε με ειρωνική και σαρκαστική διάθεση «Άρτος και θεάματα». Αυτό που ζητούσαν επίμονα οι αρχαίοι ειδωλολάτρες αλλά και οι Ιουδαίοι, τον άρτον και τα θεάματα, αυτά φροντίζει κυρίως να δώσει σήμερα η διοικούσα αλλά και η ποιμαινομένη Εκκλησία. Συσσίτια, ένδυση, υγειονομική περίθαλψη, οικονομική ενίσχυση αλλά και θέαμα. Εορτές, πανηγύρια, λιτανείες, θαύματα –όπου υπάρχουν– και άλλα παρόμοια.
Βεβαίως δεν είναι κακά αυτά ούτε έξω από την παράδοση της Εκκλησίας μας, αλλά γίνονται κατά ανάρμοστο τρόπο.
Γίνεται λιτανεία π. χ. Φέρνουμε κληρικούς, ψάλτες, μουσικές, αγήματα στρατού κ. λ. π. Σπάνια όμως να ακουστεί δυνατός και αφυπνιστικός λόγος, κήρυγμα μετανοίας, κραυγή αγωνίας για το που πάμε. Ποιοί είμαστε ηθικά και πνευματικά εμείς που μεταφέρουμε την εικόνα ή τα λείψανα των αγίων, αφού και οι Ισραηλίτες μετέφεραν την κιβωτό της Διαθήκης στο πεδίο της μάχης και επέτρεψε ο Θεός να νικηθούν και η κιβωτός να γίνει αιχμάλωτη των Φιλισταίων. Ερμηνεύουν οι πατέρες ότι δεν ενδιέφερε τον Θεό ποιοι θα έχουν την κιβωτό, οι Φιλισταίοι ή οι Ισραηλίτες, αφού και οι δύο δεν διέφεραν ουσιαστικά στην πίστη και στην ηθική. Ούτε ενδιέφερε τον Θεό, λένε οι πατέρες, που ο Ναβουχοδονόσορ κατάστρεψε τον ναό του Σολομώντος και πήρε τα σκεύη του ναού και τα έφερε στον ναό του Μαρδούκ, γιατί και οι Βαβυλώνιοι ήταν ειδωλολάτρες αλλά και οι Ισραηλίτες κατάντησαν ειδωλολάτρες. Διηγούνται οι προφήτες ότι στο ναό του Σολομώντος οι Ισραηλίτες έφεραν ακόμη και είδωλα και τα εγκατέστησαν. Να τολμήσουμε βάσει της πατερικής διδασκαλίας να αναρωτηθούμε αν ενδιαφέρεται ο Θεός που την Αγία Σοφία την έχουν μουσουλμάνοι και όχι χριστιανοί; Η απάντηση δυστυχώς θα είναι καταπέλτης ....
Έρχεται το πανηγύρι του ναού μας. Θα μιλήσει ο προϊστάμενος του ναού να φέρουν γλυκά και πίτες οι κυρίες για την δεξίωση, να καθαρίσουν τον ναό, να τον στολίσουν με τα λουλούδια, να τοποθετήσουν χαλιά και κεντήματα. Γίνεται άμιλλα μεταξύ των ναών ποιος θα έχει περισσότερους ιερείς ή επισκόπους, ψάλτες και μάλιστα από μακριά φερμένους, αγήματα στρατού και άλλα παρόμοια. Σπάνια όμως να βγει κάποιος ιερέας και να πει ότι έρχεται το πανηγύρι του ναού και θα πρέπει να φροντίσουμε να εξομολογηθούμε και να καθαρίσουμε τις ψυχές μας, να είμαστε έτοιμοι να κοινωνήσουμε. Θα πρέπει η εορτή να γίνει το έναυσμα της πνευματικής αφυπνίσεως όλων μας. Η εσωτερική ωραιότης να προταθεί της εξωτερικής. Αλλιώς τις γιορτές μας τις μισεί ο Θεός και τις απεχθάνεται.
Συνεπώς να κάνουμε διακονία εκκλησιαστική, αλλά να προσέξουμε τον τρόπο που την κάνουμε.
ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ