ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΓΛΥΚΑΤΖΗ – ΑΡΒΕΛΕΡ

   Για το «απαξιωμένο Βυζάντιο», μίλησε η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, σε εκπομπή του Ρ/Σ της Εκκλησίας της Ελλάδας για την «29η Μαΐου». Απαντώντας σε ερωτήσεις του Κωνσταντίνου Μπλάθρα, η κα Αρβελέρ μίλησε, μεταξύ άλλων, και για την τύχη των βυζαντινών μνημείων της Κωνσταντινούπολης, η οποία εφέτος είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. «Η Μονή της Χώρας είναι όπως έπρεπε να είναι» είπε, ενώ για την Αγία Σοφία διεκτραγώδησε τα ανδρείκελα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας, που έχουν τοποθετηθεί και με τα οποία μπορεί κάποιος να φωτογραφηθεί.

Χαμένες πατρίδες και «Μεγάλη Ιδέα».

   Ερ· Στο βιβλίο σας «Γιατί το Βυζάντιο» αναφέρετε πως η «Μεγάλη Ιδέα» αλλά και οι «Χαμένες πατρίδες», καταστατικές συνιστώσες του νέου Ελληνισμού, είναι πολιτικοί οραματισμοί, που προέρχονται από το Βυζάντιο.

   Ε.Γ.-Α.· Κοιτάξτε… Όταν το 1204 παίρνουν οι Φράγκοι την Πόλη, εκεί τότε αρχίζει η μεγάλη καταστροφή. Γιατί οι Φράγκοι μάζεψαν τα πάντα, από ανάκτορα, από μοναστήρια, από εκκλησιές. Αν πάτε στην Βενετία θα δείτε τη «balla d’ oro» (τη χρυσή αυτοκρατορική σφαίρα), θα δείτε τα άλογα του Ιπποδρόμου, τα οποία κοσμούν τον Άγιο Μάρκο κ.λ.π. Λοιπόν, όταν πήραν την Πόλη (οι Φράγκοι) και μεταφέρθηκαν τα ευγενή γένη τα βυζαντινά στην Νίκαια και ιδρύθηκε η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, τότε ακριβώς το σύνθημα της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας ήταν πάντοτε «του χρόνου στην Πόλη».

   Ερ· Είναι η «Μεγάλη Ιδέα», θα μπορούσαμε να πούμε;

   Ε.Γ.-Α.· Ακριβώς, είναι η γέννηση της «Μεγάλης Ιδέας». Από εκεί αρχίζει. Όταν ξαναπαίρνουν την Πόλη οι Βυζαντινοί, το 1261, έχουν τη Μικρασία, πήραν και την Πόλη, αλλά δεν έχουν την Δύση, γιατί η Δύση, δηλαδή τα ελληνικά μέρη, είναι φραγκοκρατούμενα ακόμα. Και τότε ο Μιχαήλ Η΄ -ονόμασε τον εαυτό του «νέο Κωνσταντίνο», δηλαδή ότι ξαναπήρε την Κωνσταντινούπολη και την ξανάκτισε- χρησιμοποιεί ως έμβλημά του τον δικέφαλο αετό, γιατί ο ρωμαϊκός αυτοκρατορικός αετός ήταν μονοκέφαλος. Όπως κοιτάει στην Ανατολή που ήταν τα ελευθερωμένα από τη Νίκαια εδάφη, έπρεπε να κοιτάει και προς τη Δύση, για να ελευθερωθούν ακριβώς και τα δυτικά  εδάφη από τους Φράγκους. Τότε ακριβώς, στο πρώτο του χρυσόβουλο, ο Μιχαήλ Παλαιολόγος γράφει ότι «ανακτήσαμε το αγλάισμα των οφθαλμών, την Πόλη κ.λπ. και θα ανακτήσωμεν και τας χαμένας πατρίδας», οι οποίες είναι τα ελληνικά φραγκοκρατούμενα εδάφη.

   Ερ· Ένα άλλο στοιχείο που βλέπουμε είναι η συνεχής αιματοδότηση του ελληνισμού από τον Μικρασιατικό Ελληνισμό;

   Ε.Γ.-Α.· Πάντοτε. Γιατί πρώτα η Μικρασία είναι και πολύ πιο πλούσια και πολυάνθρωπη εν σχέσει με την Ελλάδα. Αρχίζει αυτό από πολύ παλιά. Με τον Νικηφόρο Α΄ είμαστε γύρω στο 800, ο οποίος αναγκάζεται να ελευθερώσει την Ελλάδα, που βρισκόταν κάτω από τους Σλάβους –γιατί έχουμε την σλαβική εισβολή ήδη από τον 6ο αιώνα, για να μην πω από πριν, οπότε «εσλαβώθη», το γράφει και ο Πορφυρογέννητος. Οπότε ο Νικηφόρος αναγκάζεται να μετατοπίσει πληθυσμούς μικρασιατικούς στην Πελοπόννησο και στην κυρίως Ελλάδα, για να μπορέσει ακριβώς να ανακτήσει το βυζαντινό φρόνημα των κατοίκων της εποχής. Γι’ αυτό και ένας από τους μεγάλους βυζαντινολόγους, ο Πήτερ Χαράνης, ονομάζει τον Νικηφόρο Α΄ «σωτήρα της Ελλάδος».

   Μετά, στη συνέχεια, για όλες τις μεγάλες εκστρατείες τις βυζαντινές είναι τα μικρασιατικά θέματα που στέλνουν στρατό. Άλλωστε, οι μεγάλες δυναστείες οι βυζαντινές είναι γένη μικρασιατικά.

   Και την τελευταία φορά, όταν παίρνει ο Μιχαήλ την Πόλη, ξεσηκώνει όλα τα στρατεύματα από την Μικρασία για να ελευθερώσει τα φραγκοκρατούμενα εδάφη της Ελλάδος και τότε αποψιλώνει τη Μικρασία από τους αμύντορές της και έτσι οι Τουρκομάνοι, τους οποίους σπρώχνουν οι Μογγόλοι, προχωρούν προς τη δύση, φτάνουν μέχρι το Αιγαίο.

«Ζούμε μια σχιζοφρένεια».

   Σχετικά με την απαξίωση του Βυζαντίου όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, η κα Αρβελέρ είπε·

   Το Βυζάντιο είναι απαξιωμένο και στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα. Θυμάμαι τον Κορνήλιο Καστοριάδη, κάθε φορά που μιλούσε για το Βυζάντιο, ήταν εναντίον. Γιατί ο Κορνήλιος, όπως και όλη η Ελλάδα άλλωστε, είναι προσκολλημένη στο αρχαίο κατόρθωμα και δεν καταλαβαίνουν ότι υπάρχει μια νέα εποχή (στο Βυζάντιο). Αλλά έτσι ζούμε μια σχιζοφρένεια, ότι τα πάντα αρχίζουν από τον Περικλή, από θαύμα κ.λπ., ζούμε αυτό το θαύμα, μετά μπαίνουμε στη νεοελληνική ιστορία με την Αθήνα ως πρωτεύουσα, ένα λασποχώρι τότε, το οποίο ακριβώς γίνεται πρωτεύουσα του κράτους, και ξεχνάμε 1.000 χρόνια Αυτοκρατορίας και αγνοούμε ότι η Πόλις ήταν η κοιτίδα του Γένους, γιατί ήταν και πρωτεύουσα αλλά και Πατριαρχείο, ήταν και η πόλη που θεώρησε το Τριαδικό δόγμα ως μία από τις έννοιες που αποτελούν την ταυτότητα του Γένους. Όλα αυτά τα πράγματα μπήκαν σε μια παρένθεση, λόγω του ό,τι οι Έλληνες δεν ελευθέρωσαν την Κωνσταντινούπολη. Οπότε Ελλάδα ίσον Αθήνα, άρα Αθήνα του Περικλή.

«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ» 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2010

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ