Όταν συζητάμε για τις διάφορες άσχημες καταστάσεις που κατατρύχουν την κοινωνία μας, πάντοτε καταλήγουμε ότι φταίνε οι κρατούντες. Φταίνε όσοι έχουν την ευθύνη να διοικούν και να ποδηγετούν τη δημόσια ζωή. Όσοι έχουν την ευθύνη να νομοθετούν και να ορίζουν το πλαίσιο εντός του οποίου θ’ αναπτυχθούν ο εν γένει πολιτισμός, τα κοινωνικά ήθη και έθιμα, οι ποικίλες δομές της κοινωνίας. Και πράγματι έτσι είναι. Πλην όμως εκτός αυτών που άρχουν ευθύνη μεγάλη για την κατάσταση που επικρατεί στην κοινωνία και το κράτος έχει και ο λαός. Και μάλιστα ορισμένες φορές η ευθύνη είναι αποκλειστικά δική του.

   Ο άγιος Χρυσόστομος, παρατηρώντας το άσχημο φαινόμενο την ώρα της προσευχής και της κοινής λατρείας να μη προσέχουν οι χριστιανοί ούτε να έχουν κατάνυξη και συναίσθηση του μεγαλείου του Θεού και πως αντί να μετέχουν μετά φόβου και τρόμου στα δρώμενα της λατρείας αυτοί συζητούν και τυρβάζουν περί άλλων, λέγει ότι μια από τις αιτίες αυτής της κατάντιας τους είναι ότι δήθεν ενδιαφέρονται για την κατάσταση της δημόσιας ζωής και έχουν τόση αγωνία που συζητούν ακόμη και στην ώρα της λατρείας πως θα διορθωθούν τα πράγματα. Η «αβουλία των κρατούντων» κατά τη γνώμη των χριστιανών της τότε εποχής είναι η αιτία όλων των κακών που μαστίζουν την κοινωνία. Και αυτοί προσπαθούσαν να την διορθώσουν, κρίνοντας τα πάντα και τους πάντες ακόμη και την ώρα της λατρείας. Ο άγιος Χρυσόστομος, ο οποίος ποτέ του δεν κολάκευσε την άρχουσα τάξη ούτε ενδιαφέρθηκε ποτέ του για καλές και ανώδυνες δημόσιες σχέσεις, ήταν το ίδιο αυστηρός και στη σχέση του με τον λαό. Υπήρξε δημεγέρτης αλλά όχι δημαγωγός. Υπήρξε εμψυχωτής και εμπνευστής και προστάτης του λαού αλλά και συγχρόνως αυστηρός στηλιτευτής των ελαττωμάτων του. Ας δούμε, κάπως περιληπτικά, τι λέει στο ποίμνιο του για αυτή τη τάση που υπήρχε και τότε και σήμερα.

  «Δεν είναι η αβουλία των κρατούντων, αλλά η αμαρτία η δική μας και τα πλημμελήματά μας. Εκείνη έκανε τα πάνω κάτω, εκείνη έφερε όλα τα κακά, εκείνη προκάλεσε τους πολέμους, εκείνη συνετέλεσε στην ήττα. Δεν υπάρχει άλλη αιτία για τα κακά που μαστίζουν την κοινωνία μας. Ακόμη κι αν μας διοικεί ένας Αβραάμ ή ένας Μωυσής ή ο Δαυίδ ή ο Σολομών, ο πιο σοφός και ο πιο δίκαιος από τους ανθρώπους, αν εμείς αμαρτάνουμε δεν υπάρχει δυνατότητα καλυτερεύσεως. Αλλά κι αν αυτός που μας διοικεί είναι παράνομος και παλιάνθρωπος η δική μας αβουλία και αμαρτία τον έκανε τέτοιο. Διότι το ότι ο Θεός δίνει άρχοντες κατά την καρδία του λαού αυτό σημαίνει. Το ότι δηλαδή πρώτα εμείς αμαρτάνουμε και μετά αποκτούμε άρχοντα διεφθαρμένο είτε στην εκκλησιαστική είτε στην κοσμική διοίκηση.

  »Αλλά κι αν ακόμη ο άρχοντας είναι άξιος και ενάρετος και άγιος συγχρόνως, σαν τον Μωυσή, δεν φθάνει η δική του η αρετή να καλύψει τα αμέτρητα πταίσματα των υπηκόων του. Και αυτό θα μπορούσε κανείς να το διαπιστώσει ακριβώς από την περίπτωση του ιδίου του Μωυσή, ο οποίος είχε υποστεί πολλά δεινά για τον ισραηλιτικό λαό και είχε κάνει πολλές ικεσίες στον Θεό γι’ αυτόν, ώστε να κληρονομήσει τη χώρα που του υποσχέθηκε ο Θεός· όταν όμως ο λαός, λόγω των συνεχών αμαρτιών του, παρόργισε τον Κύριο, τότε και δεν αξιώθηκε να δει την γη της επαγγελίας και καταστράφηκε στην έρημο, χωρίς να μπορεί να τον σώσει ο Μωυσής με τις ικεσίες του. Από τους Ισραηλίτες που ξεκίνησαν από την Αίγυπτο και που ήταν δύο εκατομμύρια, μόνο δύο –ο Ιησούς του Ναυή και ο Χάλεβ– μπήκαν στη γη της επαγγελίας. Οι άλλοι ήταν αυτοί που γεννήθηκαν στην έρημο. Ποιος ήταν πιο δίκαιος από τον Μωυσή, ή ποιος είχε τα περισσότερη παρρησία προς τον Θεό και όμως απέτυχε να σώσει τους Ισραηλίτες. Λέγεται βέβαια ότι πολύ ισχύει δέηση δικαίου, όταν όμως είναι «ενεργουμένη» (Ιακ. 5,16), δηλαδή όταν βοηθείται από τη μετάνοια και την επιστροφή εκείνων για τους οποίους γίνεται. Εκείνους όμως που η συμπεριφορά τους είναι αμετανόητη και αδιόρθωτη, πως θα μπορούσε να τους βοηθήσει, αφού αυτοί οι ίδιοι την εμποδίζουν με τα έργα τους;

  »Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο όταν όλος ο λαός παρανομεί αλλά και όταν λίγοι ή ένας αμαρτάνουν. Αυτό φαίνεται στην βιβλική ιστορία ξεκάθαρα. 

  »Όταν ο ισραηλιτικός λαός, οδηγούμενος από τον Μωυσή, εισέβαλε στη χώρα των αλλοφύλων και συνήψε μάχη, επειδή μερικοί από αυτούς φέρθηκαν με μανία στις γυναίκες εκείνων, έγιναν πρόξενοι της σφαγής και του ολέθρου όλου του λαού.

  »Αυτό επίσης έγινε και όταν ήταν ένας αυτός που αμάρτησε, όπως στη περίπτωση του Άχαρ (πρβλ. Ιησούς του Ναυή, 6,17-7,26), ο οποίος αφαίρεσε, όταν κατέλαβαν την Ιεριχώ, από τα λάφυρα μία πολύχρωμη στολή αξίας και 200 δίδραχμα αργυρίου και μία ράβδο χρυσή αξίας 50 διδράχμων, ενώ ο Κύριος τους είχε προειδοποιήσει ότι η Ιεριχώ και όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτήν είναι αφιερωμένα σ’ Εκείνον και κανείς δεν πρέπει να πάρει τίποτα. Όταν συνέβη αυτό χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, οι Ισραηλίτες που κυρίευσαν την πανίσχυρη και απόρθητη Ιεριχώ, όχι μόνο δεν μπόρεσαν να καταλάβουν τη μικρή και με λίγο στρατό πόλη των Χαναναίων Γαι αλλά και ετράπησαν εις φυγή χάνοντας 36 άνδρες τους. Μετά απ’ αυτό ο λαός κατελήφθη από πανικό και η καρδιά του έγινε ασταθής και ρέουσα σαν νερό. Τότε ο Ιησούς συντετριμμένος και με πόνο ζήτησε να μάθει την αιτία της καταστροφής και ο Θεός του απάντησε ότιο λαός αμάρτησε και παρέβη την εντολή που έδωσα σ’ αυτούς. Έκλεψαν από τα αφιερωμένα σε μένα και τα έκρυψαν στις αποσκευές τους. Δεν θα μείνω μαζί σας αν δεν βγάλετε από ανάμεσά σας εκείνον που ιδιοποιήθηκε τα αφιερωμένα στον Θεό. Πράγματι ο Ιησούς του Ναυή, αφού βρήκε με την βοήθεια του Θεού τον Άχαρ, τον πήρε αυτόν και την οικογένεια του και τα κτήνη του και τους λιθοβόλησαν οι Ισραηλίτες στο φαράγγι Αχώρ» (πρβλ. Ε.Π.Ε., έργα Χρυσοστόμου, 8^Α, σσ. 335-345).

  Είναι πολύ σημαντικό αυτό που λέγει ο Κύριος ότι ενώ αμάρτησε ένας αμάρτησε όλος ο λαός.Όπως η αγιότητα των λίγων αγίων σώζει το πλήθος των αμαρτωλών, έτσι και η αμαρτωλότητα των ολίγων διαφθείρει το σώμα της κοινωνίας και της Εκκλησίας. Το σάπιο μέλος της Εκκλησίας, αν δεν απομακρυνθεί (αφορισμός), μολύνει όλο το σώμα της Εκκλησίας. Και το βασικό, ενώ ηγέτης του Ισραήλ ήταν ο Ιησούς του Ναυή, ένας άνθρωπος που σαν πρόσωπο δεν αμάρτησε ποτέ και δεν λιποψύχησε και γι’ αυτό είναι ένας τύπος του Ιησού Χριστού, έχοντας μάλιστα και το ίδιο όνομα, εν τούτοις η αμαρτία του ενός απλού Ιουδαίου έγινε αιτία να καταστραφεί ο στρατός του Ισραήλ σε μια ασήμαντη και ακίνδυνη για τους Ισραηλίτες μάχη. Ας φοβηθούμε λοιπόν το φαινόμενο της αμαρτίας, το οποίο όντως και πραγματικά είναι το αίτιο όλων των κακών της κοινωνίας, είτε παρουσιαστεί στους άρχοντες είτε στο λαό. Όλοι έχουμε ευθύνη για την κατάντια της κοινωνίας κι αν θέλουμε να την ανορθώσουμε ας μη μεμφόμαστε μόνο τους άλλους, είτε άρχοντες είτε αρχομένους, αλλά ας φροντίζουμε να προαγόμαστε στην αγιότητα.