Συμπληρώνονται εφέτος ενενήντα έτη από τη μεγαλύτερη συμφορά του ελληνισμού κατά τη μακραίωνη ιστορία του, τη μικρασιατική καταστροφή. Είναι παρήγορο το ότι η επέτειος δεν περνά απαρατήρητη από τους διευθύνοντες τους κρατικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Πληθώρα τα αφιερώματα, τα οποία αντιπαλεύουν στην τηλεθέαση τις τουρκικές σειρές που κατά κόρο προβάλλουν οι ιδιωτικοί σταθμοί. Ποια διδάγματα μπορούμε άραγε να βγάλουμε από την ανάλυση του παρελθόντος και του παρόντος της χώρας μας;

Είναι απολύτως απαραίτητο να προηγηθεί της αναλύσεως των συμβάντων στην Μικρά Ασία η εξέταση σημαντικών γεγονότων που προηγήθηκαν.

Το 1908 ξεσπά το κίνημα των Νεοτούρκων αξιωματικών και αποσταθεροποιείται η μοναρχία του σουλτάνου. Οι λαοί της αυτοκρατορίας πανηγυρίζουν, όχι όμως για πολύ. Οι ελπίδες εξανεμίζονται, καθώς βλέπουν ότι πρωταρχικός στόχος των νέων ισχυρών ανδρών είναι η αφομοίωση των μειονοτήτων, ιδίως των μη μουσουλμανικών, προκειμένου να διαμορφωθεί αμιγώς τουρκικό κράτος. Το ιδεολόγημα των αμιγών εθνικών κρατών αναπτύχθηκε στη Δύση και οι πρωτεργάτες του κινήματος των Νεοτούρκων είχαν λάβει στρατιωτική εκπαίδευση σε σχολές χωρών της Δυτικής Ευρώπης, συνεπώς είχαν εν πολλοίς εκδυτικιστεί κατά τον τρόπο σκέψης. Αυτό το παραβλέπουμε, όταν στη συνέχεια αποδίδουμε στον βάρβαρο Ανατολίτη τις γενοκτονίες, ενώ αυτές είναι διαχρονικά σύλληψη και εκτέλεση των «πολιτισμένων» δυτικών. Μόνο στη δική μας περίπτωση η σύλληψη ήταν γερμανική, η εκτέλεση όμως ανετέθη στους Τούρκους.

Το 1912 μπροστά στον κίνδυνο που διέτρεχαν οι υπόδουλοι χριστιανικοί λαοί της Βαλκανικής από τα μέτρα των Νεοτούρκων, οι ηγέτες των χριστιανικών χωρών καταλήγουν για πρώτη φορά σε συμφωνία δράσης από κοινού κατά των Τούρκων. Πανηγυρίζουμε εφέτος τα εκατοστά ελευθέρια οι Βόρειοι Έλληνες. Πόσο όμως συνειδητοποιούμε ότι, αν δεν ξεσπούσε ο βαλκανικός πόλεμος, μάλλον θα υφιστάμεθα οι Βόρειοι Έλληνες πρώτοι τις συνέπειες το σχεδίου εθνοκάθαρσης των Νεοτούρκων;

Το 1914 ξεσπά ο Α΄ μεγάλος πόλεμος του 20^ου αιώνα. Τα συμφέροντα είναι μεγάλα, ιδίως οικονομικά. Οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού τραπεζίτες θεωρούν τον πόλεμο πρώτης τάξεως ευκαιρία, για να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους. Οι ιστορικοί, κοντόφθαλμοι ως συνήθως, βλέπουν μόνο τους εθνικούς ανταγωνισμούς. Και εξυπηρέτησε πολύ η ανάλυση αυτή την επίθεση κατά του έθνους και της πατρίδος, που εξαπέλυσε η «νέα τάξη» των τραπεζιτών κατά το τέλος του 20^ου αιώνα! Όχι πως δεν υπήρχαν εθνικές αντιθέσεις, αλλά δεν είναι αυτές που προκάλεσαν τους μεγάλους πολέμους.  Οι αντιμαχόμενοι αναζητούν συμμάχους στο ευρωπαϊκό έδαφος και πέρα από αυτό. Η Ελλάδα έχει το φοβερό μειονέκτημα να βρίσκεται σε άκρως σημαίνουσα γεωστρατηγική θέση. Έχει επιπρόσθετα κατ’ εκείνη την εποχή πρωθυπουργό, που πιστεύει ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι προσδεμένη στο άρμα της αγγλικής διπλωματίας και βασιλιά, που, αποκλίνοντας από την ταυτόσημη με την του πρωθυπουργού θέση του βασιλικού οίκου, προσδένεται στο άρμα των κεντρικών αυτοκρατοριών με χαλινό τη Γερμανίδα σύζυγό του. Στη Γερμανία, που γνώριζε ότι η Ελλάδα ήταν αγγλικό προτεκτοράτο, αρκούσε τότε η ουδετερότητα της χώρας μας, όπως θα αρκούσε ίσως αυτή και κατά τον Β΄ μεγάλο πόλεμο, αν δεν έσπευδε ο φανφαρόνος Μουσολίνι να μας επιτεθεί.

Ο διχασμός είναι αναπόφευκτος, εντείνεται όμως με την εισβολή των μετέπειτα «συμμάχων» μας στη Βόρεια Ελλάδα και τη διάσπαση της χώρας. Πόσο ανόητα πανηγυρίζουμε τον θρίαμβο της μιας ξενόδουλης μερίδας επί της άλλης! Οι «σύμμαχοι» μας τάζουν εδάφη, που είχαν προηγουμένως τάξει και στους Ιταλούς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου συμβαίνουν συγκλονιστικά γεγονότα στη Ρωσία, που αλλάζουν για διάστημα δεκαετιών τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας. Ξεσπά επανάσταση και επικρατεί ανατρέποντας το τσαρικό καθεστώς. Ακολουθεί εμφύλιος πόλεμος. Οι «σύμμαχοι» ζητούν από μας να στηρίξουμε τους μενσεβίκους στην προσπάθειά τους να διατηρηθούν στην εξουσία. Ο εκβιασμός ωμός: Ειδάλλως δεν θα εκχωρήσουμε την κατεχόμενη από τη Βουλγαρία Θράκη στην Ελλάδα. Άκρως «φιλικός» διακανονισμός! Εκστρατεύουμε στην Ουκρανία, όπου από αιώνες κατοικούσαν χιλιάδες Έλληνες. Θα υποστούν μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων συνέπειες εν πολλοίς άγνωστες ακόμη σε μας.

Ο πόλεμος λήγει με νικητή τη συμμαχία στην οποία έχει συρθεί η Ελλάδα. Ήρθε η ώρα της αμοιβής, καθώς Βουλγαρία και Τουρκία είχαν πολεμήσει στο πλευρό των ηττημένων. Με τη Βουλγαρία η διανομή ήταν σχετικά εύκολη, όχι όμως και με την Τουρκία. Δεν φαίνονταν οι «σύμμαχοι» ομονοούντες από την αρχή ακόμη. Μας έστειλαν στα μικρασιατικά παράλια χωρίς να μας υποσχεθούν κάτι συγκεκριμένο. Για τον αφοπλισμό του οθωμανικού στρατού μόνο μας είχαν ορίσει. Εμάς μόνο, αντί να συγκροτήσουν μεικτό στράτευμα, στο οποίο να συμμετάσχουν μονάδες από το σύνολο των συμμαχικών χωρών. Μας εξαπατούσαν τόσο εμάς, όσο και τους Ιταλούς με ψέμματα. Οι Ιταλοί αντέδρασαν από την αρχή και έδειξαν ανθελληνική υστερία. Οι Γάλλοι άλλαξαν τακτική μόλις ο Κεμάλ άρχισε την αντίσταση, καθώς θεωρούσε (και πολύ ορθά) ατιμωτική την παράδοση των όπλων. Εκκένωσαν την Κιλικία εγκαταλείποντας σημαντική ποσότητα όπλων και πολεμοφοδίων στη διάθεση του Κεμάλ. Προτιμούσαν να τον έχουν σύμμαχο, καθώς αυτός γειτόνευε με τη νέα τους αποικία τη Συρία. Πιο πάνω οι Άγγλοι ήδη είχαν καρπωθεί τα πετρέλαια του Ιράκ και η πολιτική τους ήθελε τον Κεμάλ ασθενικό και ανήμπορο να τους απειλήσει. Έτσι μας ενίσχυαν οικονομικά, ώστε να συντηρούμε το στράτευμα στη Μικρά Ασία, και μας καθοδηγούσαν χωρίς συγκεκριμένη δέσμευση για το πια θα ήταν τελικά η απολαβή μας. Η κατάσταση επιδεινώθηκε με τη στήριξη του νέου ισχυρού άνδρα της Ρωσίας, του Λένιν, προς τον Κεμάλ. Η περίφημη συνθήκη των Σεβρών, για την οποία τόσο καυχόμαστε ακόμη και σήμερα υπογράφηκε αργότερα και δεν ίσχυσε ποτέ. Και τι θα κερδίσαμε μ’ αυτήν; Την ηγεμονία της Ιωνίας με Έλληνα αρμοστή υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου.  Ήδη όμως το κλίμα είχε επιδεινωθεί σε βάρος μας, παρά την προέλαση του στρατού και τις επιτυχίες του.

Πού ακούστηκε να προκηρύσσονται εκλογές, ενώ ο στρατός μάχεται σε απομακρυσμένα από το εθνικό κέντρο εδάφη; Και όμως και αυτή η πρωτοτυπία μας ανήκει. Ήταν τόσο έντονα τα πολιτικά πάθη, λόγω του διχασμού που είχε προηγηθεί, ώστε να καθίσταται αδύνατος ο σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας, το μόνο που χρειαζόταν τότε η χώρα, όπως άλλωστε και σήμερα. Το ότι ο σχηματισμός της δεν κατέστη εφικτός και η χώρα όδευσε προς εκλογές αποτελεί εθνική προδοσία, για την οποία ουδείς κάνει λόγο. Όλοι θεωρούν δεδομένο πως η ιστορία θέλει διαχρονικά τους Έλληνες διχασμένους! Έχασε τις εκλογές ο Βενιζέλος και η πρώτη ενέργεια των αντιπάλων του ήταν η επαναφορά του εξορίστου βασιλιά. «Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι» (Ευρυπίδης). Οι «σύμμαχοί» μας Γάλλοι αποβάλλουν το προσωπείο, οι Ιταλοί μας επιτίθενται διπλωματικά σφόδρα και οι Άγγλοι παραμένουν αμήχανοι ανασχεδιάζοντας την πολιτική τους με βάση τα δικά τους συμφέροντα. Και οι νέοι ηγέτες μας αποφασίζουν μόνοι και αβοήθητοι πλέον να προελάσουν στην έρημο της Άγκυρας, αντί να επαναφέρουν τους πολεμιστές στις εστίες τους, όπως προεκλογικά είχαν υποσχεθεί! Το ηθικό του στρατεύματος καταπίπτει. Βοηθούν στην κατάπτωση και οι κομμουνιστές, επειδή θεωρούν την εκστρατεία ιμπεριαλιστική ή επειδή ο Λένιν είναι με τους άλλους!

Άραγε συνειδοτοποιήσαμε το πόσο πρέπει να θρηνούμε για τη συμφορά εκείνη; Συνειδητοποιούμε την αθλιότητα που μας μαστίζει σήμερα; Θα μονιάσουμε επί τέλους να δούμε ν’ ανθίζει το καλό στον τόπο μας;

 ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ