Ένας ειδωλολάτρης προφήτης της γεννήσεως του Χριστού

  Ο Βαλάκ, ο υιός του Σεπφώρ, ο βασιλιάς των Μωαβιτών (προέρχονται από τον Λωτ και την μεγαλύτερη κόρη του πρβλ. Γεν. 19,37) βλέποντας τους Ισραηλίτες να έρχονται από την Αίγυπτο και να νικούν όλα τα έθνη που κατοικούσαν στην Παλαιστίνη, επειδή φοβόταν ότι κι αυτός δεν θα μπορούσε να τους αντισταθεί, σκέφθηκε κατά τη συνήθεια της εποχής να φέρει ένα μάντη και να τους καταραστεί, ώστε να καταστραφούν. Αφού συγκάλεσε και τον συγγενικό του λαό των Μαδιανιτών (προέρχονται από τον Αβραάμ και την Χεττούρα πρβλ. Γεν. 25, 2)  και συσκέφτηκε μαζί τους αποφάσισαν να στείλουν  πρέσβεις και να καλέσουν ένα φημισμένο μάντη της εποχής τους, τον Βαλαάμ, υιό του Βεώρ, από τη Φαθουρά της Μεσοποταμίας, κοντά στον Ευφράτη ποταμό, για να εκτελέσει αυτό το έργο. Ο Βαλαάμ, όταν έμαθε περί τίνος πρόκειται, ρώτησε τον Θεό, αν του επιτρέπει να ικανοποιήσει το αίτημα των Μωαβιτών και των Μαδιανιτών και Κείνος απάντησε αρνητικά. Ο Ισραήλ είναι ευλογημένος από τον Θεό κανείς δεν μπορεί να τον καταραστεί. Ο Βαλαάμ αρνήθηκε τότε ν’ ακολουθήσει τους εκπροσώπους του Βαλάκ.

  Ο Βαλάκ όμως επέμεινε και έστειλε δεύτερη αντιπροσωπεία. Ο Βαλαάμ, ενώ γνώριζε την άποψη του Θεού, ξαναρωτά τον Θεό για το ίδιο πράγμα. Είναι η κλασσική περίπτωση που ο άνθρωπος δεν υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού, αλλά επιδιώκει να πάρει την ευλογία του τεχνηέντως και ευσεβοφανώς, για να πραγματοποιήσει το δικό του θέλημα. Και ο Θεός, επειδή σέβεται την ελευθερία μας, αφήνει το κατ’ ευδοκία θέλημά του και επιτρέπει σε μας, κατά παραχώρηση, να πραγματοποιήσουμε το δικό μας. Ο Θεός λοιπόν τον επιτρέπει να τους ακολουθήσει, αλλά θα πρέπει να κάνει ό,τι Εκείνος του πει. Ο Βαλαάμ σαμάρωσε την όνο του και ακολούθησε τους απεσταλμένους του Βαλάκ προφανώς δελεασθείς από την μεγάλη αμοιβή που τον προσέφεραν.

   Ο Θεός φάνηκε μεν ότι υποχωρεί στο θέλημά του συμβουλεύοντάς τον ανάλογα, αλλά συγχρόνως ετοιμάσθηκε να του δώσει ένα σκληρό μάθημα ότι δεν μπορεί ν’ αντιστρατεύεται το θέλημα του Θεού ανώδυνα και ακίνδυνα. Έτσι ενώ η όνος του βάδιζε, τρεις φορές σταμάτησε προσπαθώντας ν’ αλλάξει δρόμο, την δε τρίτη φορά κάθισε κάτω αρνούμενη εντελώς να προχωρήσει. Τι είχε συμβεί; Ένας άγγελος με γυμνό σπαθί την έκοβε το δρόμο. Στις δύο πρώτες που ο δρόμος ήταν φαρδύς προσπάθησε να λοξοδρομήσει και ν’ αποφύγει τον άγγελο. Την τρίτη όμως που ο δρόμος ήταν στενός κάθισε και, επειδή ο Βαλαάμ την χτυπούσε συνεχώς για να προχωρήσει, ο Θεός επέτρεψε και μίλησε η όνος με ανθρώπινη φωνή και τον ήλεγξε για την συμπεριφορά του. Συγχρόνως ο Θεός διήνοιξε τα μάτια του, ώστε να δουν αυτό που έβλεπε το ζώο του, τον άγγελο με το κοφτερό του σπαθί να κλείνει τον δρόμο. Τότε ο Βαλαάμ έπεσε και τον προσκύνησε όχι από καμμιά μετάνοια και μεταμέλεια, αλλά προφανώς εφαρμόζοντας την παροιμία «χέρι που δεν μπορείς να δαγκάσεις φίλα το». Ο άγγελος με τη σειρά του τον μάλωσε που έκανε αυτό το ταξίδι και του είπε πως αν δεν σταματούσε η όνος θα τον είχε σφάξει. Τότε ο Βαλαάμ ζήτησε συγγνώμη και του είπε ότι αν δεν είναι αρεστό το ταξίδι του να επιστρέψει πίσω. Ο άγγελος, γνωρίζοντας την επιμονή του, του είπε πήγαινε, αλλά ό,τι σου πω εγώ αυτό θα πεις.

  Ο Βαλαάμ συναντά εν τέλει τον βασιλιά των Μωαβιτών τον Βαλάκ που τον υποδέχθηκε με τιμές. Τον πήρε και τον πήγε κατά σειρά σε τρία ψηλά μέρη απ’ όπου μπορούσε να δει το στρατόπεδο των Ισραηλιτών και εκεί έκτισε κατά εντολή του Βαλαάμ επτά βωμούς, όπου ο Βαλαάμ θυσίασε επτά μοσχάρια και επτά κριάρια, από ένα στον κάθε βωμό και την κάθε φορά. Κι ενώ περίμενε ο Βαλάκ εκεί, τον Βαλαάμ να καταραστεί τους Ισραηλίτες καθώς τους έβλεπε, εκείνος τους ευλόγησε με τα καλύτερα λόγια και προφήτεψε ότι δεν θα έχει κανένα πρόβλημα ο Ισραήλ, δεν θα κινδυνέψει από κανένα, κανένας δεν μπορεί να τον καταραστεί και να τον βλάψει, διότι είναι ευλογημένος από τον Θεό. Δεν ισχύει γι’ αυτόν κανένας οιωνός ούτε μαγεία και μαντεία. «Από τους απογόνους του λαού αυτού θα προέλθει ένας άνδρας, του οποίου η βασιλεία θα μεγαλυνθεί σφόδρα και θα συντρίψει όλους τους εχθρούς του Ισραήλ…» (πρβλ. Αριθμ. 24,7)   

   Ο Βαλάκ μετά απ’ αυτό έδιωξε τον Βαλαάμ χωρίς να του δώσει καμμιά αμοιβή. Έτσι και ο σκοπός του Βαλάκ δεν επετεύχθη και ο Βαλαάμ δεν κέρδισε τίποτα (πρβλ. για λεπτομέρειες ιστορίας, Αριθμοί κεφ. 22-24)

*  *  *

  Θα σχολιάσουμε μερικά σημεία του κειμένου που παραθέσαμε.

  α΄) Ο Βαλαάμ αν και αλλοεθνής και μη Ισραηλίτης, και ως εκ τούτου μη έχων καμμία σχέση με την αληθινή πίστη, επιπλέον ενώ είναι και μάντης των ειδωλολατρών, φαίνεται στο κείμενο να ρωτά τον Θεό του (δηλαδή τον διάβολο, διότι «πάντες οι θεοί των εθνών δαιμόνια» (Ψαλμ. 95,5) και ο αληθινός Θεός ν’ απαντά σ’ αυτόν. Πως γίνεται αυτό; Ο Βαλαάμ γνώριζε τον αληθινό Θεό; Ο Θεός είχε σχέσεις με τους ειδωλολάτρες μάντεις; Τι συμβαίνει άραγε;

  Ο Θεός, μερικές φορές, συγκαταβαίνει στις διάφορες καταστάσεις και συνθήκες που συμβαίνουν στην ανθρωπότητα, όπως και στους ανθρώπους που εμπλέκονται σ’ αυτές, ασχέτως αν έχουν ουσιαστική σχέση με τον ίδιο, τον αληθινό Θεό. Παράδειγμα γνωστό σε όλους μας είναι το αστέρι της Βηθλεέμ, το οποίο κατά τους πατέρες της Εκκλησίας ήταν άγγελος, που πήρε την μορφή του αστεριού, για να οδηγήσει τους, αστρολάτρες μεν αλλά αγνούς και άδολους δε, μάγους στον Ιησού Χριστό. Οι μάγοι δεν είχαν τους προφήτες, δεν είχαν τον νόμο της Παλαιάς Διαθήκης, δεν είχαν την καθοδήγηση και την επιστασία του Θεού που είχαν οι Ισραηλίτες. Γι’ αυτό ο Θεός συγκαταβαίνει στην κατάστασή τους και τους οδηγεί μέσω της θρησκείας τους στα Ιεροσόλυμα, όπου μαθαίνουν από τους Εβραίους ότι πράγματι ένας βασιλιάς επρόκειτο να γεννηθεί, και οι Εβραίοι θυμούνται από τον ερχομό των μάγων τις προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης τις οποίες αυτοί είχαν ξεχάσει.

  Ένα αστέρι οδήγησε λοιπόν τους μάγους στον Χριστό και μία όνος ήλεγξε και δίδαξε τον μάντη Βαλαάμ το κατ’ ευδοκία θέλημα του Θεού!

  Ο π. Πορφύριος έλεγε ότι στην αρχαιότητα οι ειδωλολάτρες πήγαιναν στον Ασκληπιό, που ήταν ο θεός της ιατρικής, και προσευχόταν για να γίνουν καλά. Και ο Θεός που τους άκουγε και ήξερε ότι για λόγους που δεν εξαρτιόταν απ’ αυτούς δεν γνωρίζουν τον αληθινό Θεό, τους άκουγε και τους θεράπευε. Δεν σημαίνει αυτό ότι ο Θεός αναγνωρίζει όλες τις θρησκείες και τις ψεύτικες πίστεις, ούτε ότι τις νομιμοποιεί. Απλά, όπως ένας γιατρός δέχεται στην αρχή τις αρρωστημένες έξεις και συνήθειες του ασθενούς, προσπαθεί όμως να τον αποκόψει απ’ αυτές σιγά-σιγά και να τον επαναφέρει στις αντίστοιχες υγιεινές, έτσι πράττει και ο Θεός. Με τέχνη και διάκριση και σοφία επεμβαίνει στην ανθρώπινη ιστορία και στη ζωή των ανθρώπων για να τους φέρει κοντά του.

  Πάντως θα πρέπει να προσέξουμε ότι, όπως αποκαλύπτει ο Θεός στο βιβλίο των Αριθμών (22,12), ανθρώπους ευλογημένους από τον Θεό δεν μπορούν να τους καταραστούν μάγοι και μάντεις. Δηλαδή τους ανθρώπους, που έχουν ουσιαστική σχέση με την Εκκλησία και ζουν με νήψη και μετάνοια και μυστηριακή ζωή το κατά δύναμιν, δεν μπορούν να βλάψουν οι δυνάμεις του σατανά. Κι αν επιτρέψει ο Θεός κάποια βλαπτική ενέργεια είναι προς το συμφέρον και τη δόξα κατά Θεό των πιστών του. Μόνο αν οι πιστοί καταστούν αντάρτες απέναντι στον Θεό και κατρακυλήσουν προς τις θανάσιμες αμαρτίες και παραβούν σκανδαλωδώς το θέλημα του Θεού, τότε μόνο παύει η προστασία και η σκέπη του Θεού προς αυτούς, όπως φαίνεται ξεκάθαρα στο κεφ. 25 των Αριθμών.

  β΄) Στο βιβλίο των Αριθμών 24,17 λέγει ο Βαλαάμ εμπνεόμενος από τον αληθινό Θεό· «Θα τον δω και θα τον δείξω (τον Μεσσία), όχι όμως τώρα. Τον μακαρίζω αλλά δεν είναι κοντά. Αργότερα θα ανατείλει άστρο από τους απογόνους του Ιακώβ, θ’ αναδειχθεί άνθρωπος από τον ισραηλιτικό λαό και θα συντρίψει τους αρχηγούς των Μωαβιτών και θα λαφυραγωγήσει όλους τους απογόνους του Σηθ».

  Η προφητεία αυτή του Βαλαάμ κρατήθηκε ζωντανή και αξιομνημόνευτη από τους μαθητές του, που κατοικούσαν στη Μεσοποταμία. Γι’ αυτό και αναζητούσαν τον «Αστέρα». Κι ενώ οι αιώνες κυλούσαν κι έσβηναν στο χάος του χρόνου, αυτοί δεν είχαν απελπιστεί. Η πίστη τους διατηρούνταν και μεταδιδόταν από γενεά σε γενεά, ώσπου έφτασε η κοσμοϊστορική μέρα της γεννήσεως του Χριστού. Και τότε –1400 χρόνια μετά από την προφητεία του Βαλαάμ– οι τρεις μάγοι, μακρινοί μαθητές του Βαλαάμ, είδαν «αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή» (Ματθ. 2,2) και κατάλαβαν ότι μεγάλος βασιλιάς ήρθε στον κόσμο.

  Ο εμπνευσμένος υμνογράφος της Εκκλησίας μας, που συνέθεσε τον θαυμάσιο κανόνα των Χριστουγέννων, τα όσα αναφέραμε από τη Γραφή υπαινίσσεται όταν γράφει «Του μάντεως πάλαι Βαλαάμ των λόγων μυητάς, σοφούς αστεροσκόπους, χαράς έπλησας, αστήρ εκ του Ιακώβ ανατείλας, Δέσποτα εθνών απαρχήν εισαγομένους, εδέξω δε προφανώς, δώρα σοι δεκτά προσκομίζοντας» (ωδή δ΄).

  Θαυμάζει κανείς, πως η σοφία και η πρόνοια του Θεού εκμεταλλεύτηκε την κακία και ειδωλολατρεία των Μωαβιτών και Μαδιανιτών όπως και την φιλαργυρία του Βαλαάμ, για να ειπωθεί σε ανύποπτο χρόνο και χώρο η ενδιαφέρουσα μεσσιακή προφητεία και μάλιστα μέσα από χείλη μάντεως. Θαυμάζει δε και το γεγονός, πως μέσα από την λατρεία των αστέρων οδήγησε τους μάγους κοντά στον Χριστό, όπως ήδη προαναφέραμε. Δόξα τη πανσοφία σου και θεία οικονομία σου φιλάνθρωπε Κύριε!

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ