Όταν γεννήθηκε ο Χριστός, η επίσημη αναγγελία του ερχομού του στους Ιουδαίους έγινε, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, από άνδρες ειδωλολάτρες. Άνδρες οι οποίοι ήταν αλλόφυλοι και αλλόθρησκοι. Οι Ιουδαίοι είχαν αποκοιμηθεί και είχαν ξεχάσει τα της ελεύσεως του Μεσσία. Θρήσκευαν τυπικά και εντελώς επιφανειακά. Θρήσκευαν από παράδοση και από έθιμο, όπως θρησκεύουν και σήμερα οι περισσότεροι των χριστιανών. Οι ποιμένες που ειδοποιήθηκαν από άγγελο Κυρίου και από την λάμψη και το φως που τους περιέλαμψε αποτελούν την μοναδική εξαίρεση (Λκ. 2,8-20). Όπως εξαίρεση αποτελούν και τα μεμονωμένα πρόσωπα του Συμεών του Θεοδόχου και της Άννας της προφήτισσας, όπως και του Προδρόμου αργότερα. Έτσι ο Θεός ελκύει κοντά του τους αστρολάτρες μάγους με το περίεργο και πρωτότυπο αστέρι που εμφανίστηκε και έξω από τα Ιεροσόλυμα το εξαφανίζει, ώστε ν’ αναγκαστούν να μπουν μέσα και ν’ αρχίσουν να ρωτούν «που έστιν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων;» (Ματθ. 2,2).
Ο Ηρώδης ο βασιλιάς αλλά και οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων ταράχτηκαν. Ποιός είναι αυτός ο βασιλιάς και τι θέλει και μας εμφανίζεται τώρα. Δεν θέλανε ν’ ακούσουν καμμιά σωτηριολογική είδηση ούτε και να εκπληρωθεί καμμία προφητεία. Ήθελαν να ζουν για να ζουν, χωρίς κανένα άλλο λόγο και σκοπό. Όπως τα ζώα ενδιαφέρονται απλώς για μια σαρκική και εντελώς βιολογική ζωή, χωρίς κανένα νόημα και πνευματικό ενδιαφέρον. Κλειστοί στον εγωισμό τους και το συμφέρον τους, χωρίς να ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο, δεν είχαν ανοίξει να δώσουν κατάλυμα στην ετοιμόγεννη Μαρία και τον Ιωσήφ (Λκ. 2,7) και άφησαν να γεννηθεί «ο υιός του Θεού» αλλά και «υιός του ανθρώπου» μέσα σένα στάβλο. Και τώρα ταράζονται μαζί με τον βασιλιά τους και σε λίγο ξεσπά σφαγή όλων των νηπίων της Βηθλεέμ, για να γλιτώσουν από τα προβλήματα που θα τους έφερνε ο νέος και άγνωστος βασιλιάς τους. Όταν, την εποχή των Κριτών στην Παλαιά Διαθήκη, δεν είχαν βασιλιά και πραγματικός και ουσιαστικός βασιλιάς τους ήταν ο Θεός, τότε ζήτησαν να έχουν άνθρωπο βασιλιά. Τώρα που έχουν βασιλιά ένα κάθαρμα, που πλημμύρισε τη χώρα τους στο αίμα με τα ποικίλα εγκλήματά του, τώρα δεν θέλουν να ακούσουν για τον ουράνιο και θεϊκό βασιλιά, που τους ήρθε και που είναι τόσο λαμπρός και ένδοξος, που μαγνήτισε ακόμη και τους ειδωλολάτρες.
Ο νέος, ουράνιος και θεϊκός βασιλιάς θα φύγει για την Αίγυπτο, αφού δεν τον θέλανε οι υπήκοοί του, και θα γυρίσει αργότερα, εντελώς ανεπίσημα και κρυφά, και θα μεταβεί να μεγαλώσει και να ανδρωθεί στην Ναζαρέτ, μακριά από την πρωτεύουσα και τα ποικίλα κέντρα διοικήσεως, θρησκευτικά και εθνικά.
Όταν το βασιλόπουλο μεγάλωσε και έπρεπε επιτέλους να βασιλεύσει πνευματικά στη χώρα και το λαό του, εμφανίστηκε, ο διάδοχος των μάγων θα λέγαμε, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο οποίος άρχισε να πληροφορεί τους συμπατριώτες του ότι «ήγγικεν η βασιλεία των ουρανών». Δηλαδή ήρθε η ώρα να δράσει ο βασιλιάς σας που τον ζητούσαν οι μάγοι να τον προσκυνήσουν και προσέξτε, μη κάνετε το λάθος που έκανε ο Ηρώδης. Η βασιλεία των ουρανών δεν είναι κοσμική, επίγεια, με εφήμερη μεγαλοπρέπεια –τιμές, δόξες, παρελάσεις στρατούς, μουσικές, χλιδή, πλούτο– και επίδειξη δυνάμεως και πυγμής και πατάξεως κάθε αντιτιθέμενου και διαφωνούντος μ’ αυτήν. Δεν βρίσκει θέση σ’ αυτήν ο εγωισμός και η φιλαυτία του ανθρώπου ούτε η απορρόφηση από τα γήινα και τον νυν αιώνα. Δεν υπάρχει ο ανθρωποκεντρισμός και η εθελοθρησκεία. Δεν υπάρχει ασφάλεια και άνεση· αντιθέτως απαιτεί κακοπάθεια και ασκητισμό και ως βραβείο και έπαθλο προσφέρει το μαρτύριο. Στη βασιλεία του Θεού μέγας είναι ο διάκονος και πρώτος ο δούλος, όπως θα πει ο Χριστός αργότερα.
Αλλά ο Ιωάννης δεν περιορίστηκε μόνο σ’ αυτό, αλλά τους ενημέρωσε ότι χρειάζεται και προετοιμασία για να μπορέσουν να τον δεχθούν και να μετάσχουν στην ουράνια βασιλεία του. «Μετανοείτε· ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 3,2). Και η ετοιμασία αυτή δεν ήταν μόνο θεωρητική αλλά και πρακτική· «Εγένετο ρήμα Θεού επί Ιωάννην τον Ζαχαρίου υιόν εν τη ερήμω, και ήλθεν εις πάσαν την περίχωρον του Ιορδάνου κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών» (Λκ. 3,2-3). Οι Ιουδαίοι είχαν τους διαφόρους καθαρμούς και νόμιζαν ότι με αυτούς είναι εν τάξει απέναντι στον Θεό. Ο Ιωάννης τους λέγει κατ’ εντολή του Θεού· ναι θα πλυθείτε αλλά και θα μετανοήσετε. Τους έβαζε και εξομολογούντο τις αμαρτίες τους, ενώ εκείνος τους βάπτιζε. Τους είπε ότι δεν αρκεί να είναι σαρκικά τέκνα του Αβραάμ, αν δεν είναι και πνευματικά. Ότι μόνο αν κάνουν καρπούς άξιους μετανοίας ο Θεός δεν θα τους αποκληρώσει και δεν θα τους αποπαιδώσει. Διότι μπορεί και από πέτρες να κάνει παιδιά του Αβραάμ. Δεν τους έχει ανάγκη ούτε δεσμεύεται από τις υποσχέσεις που έδωσε στον Αβραάμ, εάν αυτοί δεν έχουν την ζωή, την πίστη και την υπακοή του Αβραάμ.
Ο Ιωάννης δεν περιορίστηκε στα λαϊκά στρώματα μόνο, αλλά μιλώντας για την μετάνοια προχώρησε και σε προσωπικό έλεγχο των υψηλά κρατούντων. Αποτέλεσμα να σφαγιαστεί ο μεγαλύτερος άγιος από το αμαρτωλό κατεστημένο των ανακτόρων. Η τότε Εκκλησία δεν μίλησε καθόλου για τον ξεπεσμό του παλατιού, δεν μίλησε ομοίως και για τον σφαγιασμού ενός αθώου και ευσυνείδητου ιερέως, του μόνου ίσως σωστού ιερέως, της τότε ιερωσύνης κατά την τάξη Ααρών. Ίσως και να χάρηκε που η κοσμική εξουσία την απάλλαξε από έναν ενοχλητικό προφήτη, που τάραζε την ραθυμία και την νωχέλειά της.
Το κήρυγμα του Ιωάννου, «Μετανοείτε· ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών», το συνέχισε ο Χριστός και η απάντηση των Ιουδαίων –μετά από άπειρες διδαχές, ευεργεσίες και θαύματα– ήταν «Σταυρωθήτω»! Ο Βαραββάς είναι το ίνδαλμά μας και ο εμπνευστής μας. Παλαιά ήταν ο Ηρώδης, τώρα είναι ο Βαραββάς. Και στην περίπτωση του Ηρώδη υπήρχε η δικαιολογία ότι αυτός είναι βασιλιάς και δεν μπορούμε να εναντιωθούμε με αυτόν. Εδώ όμως με τον Βαραββά φαίνεται ολοκάθαρα η κατάντια και η ανηθικότητα των Ιουδαίων, αρχόντων και λαού. Να προσπαθεί η κοσμική εξουσία να ευνοήσει τον Ιησού και οι Ιουδαίοι να ζητούν τον Βαραββά. Η ολοκληρωτική καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. από τους Ρωμαίους και η σφαγή των Ιουδαίων θα είναι η αμοιβή τους για τις επιλογές τους.
Και ας έρθουμε στα καθ’ ημάς.
Μετά την επανάσταση του 1821 οι Έλληνες –όχι όλοι βέβαια– απελευθερώθηκαν από την δουλεία των Τούρκων. Μέχρι τότε οι Τούρκοι τους τυραννούσαν αφόρητα και τους πίεζαν για να εξωμόσουν. Αφού απελευθερώθηκαν μια κραυγή ακούετε συνεχώς και αδιαλείπτως από πολλούς. Θα αφήσουμε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (1851-1911) να μας την παρουσιάσει. «Προς Θεού όχι θρησκευτικά». Μην ασχολούμαστε με ο,τιδήποτε έχει σχέση με την πίστη.
Η βασιλεία του Θεού για την οποία μίλησε ο Πρόδρομος και ο Χριστός ταυτίζεται με την Εκκλησία. Και η Εκκλησία βρίσκεται μέσα στα μυστήρια και μάλιστα στο μυστήριο της θείας λειτουργίας. «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος». «Πάντων ημών μνησθείη Κύριος ο Θεός εν τη βασιλεία αυτού». «Ωσαννά εν τοις υψίστοις» ψάλλουμε περιμένοντας ο Κύριος μας να εμφανιστεί στα είδη του άρτου και του οίνου.
Στην λειτουργία μας καλεί, σαν άλλος Πρόδρομος, η καμπάνα που χτυπά χαρμόσυνα. Πολλές φωνές στις μέρες μας ακούγονται να παύσουν οι καμπάνες να χτυπούν αφήνοντάς μας στον ύπνο μας, υλικό και πνευματικό.
Μη νομίσουμε ότι είναι τωρινό το φαινόμενο. Ο γέροντας Αθανάσιος Μυτιληναίος (1927-2006) σε κήρυγμα του αναφέρει· «Η ενορία μου στην Κηφισιά (όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε) είναι η Μεταμόρφωση. Είναι μία εκκλησία που περιβάλλεται γύρω-γύρω από ξενοδοχεία. Ε, το ξέρετε ότι διαμαρτύρονταν διαρκώς, όταν χτυπούσαν οι καμπάνες την Κυριακή το πρωί, επειδή τους ξυπνούσαν». Και έτσι φθάσαμε κάποτε στον πόλεμο του ’40. «Στον πόλεμο του 1940 οι εκκλησίες γέμιζαν αλλά, μόλις απελευθερωθήκαμε, άδειασαν. Τελείωσε η καταιγίδα; Βάλαμε την ομπρέλα στην άκρη. Άρα είχαμε τη θρησκευτικότητα της ιδιοτέλειας και του συμφέροντος», όπως οι Ιουδαίοι παλαιότερα, θα συμπληρώσει σε άλλο κήρυγμά του ο π. Αθανάσιος Μυτιληναίος.
Ο ηγούμενος της ιεράς μονής Λογγοβάρδας στην Πάρο, αείμνηστος π. Φιλόθεος Ζερβάκος (1884-1980), παρατηρεί κι αυτός με την πολύχρονη πείρα του· «Γύρισα και γύρισα πολλά μέρη (ιεραποστολικά εννοεί), αλλά δεν βαριέσαι, οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι. Δεν θέλουν να διορθωθούν, γι’ αυτό δεν έχουν προκοπή. Και εύχομαι να πεθάνω, να μη βλέπω αυτήν την κατάσταση. Κουράστηκα». Ο π. Αθανάσιος Μυτιληναίος, που αναφέρει αυτό σε κάποια ομιλία του, σχολιάζει· «Αυτό, αγαπητοί μου, συμβαίνει και για κάθε πνευματικό». Το ίδιο αίσθημα και η ίδια εμπειρία με τον π. Φιλόθεο.
«Θεέ άφησε μας να κοιμηθούμε και μη μας ενοχλείς» φωνάζουν οι άνθρωποι όλων των εποχών, που έχουν καταντήσει «σάρκες» (Γεν. 6,3). «Θεέ ξύπνησέ μας», ας κραυγάζουμε συνεχώς, όσοι θέλουμε να ζούμε με μετάνοια, εξομολόγηση και νήψη. Γένοιτο.
ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ