Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ πάνω στὸ Σταυρὸ δὲν εἶναι μία ἀποτυχία ποὺ ἀποκαταστάθηκε κάπως μετὰ τὴν Ἀνάστασή του. Ὁ ἴδιος ὁ θάνατος πάνω στὸ Σταυρὸ εἶναι μία νίκη.

Νίκη τίνος πράγματος;

Μόνο μία ἀπάντηση μπορεῖ νὰ ὑπάρξει: Ἡ νίκη τῆς ὀδυνώμενης ἀγάπης. «Κραταιὰ ὡς θάνατος ἀγάπη... ὕδωρ πολὺ οὐ δυνήσεται σβέσαι τὴν ἀγάπην» (Ἆσμα ᾎσμ. 8, 6-7). Ὁ Σταυρός μας δείχνει μίαν ἀγάπη ποὺ εἶναι δυνατὴ σὰν τὸ θάνατο, μίαν ἀγάπη ἀκόμη πιὸ δυνατή.

Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ο Θεολόγος κάνει τὴν εἰσαγωγὴ τῆς διηγήσης του γιὰ τὸ Μυστικὸ Δεῖπνο καὶ τὸ Πάθος μ' αὐτὰ τὰ λόγια: «...ἀγαπήσας τοὺς ἰδὶούς τους ἐν τῷ κόσμῳ, εἰς τέλος ἠγάπησεν αὐτούς» (Ἰω. 13,1). Τὸ ἑλληνικὸ κείμενο λέει εἰς τέλος, ποὺ σημαίνει «ὡς τὸ τέλος», «ὡς τὸ ἔσχατο σημεῖο».

Κι αὐτὴ ἡ λέξη τέλος ἐπαναλαμβάνεται ἀργότερα στὴν τελευταία κραυγὴ τοῦ Χριστοῦ πάνω στὸ Σταυρό: «Τετέλεσται» (Ἰω. 19,30). Αὐτὸ πρέπει νὰ ἐννοηθεῖ ὄχι σὰν κραυγὴ αὐτοεγκατάλειψης ἢ ἀπόγνωσης, ἀλλὰ σὰν κραυγὴ νίκης: Τελείωσε, κατορθώθηκε, ἐκπληρώθηκε!

Τί ἐκπληρώθηκε;

Ἀπαντᾶμε: Τὸ ἔργο τῆς ὀδυνώμενης ἀγάπης, ἡ νίκη τῆς ἀγάπης πάνω στὸ μίσος.

Ὁ Ἰησοῦς, ὁ Θεός μας, ἀγάπησε τοὺς δικούς του ὡς τὸ ἔσχατο σημεῖο. Ἀπὸ ἀγάπη δημιούργησε τὸν κόσμο, ἀπὸ ἀγάπη γεννήθηκε σὰν ἄνθρωπος μέσα σ' αὐτὸ τὸν κόσμο, ἀπὸ ἀγάπη πῆρε πάνω τοῦ τὴ διασπασμένη ἀνθρώπινη φύση μας καὶ τὴν ἔκανε δική του. Ἀπὸ ἀγάπη ταυτίστηκε μ' ὅλη μας τὴν ἀπελπισία. Ἀπὸ ἀγάπη πρόσφερε τὸν ἑαυτὸ τοῦ θυσία, διαλέγοντας στὴ Γεθσημανὴ νὰ πάει ἐκούσια πρὸς τὸ Πάθος του: «...τήν ψυχήν μου τίθημι ὑπὲρ τῶν προβάτων... οὐδεὶς αἴρει αὐτὴν ἀπ' ἐμοῦ, ἀλλ' ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀπ' ἐμαυτοῦ» (Ἰω. 10: 15,18). Ἦταν θεληματικὴ ἀγάπη κι ὄχι καταναγκασμὸς αὐτὸ ποὺ ἔφερε τὸν Ἰησοῦ στὸ θάνατό του.

Στὴν ἀγωνία τοῦ μέσα στὸν κῆπο καὶ στὴ σταύρωσή του οἱ σκοτεινὲς δυνάμεις τοῦ ἐπιτίθενται μ' ὅλη τους τὴν ὁρμή, ἀλλὰ δὲν μποροῦν ν' ἀλλάξουν τὴ συμπόνια του σὲ μίσος δὲν μποροῦν νὰ ἐμποδίσουν τὴν ἀγάπη του νὰ συνεχίσει νὰ εἶναι ἡ ἴδια. Ἡ ἀγάπη τοῦ δοκιμάζεται ὡς τὸ ἔσχατο σημεῖο, ἀλλὰ δὲν καταπνίγεται. «Τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν» (Ἰω. 1,5. Στὴ νίκη τοῦ Χριστοῦ πάνω στὸ Σταυρὸ θὰ μπορούσαμε νὰ ἐφαρμόσουμε τὰ λόγια ποὺ εἰπώθηκαν ἀπὸ κάποιο Ρῶσο ἱερέα, ὅταν ἀπελευθερώθηκε ἀπὸ τὸ στρατόπεδο συγκεντρώσεως: «Ὁ πόνος ἔχει καταστρέψει τὰ πάντα. Ἕνα μόνο πράγμα ἔχει μείνει σταθερό, ἡ ἀγάπη».

Ὁ σταυρὸς σὰν νίκη μας θέτει τὸ παράδοξο της παντοδυναμίας τῆς ἀγάπης. Ο Dostoyevsky πλησιάζει τὴν ἀληθινὴ ἔννοια τῆς νίκης τοῦ Χριστοῦ μὲ μερικὰ λόγια, ποὺ βάζει στὸ στόμα τοῦ στάρετς Ζωσιμᾶ:

«Μπροστὰ σὲ μερικὲς σκέψεις ὁ ἄνθρωπος στέκεται μπερδεμένος, ἰδίως μπροστὰ στὴ θέα τῆς ἀνθρώπινης ἁμαρτίας, καὶ ἀναρωτιέται ἂν θὰ τὴν πολεμήσει μὲ βία ἢ μὲ ταπεινὴ ἀγάπη. Πάντα ν' ἀποφασίζεις: «Θὰ τὴν πολεμήσω μὲ ταπεινὴ ἀγάπη». Ἂν ἀποφασίσεις πάνω σ' αὐτὸ μία γιὰ πάντα, μπορεῖς νὰ κατακτήσεις ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Ἡ γεμάτη ἀγάπη ταπείνωση εἶναι μία τρομερὴ δύναμη: εἶναι τὸ πιὸ δυνατὸ ἀπ' ὅλα τὰ πράγματα καὶ δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο σὰν κι αὐτή».

Ἡ γεμάτη ἀγάπη ταπείνωση εἶναι μία τρομερὴ δύναμη ὅποτε θυσιάζουμε κάτι ἢ ὑποφέρουμε ὄχι μ' αἴσθηση ἐπαναστατικῆς πίκρας, ἀλλὰ μὲ τὴ θέλησή μας καὶ ἀπὸ ἀγάπη, αὐτό μας κάνει πιὸ δυνατοὺς κι ὄχι πιὸ ἀδύνατους. Αὐτὸ σημαίνει προπάντων στὴν περίπτωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. «Ἡ ἀδυναμία τοῦ ἦταν ἀπὸ δύναμη», λέει ὁ ἄγ. Αὐγουστίνος.

Ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ φαίνεται ὄχι τόσο πολὺ μέσα στὴ δημιουργία τοῦ κόσμου ἢ μέσα στὰ θαύματά του, ὅσο στὸ γεγονὸς ὅτι ἀπὸ ἀγάπη ὁ Θεὸς «ἐκένωσεν ἑαυτόν» (Φίλ. 2,7), πρόσφερε τὸν ἑαυτό του, μὲ γενναιόδωρη αὐτοδιάθεση, μὲ τὴ δική του ἐλεύθερη ἐκλογὴ συγκατανεύοντας νὰ ὑποφέρει καὶ νὰ πεθάνει. Κι αὐτὸ τὸ ἄδειασμα τοῦ ἑαυτοῦ εἶναι συνάμα μία πλήρωση: ἡ κένωση εἶναι πλήρωση. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι ποτὲ τόσο δυνατός, ὅσο ὅταν βρίσκεται στὴν ἔσχατη ἀδυναμία.

Ἡ ἀγάπη καὶ τὸ μίσος δὲν εἶναι ἁπλῶς ὑποκειμενικὰ συναισθήματα ποὺ ἐπηρεάζουν τὸ ἐσωτερικὸ σύμπαν αὐτῶν ποὺ τὰ αἰσθάνονται, ἀλλὰ εἶναι καὶ ἀντικειμενικὲς δυνάμεις ποὺ ἀλλάζουν τὸν κόσμο ἔξω ἀπό μας. Ἀγαπώντας ἢ μισώντας τὸν ἄλλο, τὸν κάνω, ὡς ἕνα σημεῖο, νὰ γίνει αὐτὸ ποὺ ἐγὼ βλέπω μέσα του. Ὄχι μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό μου, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὶς ζωὲς ὅλων γύρω μου, ἡ ἀγάπη μου εἶναι δημιουργική, ἔτσι ὅπως τὸ μίσος μου εἶναι καταστροφικό. Κι ἂν αὐτὸ ἀληθεύει γιὰ τὴ δική μου ἀγάπη, ἀληθεύει σὲ ἀσύγκριτα μεγαλύτερη ἔκταση γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ νίκη τῆς γεμάτης πόνο ἀγάπης τοῦ πάνω στὸ σταυρὸ δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα παράδειγμα γιὰ μένα πού μου δείχνει τί θὰ μποροῦσα νὰ πετύχω ἐγὼ ὁ ἴδιος ἂν μποροῦσα νὰ τὸν μιμηθῶ μὲ τὶς δικές μου δυνάμεις. Πολὺ περισσότερο ἀπ' αὐτό, ἡ πονεμένη τοῦ ἀγάπη ἔχει πάνω μου ἕνα δημιουργικὸ ἀποτέλεσμα, μεταμορφώνοντας τὴν καρδιά μου καὶ τὴ θέλησή μου, ἐλευθερώνοντας μὲ ἀπὸ τὰ δεσμά, ὁλοκληρώνοντας μέ, κάνοντας δυνατὸ γιὰ μένα ν' ἀγαπῶ μ' ἕνα τρόπο ποὺ θὰ ἦταν τελείως περ' ἀπὸ τὶς δυνάμεις μου, ἂν πρώτα δὲν εἰχ' ἀγαπηθεῖ ἀπ' αὐτόν. Γιατί μέσα στὴν ἀγάπη ταυτίστηκε μαζὶ μου καὶ ἡ νίκη του εἶναι νίκη μου. Κι ἔτσι ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ πάνω στὸ σταυρὸ εἶναι πράγματι, ὅπως τὸν περιγράφει ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου, ἕνας «ζωοποιὸς θάνατος».

Ἑπομένως ἡ ὀδύνη τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ θάνατος ἔχουν ἀντικειμενικὴ ἀξία ἔκανε γιὰ μᾶς κάτι ποὺ θάμασταν τελείως ἀνίκανοι νὰ κάνουμε δίχως αὐτόν.

Ταυτόχρονα δὲν θὰ ‘πρεπε νὰ λέμε ὅτι ὁ Χριστὸς ὑπέφερε «ἀντὶ γιά μας», ἀλλ' ὅτι ὑπέφερε γιὰ χάρη μας.

Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὑπέφερε «ἕως θανάτου», ὄχι γιὰ ν' ἀπαλλαγουμ' ἐμεῖς ἀπ' τὴν ὀδύνη, ἀλλὰ γιὰ νὰ ‘ναὶ ἡ ὀδύνη μας σὰν τὴ δική του. Ὁ Χριστὸς δὲν μᾶς προσφέρει ἕνα δρόμο ποὺ παρακάμπτει τὴν ὀδύνη, ἀλλὰ ἕνα δρόμο μέσα ἀπ' αὐτήν· ὄχι ὑποκατάσταση, ἀλλὰ λυτρωτικὴ συμπόρευση.

Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀξία τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ γιά μας. Ἂν τὴ συνδέσουμε μὲ τὴν ενσάρκωση καὶ τὴ μεταμόρφωση ποὺ προηγήθηκε, καὶ μὲ τὴν ανάσταση ποὺ τὴν ἀκολουθεῖ -γιατί ὂλ' αὐτὰ εἶναι ἀχώριστα μέρη μίας μοναδικῆς πράξης ἢ «δράματος»- ἡ σταύρωση πρέπει νὰ κατανοηθῆ σὰν ὕψιστη καὶ τέλεια νίκη, θυσία καὶ πρότυπο. Καὶ σὲ κάθε περίπτωση ἡ νίκη, ἡ θυσία καὶ τὸ πρότυπο εἶναι τῆς ἀγάπης ποὺ πάσχει. Ἔτσι βλέπουμε τὸ σταυρὸ ὡς: τὴν τέλεια νίκη τῆς ταπείνωσης ποὺ ξέρει ν' ἀγαπάει πάνω στὸ μίσος καὶ τὸ φόβο· τὴν τελεία θυσία ἢ τὴν ἑκούσια αὐτοπροσφορὰ τῆς συμπόνιας ποὺ ξέρει ν'ἀγαπάει· τὸ τέλειο πρότυπό της δημιουργικῆς δύναμης τῆς ἀγάπης.

Μὲ τὰ λόγια της Julian τοῦ Norwich:

Θάθελες νὰ μάθεις τὸ νόημα τοῦ Κυρίου σου πάνω σ' αὐτὸ τὸ πράγμα; Μάθε τὸ καλά: Ἡ ἀγάπη ἦταν τὸ νόημά του. Ποιὸς στὸ ἔδειξε; Ἡ ἀγάπη. Τί σου ἔδειξε ἐκεῖνος; Ἀγάπη. Γιατί στὸ ἔδειξε; Ἀπὸ ἀγάπη. Κρατήσου ἀπ' αὐτὸ καὶ θὰ μάθεις περισσότερα. Ἀλλὰ ποτὲ δὲν θὰ ξέρεις οὔτε θὰ μάθεις μέσα σ' αὐτὸ τιποτ' ἄλλο.

Τότε εἶπε ὁ καλός μας Κύριος Ἰησοῦς Χριστός: Εἶσαι εὐχαριστημένος ποῦ ὑπέφερα γιὰ σένα; Εἶπα: Ναί, Κύριέ μου, σ' εὐχαριστὼ· ναί, Κύριέ μου, ἂς εἶσαι εὐλογημένος.

Τότε εἶπε ὁ Ἰησοῦς, ὁ Κύριος: Ἂν ἐσὺ εἶσαι εὐχαριστημένος, εἶμαι κι ἐγὼ εὐχαριστημένος: εἶναι μία χαρά, μία εὐδαιμονία, μία ἀτέλειωτη ἱκανοποίηση γιὰ μένα τὸ ὅτι κάτι ὑπέφερα γιὰ σένα· κι ἂν μποροῦσα νὰ ὑποφέρω περισσότερο, θὰ ὑπέφερα περισσότερο.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

Ἐπειδὴ ὁ Χριστός, ὁ Θεός μας, εἶναι ἀληθινὸς ἄνθρωπος, πέθανε μ' ἕνα πλήρη καὶ γνήσιο ἀνθρώπινο θάνατο πάνω στὸ σταυρό. Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν εἶναι μόνο ἀληθινὸς ἄνθρωπος ἀλλὰ καὶ ἀληθινὸς Θεός, ἐπειδὴ εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωὴ καὶ ἡ πηγὴ τῆς ζωής αὐτὸς ὁ θάνατος δὲν ἦταν, καὶ δὲν θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι, τὸ τελικὸ κλείσιμο.

Ἡ ἴδια ἡ σταύρωση εἶναι μία νίκη· ἀλλὰ ἐνῶ τὴ Μ. Παρασκευὴ ἡ νίκη εἶναι κρυμμένη, τὸ πρωΐ τοῦ Πάσχα διακηρύσσεται. Ὁ Χριστὸς ἀνασταίνεται ἀπὸ τοὺς νεκροὺς καὶ μὲ τὴν ἀνάστασή του μᾶς λυτρώνει ἀπὸ τὴν ἀγωνία καὶ τὸν τρόμο· ἡ νίκη τοῦ σταυροῦ βεβαιώνεται, ἡ ἀγάπη φανερώνεται ἀνοιχτά, ὅτι εἶναι πιὸ δυνατὴ ἀπ' τὸ μίσος καὶ ἡ ζωὴ πιὸ δυνατὴ ἀπ' τὸ θάνατο. Ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς πέθανε καὶ ἀναστήθηκε ἀπὸ τοὺς νεκροὺς κι ἔτσι δὲν ὑπάρχει πιὰ θάνατος· ἀκόμη κι ὁ θάνατος γέμισε ἀπὸ τὸ Θεό και έτσι καταργήθηκε.

Ἀφοῦ ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε, δὲν εἶναι ἀνάγκη πιὰ νὰ φοβόμαστε καμμιὰ σκοτεινὴ ἢ δαιμονικὴ δύναμη μέσα στὸ σύμπαν. Ὅπως διακηρύττουμε κάθε χρόνο στὴν Πασχαλινὴ λειτουργία τὰ μεσάνυχτα, μὲ λόγια ποὺ ἀποδίδονται στὸν ἄγ. Ἰωάννη τὸ Χρυσόστομο: «Μηδεὶς φοβείσθω θάνατον· ἠλευθέρωσε γὰρ ἠμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος •Ἀνέστη Χριστός, καὶ πεπτώκασι δαίμονες· Ἀνέστη Χριστός, καὶ χαίρουσιν ἄγγελοι...».

Ἐδῶ, ὅπως καὶ ἀλλοῦ, ἡ Ὀρθοδοξία τονίζει τὸ ἀπόλυτο.

Ἐπαναλαμβάνουμε μὲ τὸν Ἄπ. Παῦλο, «εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἠμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ἠμῶν» (Ἀ' Κόρ. 15,14). Πῶς θὰ συνεχίσουμε νὰ εἴμαστε Χριστιανοί, ἂν πιστεύουμε ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς ἔχει θεμελιωθεῖ πάνω σὲ μία πλάνη;

Ἔτσι, ὅπως δὲν εἶναι σωστὸ ν' ἀντιμετωπίζουμε τὸ Χριστὸ ἁπλῶς σὰν ἕνα προφήτη ἢ δάσκαλο ἠθικῆς καὶ ὄχι σὰν ἐνσαρκωμένο Θεό, ἔτσι δὲν εἶναι ἀρκετὸ νὰ ἑρμηνεύουμε τὴν Ἀνάσταση, λέγοντας ὅτι «τὸ πνεῦμα» τοῦ Χριστοῦ κατὰ κάποιο τρόπο συνέχισε νὰ ζεῖ ἀνάμεσα στοὺς μαθητές του. Κάποιος ποὺ δὲν εἶναι «Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ», ποὺ δὲ νίκησε τὸ θάνατο πεθαίνοντας καὶ ἀνασταίνοντας τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τοὺς νεκρούς, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἡ σωτηρία μας καὶ ἡ ἐλπίδα μας.

Ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι πιστεύουμε ὅτι ὑπῆρξε ἀληθινὴ ἀνάσταση ἐκ τῶν νεκρῶν, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι τὸ ἀνθρώπινο σῶμα τοῦ Χριστοῦ ξαναενώθηκε μὲ τὴν ἀνθρώπινη ψυχή του καὶ ὅτι ὁ τάφος βρέθηκε ἀδειανός.

Γιὰ μᾶς τοὺς Ὀρθόδοξους, ὅταν ἀσχολούμεθα μὲ «οἰκουμενικούς» διαλόγους,

μία ἀπὸ τὶς πιὸ σημαντικὲς διαιρέσεις ἀνάμεσα στοὺς σύγχρονους Χριστιανοὺς

εἰν' ἐκείνη μεταξὺ αὐτῶν ποὺ δὲν πιστεύουν.

«Ὑμεῖς δὲ ἐστε μάρτυρες τούτων» (Λούκ. 24,48).

Ὁ ἀναστημένος Χριστός μας στέλνει μέσα στὸν κόσμο νὰ μοιραστοῦμε μὲ ἄλλους τὴ «μεγάλη χαρά» τῆς Ἀνάστασής του.

Ὁ π. Alexander Schmeman γράφει:

Ἀπὸ τὴν αρχή-ἀρχὴ ὁ Χριστιανισμὸς ὑπῆρξε ἡ διακήρυξη τῆς χαρᾶς, τῆς μόνης δυνατῆς χαρᾶς πάνω στὴ γῆ... Δίχως τὴ διακήρυξη αὐτῆς τῆς χαρᾶς ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι ἀκατανόητος.

Μόνον ὡς χαρὰ ἡ Ἐκκλησία ἔγινε νικήτρια μέσα στὸν κόσμο· κι ἔχασε τὸν κόσμο, ὅταν ἔχασε τὴ χαρά· ὅταν ἔπαψε νὰ εἶναι μάρτυρας αὐτῆς τῆς χαρᾶς.

Ἀπ' ὅλες τὶς κατηγορίες ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, ἡ πιὸ τρομερὴ ἐκφράστηκε ἀπὸ τὸν Nietzsche ὅταν εἶπε ὅτι οἱ Χριστιανοὶ δὲν εἶχαν χαρὰ ...

«Μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ γὰρ εὐαγγελίζομαι ὑμὶν χαρὰν μεγάλην» -ἔτσι ἀρχίζει τὸ εὐαγγέλιο·

καὶ τελειώνει: «καὶ αὐτοὶ (οι ποιμένες) προσκυνήσαντες αὐτὸν ὑπέστρεψαν εἰς Ἱερουσαλὴμ μετὰ χαρᾶς μεγάλης...» (Λούκ. 2,10,24,52).

Κι ἐμεῖς πρέπει νὰ ἐπανακτήσουμε τὸ μήνυμα τῆς μεγάλης χαρᾶς.

ΚΑΛΛΙΣΤΟΣ ΓΟΥΕΑΡ