Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (1296-1359), ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, σὲ ἐπιστολὴ τοῦ πρὸς«Τὸν εὐλαβέστατον μοναχὸν κὺρ Διονύσιον»(Ε.Π.Ε.4,404) γράφει ὅτι τρία εἶναι τὰ εἴδη τῆς ἀθεΐας.

  Α) Ἢ πολυειδὴς πλάνη τῶν ἑλληνιζόντων φιλοσόφων.

  Αὐτοὶ δέχονται ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεὸς παρὰ μόνο οἱ κατ’ αἴσθηση ἡδονές(Ἐπίκουρος) ἢ ὑπάρχουν κάποια στοιχεῖα ὕλης(Ἐμπεδοκλῆς, Ἠράκλειτος, Ἀναξιμένης, Δημόκριτος) ἢ ὅτι ὑπάρχει πλήρης ἀκαταληψία τῶν ὄντων ἀπὸ ὅλους' σὲ ὅλα ἐπικρατεῖ ἡ δόκηση(Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος) ἢ φαντάσθηκαν τὸν Θεό, ἀλλὰ πολὺ ἀμυδρά(Σωκράτης, Πλάτων). Ὁ αἱρετικὸς Βαρλαὰμ τὸν ὁποῖο ἀντιμετώπισε ἐπιτυχῶς ὁ Παλαμᾶς ἀνήκει στὴ πρώτη αὐτὴ κατηγορία τῶν ἀθέων διότι ἰσχυριζόταν ὅτι ἡ ἄκτιστη οὐσία τοῦ Θεοῦ δὲν διαφέρει ἀπὸ τὴν ἄκτιστη ἐνέργεια. Αὐτὸς ὅμως ποὺ ταυτίζει οὐσία καὶ ἐνέργεια, κατὰ τὸν ἅγιο Ἰουστίνο τὸ φιλόσοφο καὶ μάρτυρα καὶ ἄλλους πατέρες, ἀναιρεῖ τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ. Διότι αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχει καμμία ἐνέργεια, οὔτε ὑπάρχει, οὔτε εἶναι κάτι.

  Β) Ἢ πολυσχιδὴς καὶ πολύμορφος πλάνη τῶν αἱρετικῶν.

  Ἄλλοι θεωροῦν τὸν πατέρα ἄτεκνο(Ἰουδαῖοι), ἄλλοι τὸν θεωροῦν υἱό- πάτορα(Σαβέλλιος ποὺ δίδασκε ὅτι Πατήρ, Υἱὸς καὶ Πνεῦμα εἶναι μία ὑπόσταση καὶ ἁπλῶς φέρει διαφορετικὰ ὀνόματα ἢ φορεῖ διαφορετικὲς μάσκες κατὰ καιρούς), ἄλλοι τὸν θεωροῦν ἄκτιστο πατέρα κτιστοῦ υἱοῦ καὶ πνεύματος(Ἄρειος, Εὐνόμιος, Μακεδόνιος) καὶ ἄλλοι ἄλλα. Ὅλοι αὐτοὶ δὲν διαφέρουν σὲ τίποτα ἀπὸ τοὺς ἀθέους. Λυμαίνονται τὴν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν θεία φύση τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος. Αὐτοὺς ζήλεψαν ὁ Βαρλαὰμ καὶ ὁ Ἀκίνδυνος οἱ ὁποῖοι ἀφ’ ἑνὸς ταύτιζαν ἄκτιστηοὐσία καὶ ἄκτιστη ἐνέργεια ὅπως προαναφέραμε, ἀφ’ ἑτέρου στὶς σχέσεις τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο δεχόταν κτιστὴ ἐνέργεια. Ἔτσι ἔκαναν τὸ Θεὸ κτίσμα ἀφοῦ δεχόταν κτιστὴ ἐνέργεια' διότι ἀπὸ τὴν ἐνέργεια φαίνεται ἡ φύση λένε οἱ πατέρες.

  Γ) Τὸ ν’ ἀποφεύγει κανεὶς ν’ ἀναφέρει ὅλα τὰ δόγματα περὶ Θεοῦ.

  Αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς ἀθεΐας δὲν ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὴν προηγούμενη πονηρὴ δυάδα. Κι ὅμως τὸ μετέρχονται θεολόγοι καὶ κληρικοὶ καὶ δὲν ἀναφέρονται σ’ αὐτὰ ποὺ εἶναι δύσληπτα στὸ μυαλὸ τῶν πολλῶν. Δὲν ἐξηγοῦν τὶς θεολογίες τῶν ἁγίων πατέρων σ’ αὐτοὺς ποὺ δὲν τὶς ξέρουν, προφασιζόμενοι ὅτι δὲν εἶναι εὔληπτες οὔτε ἐφικτὲς γιὰ τὸν πολὺ κόσμο. Κι ὅμως ἂν ἀποσιωπήσεις ἀκόμη καὶ μία δογματικὴ διδασκαλία καταστρέφεται ὁ δογματικὸς φράκτης τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ εἰσβάλλει ἔτσι τὸδηλητήριο τῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας. Οἱ αἱρετικοὶ φοβοῦνται καὶ δυσαρεστοῦνται ἀπὸ τὴν ἀνάπτυξη τῆς συνολικῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδοξίας. Διότι ἔτσι πέφτει τὸ προσωπεῖο τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς εὐσεβείας ποὺ αὐτοὶ φέρουν.

  Συνοψίζοντας' Πρῶτο εἶδος ἀθεΐας ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός. Δεύτερο' ὅτι ὑπάρχει ἀλλ’ ὄχι ἀλάθητα. Τρίτο ἡ ἐλλειπῇς παρουσίαση τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ.

* * * * * *

  Αὐτὰ ἀναφέρει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στὴ περίφημη δογματική του ἐπιστολὴ στὸν εὐλαβέστατο μοναχὸ κὺρ Διονύσιο. Καὶτώρα ἃς ἔλθουμε στὴν ἐποχή μας, κάνοντας κάποιες συγκρίσεις μὲ τὰ ὅσα συνέβαιναν στὴν ἐποχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.

  Ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ20ου αἰῶνος ἀρχίζει μία προσπάθεια μεταξὺ τῶν χριστιανῶν τῶν διαφόρων «ἐκκλησιῶν» νὰ ἔλθουν σὲ μία ἐπαφή, ὥστε κάποτε νὰ τὰ βροῦν, καὶ νὰ ἑνωθοῦν ξανά. Στὴ προσπάθεια αὐτὴ συμμετεῖχε καὶ ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἄρχισε λοιπὸν ὁ λεγόμενος διαχριστιανικὸς ἢ οἰκουμενιστικὸς διάλογος. Οἱ διαφορὲς πολλὲς καὶ μάλιστα σοβαρές. Δύσκολα βρισκόταν σημεῖο ἐπαφῆς. Ἄρχισαν οἱ τριβὲς καὶ οἱ πολώσεις. Ὁ διάλογος γιὰ νὰ συνεχισθεῖ ἀπὸ δογματικὸς κατέληξε σὲ διάλογο ἀγάπης. Ἄρχισε ἕνας δογματικὸς μινιμαλισμός' δηλαδὴ νὰ ἀρκεσθοῦν οἱ διαλεγόμενοι σὲ ἐλάχιστα δογματικὰ σημεῖα ποὺ συμφωνοῦν ἢ νὰ εἶναι ἑνωμένοι καὶ νὰ δέχονται τὶς δογματικὲς ἰδιορρυθμίες τῶν ἄλλων. Παρουσιάσθηκε ἡ «θεωρία τῶν κλάδων», ὅτι δηλαδὴ ἔχουμε κοινὴ ρίζα καὶ εἴμαστε διαφορετικὰ κλαδιὰ τοῦ ἰδίου δένδρου. Ἐπίσης ἡ θεωρία τῆς «περιεκτικότητας», ὅτι δηλαδὴ ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νὰ περιέχει διαφορετικοὺς χριστιανισμοὺς θὰλέγαμε. Ὁ διαχριστιανικὸς διάλογος ἀργότερα γιὰ λόγους πολιτικούς, διπλωματικούς, ἐθνικούς, ἀνάγκης, παγκοσμιοποιήσεως, ἐξελίχθηκε σὲ διαθρησκειακό, καὶ σὲ πρώτη φάση γίνεται μὲ μονοθεϊστικὲς θρησκεῖες. Θεωρεῖται μεγάλο πρᾶγμα ἡ πίστη σ’ ἕνα Θεὸ τῶν μωαμεθανῶν καὶ τῶν ἰουδαίων. Οἱ «θεολογικές» κορῶνες ὅμως συνεχίζονται. Ὅλες οἱ θρησκεῖες ὁδηγοῦν στὸν ἴδιο Θεό. Ὅλες ὑπηρετοῦν τὸν ἄνθρωπο. Ὅλες ἔχουν μέσα τοὺς κάποια ἀλήθεια. Ἔτσι ἄρχισαν νὰ γίνονται διαθρησκειακὲς συναντήσεις μὲ θρησκεῖες κάθε εἴδους καὶ ὄχι ἀναγκαστικὰ μονοθεϊστικές. Καὶ ὁ κατήφορος δὲν ἔχει τέλος!

  Καὶ τίθεται τὸ ἐρώτημα' Ποῦ βαδίζουμε; Ξεχάσαμε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ Φῶς τοῦ κόσμου (Ἰω.8,12),ἡ μόνη ὁδὸς ποὺ μπορεῖ νὰ βαδίσει ὁ ἄνθρωπος, ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή(Ἰω.14,6), καὶ κανεὶς ἄλλος δὲνεἶναι πραγματικὸς καὶ ἀληθινὸς Θεός; Ξεχάσαμε ὅτι «οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν δαιμόνια» (Ψάλμ.95,5); Ξεχάσαμε ὅτι τὸν εἰδωλολάτρη ἑκατόνταρχο Κορνήλιο (Πράξ.10ο κέφ.) ποῦ ἦταν εὐσεβής, καὶ ζοῦσε μὲ νηστεῖες καὶ ἐλεημοσύνες καὶ προσευχές, δὲν τὸν ἄφησε ὁ Χριστὸς στὴθρησκεία του, οὔτε εἶπε ἀφοῦ ἔχει ἁγία ζωὴ θὰ σωθεῖ, ἀσχέτως ποὺ εἶναι εἰδωλολάτρης, ἀλλὰ ἔστειλε ἄγγελο καὶ τοῦ εἶπε νὰ καλέσει τὸν Πέτρο νὰ τὸν κατηχήσει στὴν ὀρθὴ πίστη. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ στὸν εὐνοῦχο τῆς βασίλισσας τῶν Αἰθιόπων τῆς Κανδάκης (Πράξ.8,26-40) ποὺ ἦταν εὐσεβὴς Ἰουδαῖος καὶ ὑπεβλήθη στοὺς κόπους καὶ τοὺς κινδύνους μακρινοῦ ταξιδιοῦ γιὰ νὰ ἔλθει καὶ νὰ προσκυνήσει στὰ Ἱεροσόλυμα, καὶ μέσα στὸ ἁμάξι τοῦ ἐνῷ ἦταν μεσημέρι, καὶ συνεπῶς ἔπρεπε νὰ φάγει καὶ νὰ κοιμηθεῖ, ἢ νὰ ἀπολαύσει τὴ ὀμορφιὰ τῶντόπων ποὺ περνοῦσε, αὐτὸς διάβαζε τὸν προφήτη Ἠσαία. Καὶ ἐνῷ τὸ ἁμάξι τρανταζόταν καὶ τὸ διάβασμα δὲν ἦταν εὔκολο, καὶ ἐκτὸς τούτου δὲν καταλάβαινε αὐτὰ ποὺ διάβαζε, ἐν τούτοις γεμάτος ὄρεξη καὶ πάθος νὰ καταλάβει τὰ νοήματα τοῦ Ἠσαία συνέχιζε νὰ διαβάζει. Κι ὅμως τὸν εὐλαβέστατο αὐτὸν Ἰουδαῖο ὁ Θεὸς δὲν τὸν ἄφησε στὴν θρησκεία του, οὔτε εἶπε ὅτι θὰ σωθεῖ ἐπειδὴ εἶναι τόσο ζηλωτής, ἀλλὰ ἔστειλε τὸν ἀπόστολό του Φίλιππο γιὰ νὰ τὸν κατηχήσει. Κι αὐτὸ διότι ὁ ἰουδαϊσμὸς δὲν πιστεύει σὲ Τριαδικὸ Θεό, οὔτε στὴθεία φύση τοῦ Χριστοῦ, οὔτε στὴν ἀειπαρθενία τῆς Θεοτόκου, οὔτε σὲ εἰκόνες, καὶ τὸ σπουδαῖο, καὶ αὐτὸ τὸ Μεσσία τὸν περίμενε καὶ τὸν περιμένει ὡς κοσμικὸ ἐθνικὸ μεσσία ποὺ θὰ ἔλθει νὰ σώσει ὑλικὰ τὸ Ἰσραήλ. Στὰ ἴδια αἱρετικὰ δόγματα πιστεύει καὶ ὁ μουσουλμανισμὸς καὶ ἐπιπλέον ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο σὲ γενετήσια ἀκράτεια καὶ σὲ σφαγὴ ὅσων δὲν πιστεύουν στὸ Ἰσλάμ. Ποῦ εἶναι λοιπὸν ἡ ἀξία τῶν μονοθεϊστικῶν θρησκειῶν καὶ ποῦ ἡ ἀξία-πολὺ περισσότερο- τῶν εἰδωλολατρικῶν;

  Νὰ προχωρήσουμε καὶ στοὺς αἱρετικοὺς χριστιανούς. Ποιὰ ἡ ἀξία τοῦ παπισμοῦ ποὺ πιστεύει καὶ αὐτὸς σὲ κοσμικὸ μεσσία καὶ ἔχει κράτος, πρεσβεῖες, διπλωματία, στρατό, ἀστυνομία, τράπεζες καὶ πάει λέγοντας; Ποῦ ἔχει διαστρέψει τὸ τριαδικὸ δόγμα μὲ τὴν προσθήκη στὸ «Πιστεύω» τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ ἉγίουΠνεύματος καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ποὺ θεοποίησε καὶ ἔκανε ἀλάθητο τὸν ἄνθρωπο πάπα, θεοποίησε τὴν Παναγία μὲ τὸ δόγμα τῆς ἀσπίλου συλλήψεως, χρησιμοποιεῖ ἄζυμο ἄρτο στὴ θεία εὐχαριστία καὶ τόσα ἄλλα;

  Ποιὰ ἡ ἀξία τῶν προτεσταντῶν ποὺ ἀρνοῦνται τὴν παράδοση, τὶς εἰκόνες, τὸν σταυρό, τοὺς ἁγίους καὶ τὶς μεσιτεῖες τους, τὴν εἰδικὴ ἱερωσύνη, τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως, τὰ ἄλλα μυστήρια καὶ τόσα ἄλλα; Ὁρισμένοι δὲ ἐξ αὐτῶν προχώρησαν σὲ χειροτονίες γυναικῶν, ἀναγνώριση καὶ χειροτονία ὁμοφυλοφύλων, καὶ ἄλλες παρατυπίες;

  Ὁ ἅγιος Γρηγόριος μας προειδοποιεί καταντήσατε ἄθεοι. Θὰ τὸν ἀκούσουμε;