Την αφορμή για το άρθρο αυτό μου δίνουν δυο θάνατοι που συνέβησαν σε διάστημα λίγων ημερών μέσα στον Ιούλιο. Δυο διαφορετικοί θάνατοι· του διάσημου Michael Jackson και του γέροντα Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.
Δεν έχω βεβαίως σχέση με την μουσική ούτε μπορώ να παρακολουθήσω την ζωή των τραγουδιστών και των καλλιτεχνών. Με προκάλεσε όμως η αποθέωση του Jackson και ο θόρυβος που δημιουργήθηκε γύρω από το όνομά του και θέλησα να πληροφορηθώ για την ζωή και την πολιτεία του.
Ο Michael Jackson, «ο βασιλιάς της ποπ», αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική έκφραση και το πιο εύγλωττο σύμβολο του δυτικού πολιτισμού. Από άσημο παιδί πολύτεκνης οικογένειας αναδείχθηκε ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες όλων των εποχών κατακτώντας τα πάντα· διασημότητα, δόξα, εξουσία, αμύθητη περιουσία. «Όλα τα είχε και δεν είχε τίποτα», παρά μονάχα δυστυχία. «Ιδιόρρυθμος», κυριευμένος από αχαλίνωτο και αθεράπευτο ναρκισσισμό, επιδόθηκε σε έναν ατέρμονα λαβύρινθο επεμβάσεων με αποτέλεσμα να μεταποιηθεί παρά φύση σε άφυλο και να καταντήσει αξιολύπητος, λεηλατημένη ψυχή σε κακοποιημένο σώμα. Κατανάλωνε κάθε βράδι τουλάχιστον δέκα –κάποτε μέχρι και τριάντα- χάπια xarax κατά του πανικού, για να μπορέσει να κοιμηθεί, αφού προηγουμένως είχε στήσει ολόκληρο μηχανισμό, για να τα προμηθεύεται παρανόμως. Αυτοπαγιδευμένος μέσα στις εκκεντρικότητές του συνέδεσε τη ζωή του με πλαστούς γάμους, συναναστροφές ανηλίκων, κατηγορίες για παιδοφιλία. Πέρασε ακόμη και από αυτή τη σαχλή αίρεση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, γυρεύοντας να γεμίσει το ανικανοποίητο κενό του. Έφθασε στο απόγειο της δόξας του ενσαρκώνοντας απόλυτα το αμερικανικό όνειρο δισεκατομμυρίων συνανθρώπων του, κι ας βίωνε μέσα του αληθινή κόλαση. Δεν θα υπερβάλαμε, αν λέγαμε ότι λατρεύτηκε από εκατομμύρια θαυμαστές του με ένα είδος θρησκευτικής υστερίας, αφού μετά τον θάνατό του σημειώθηκαν δώδεκα αυτοκτονίες φανατικών οπαδών του. Ό,τι έκανε και έλεγε ηλέκτριζε τους οπαδούς του σε όλο τον κόσμο.
Αναμφισβήτητα, στις εκδηλώσεις λατρείας προς το πρόσωπό του διαπίστωσα για πολλοστή φορά ότι οι άνθρωποι σήμερα δεν λατρεύουν τον αληθινό Θεό, που δίδει τα χαρίσματα· θεοποιούν ανθρώπους με ιδιαίτερα χαρίσματα στα πόδια, στα χέρια, στη φωνή και παρά τα μυριάδες πάθη τους, τους λατρεύουν ως θεούς! Η μετανεωτερική, η μεταμοντέρνα εποχή μας δεν μπορεί να καυχηθεί ότι απαλλάχτηκε από την ειδωλολατρία. Δεν χορταίνει να κατασκευάζει είδωλα και τυφλά να τα προσκυνά.
Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός
(1.7.1921 – 1.7.2009)
Με βαθιά συγκίνηση θυμάμαι πως το καλοκαίρι του 1956 επισκέφθηκα το Άγιο Όρος. Ο πνευματικός μου πατέρας ιεροκήρυκας τότε Αθηνών π. Αυγουστίνος Καντιώτης, μου συνέστησε να γνωρίσω τον συγχωριανό του -καταγόταν από τις Λεύκες της Πάρου- γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή, τον Σπηλαιώτη, και τον κατά σάρκα αδελφό του Αθανάσιο, που χαιρόταν αν ονομάζεται «όνος της συνοδείας». Μου έδωσε μάλιστα και επιστολή για τον γέροντα Ιωσήφ, ο οποίος είχε την συνοδεία του στην Νέα Σκήτη. Με δέχθηκε με ιδιαίτερη χαρά και εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για τους αγώνες και την δράση του π. Αυγουστίνου. Εκεί γνώρισα τους πατέρες της συνοδείας του· αναφέρω τον π. Εφραίμ, μεγάλο ιεραπόστολο της Ορθοδοξίας στην Αμερική· τον αξίωσε ο Θεός να φυτεύσει τόσα μοναστήρια. Γνώρισα επίσης εκεί τον προσφάτως κοιμηθέντα π. Ιωσήφ τον Βατοπαιδινό. Έκτοτε επισκέφθηκα πολλές φορές την Νέα Σκήτη, καθώς και την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, στην οποία από το 1987 μεταφέρθηκε η αδελφότητα και αναστύλωσε την Ιερά Μονή.
Ο γέροντας Ιωσήφ –κατά κόσμο Σωκράτης- από το χωριό Δρούσια, της επαρχίας Πάφου της Κύπρου, μεγάλωσε κοντά στους αγρότες γονείς του, ζώντας από μικρός σκληρή ζωή. Ασκήτεψε πρώτα στην Ιερά Μονή Σταυροβουνίου λαμβάνοντας το όνομα Σωφρόνιος. Το 1947 εγκαταβίωσε στο Άγιο Όρος, όπου τον είλκυσε η αγιασμένη μορφή του γέροντα Ιωσήφ του Σπηλαιώτη. Ως μεγάλη και ιδιαίτερη ευλογία του χάρισε και το όνομά του, Ιωσήφ, προδιαγράφοντας έτσι με το προορατικό χάρισμα την μελλοντική του ιερή και ευωδιαστή πορεία.
Ο γέροντας Ιωσήφ ήταν και παρέμεινε ο πνευματικός πατέρας της Μονής Βατοπαιδίου μέχρι και την κοίμησή του (1 Ιουλίου 2009). Άγνωστος για τον κόσμο, δεν επιδίωξε ποτέ την ανθρώπινη καταξίωση· έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του ως ησυχαστής αντιμετωπίζοντας με ταπείνωση και ανεξικακία τον ορυμαγδό των κατηγοριών και των συκοφαντιών. Τα δεκαέξι βιβλία του αποτελούν πράγματι πνευματική κληρονομιά και οδηγό για θέματα «πράξεως και θεωρίας». Μιλούσε ιδιαίτερα για το άπειρο πέλαγος της φιλανθρωπίας και φιλευσπλαχνίας του Θεού, ο οποίος δέχεται τον μετανοούντα και επιστρέφοντα αμαρτωλό. Τόνιζε επίσης τα επουράνια αγαθά, για τα οποία γράφει ο Απόστολος Παύλος, «ά οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη, ά ητοίμασεν ο Θεός τοις αγαπώσιν αυτόν» (Α΄Κορ. 2,9).
Πλήθος ανθρώπων σε όλο τον κόσμο θα μπορούσαν να καταθέσουν ότι στηρίχθηκαν πνευματικά με τις συμβουλές και τις νουθεσίες του αγίου Γέροντα, τις οποίες απηύθυνε τηλεφωνικά ή με επιστολές. Όσο για την αφειδώλευτη υλική βοήθεια, την οποία προσέφερε κοινωνώντας «ταις χρείαις των αγίων», ο ουρανός θα την αποκαλύψει· για τον ίδιο κανόνα ζωής αποτελούσε το «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Ματθ. 6,3).
Ποτέ δεν θα ξεχάσω το πνευματικό και χαρισματικό θα έλεγα χαμόγελό του· ίσως επρόκειτο για έναν από τους πιο χαρούμενους ανθρώπους του κόσμου τούτου. Παρά το γεγονός ότι ενημερωνόταν και συνειδητοποιούσε το βαρύ κλίμα και τις προκλήσεις των ημερών μας, εντούτοις ακτινοβολούσε ανέφελη χαρά και εξέπεμπε ευτυχία μικρού παιδιού, που ανέμελα απολαμβάνει την κάθε στιγμή. Ταυτοχρόνως όμως αυτός ο χαριτωμένος άνθρωπος της μεγάλης αγιοπνευματικής χαράς υπήρξε και άνθρωπος δακρύων· από τα μάτια του έρρεαν κρουνοί δακρύων, τα οποία με λινάτσα σκούπιζε. Στο γέροντα Ιωσήφ μελέτησα την χαρμολύπη για την οποία μιλούν οι Πατέρες, και μάλιστα οι Νηπτικοί. Τον έχω ζωντανό στην σκέψη μου να κάθεται σε μια γωνία στις ακολουθίες. Ιδιαίτερα αποσπούσε την προσοχή μου την ώρα που προσερχόταν στην Θεία Κοινωνία, ενώ το πρόσωπό του αυλάκωναν πηγές δακρύων.
Την ίδια λάμψη διατήρησε το πρόσωπό του κα μετά την οσιακή του κοίμηση. Ο Κύριος κοσμώντας το ιερό λείψανο μα τις ακτίνες της Θείας Χάριτος του χάρισε υπερκόσμια ιλαρότητα και ένα αποκαλυπτικό χαμόγελο –σινιάλο από την αιωνιότητα· σφράγισε έτσι την ευαρέσκειά του για όσα με καρτερικότητα, συγχωρητικότητα και ακατάβλητο πνευματικό μεγαλείο υπέμεινε, πραγματοποιώντας έτσι τον μακαρισμό; «μακάριοι οι κλαίοντες νυν, ότι γελάσετε» (Λουκ. 6,21).
«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε», τόνιζαν οι αρχαίοι. Και αυτό διαπιστώνεται με σαφήνεια στο τέλος των δύο. Ο Michael μάκρυνε με τον θάνατό του την αλυσίδα εκείνων που στη ζωή τους ακολούθησαν αυτοκαταστροφικές πορείες καταναλώνοντας αμφεταμίνες και ποτάμια εξαρτησιογόνων ουσιών· τραγική κατάληξη ο ξαφνικός θάνατος· ωστόσο αποθεώθηκε από τους κράχτες των ημερών μας. Ο μακαριστός γέροντας Ιωσήφ προστέθηκε στην μακάρια χορεία των εν Κυρίω κοιμηθέντων, οι οποίοι ενσαρκώνουν την πιο απτή απόδειξη ορθόδοξης ζωής για τον κοινό άνθρωπο· θεραπευμένος από τα πάθη του και απαλλαγμένος από προσκολλήσεις στα χωματένια απολάμβανε την πραγματική ελευθερία· πέρασε από την αφάνεια στην ουράνια δόξα.
Προβληματισμένος στέκομαι μπροστά στα δυο «φέρετρα». Το ένα πανάκριβο –αξίας 25.000 δολαρίων περίπου- ανήκει στον πολυσυζητημένο «βασιλιά της ποπ». Το δεύτερο, ένας απλός μοναχικός μανδύας περιβάλλει το σώμα του γέροντα Ιωσήφ, που ανάλωσε την ζωή του στην άσκηση και τη αγιότητα, ώστε δόκιμος να εισέλθει στην βασιλεία των ουρανών. Το πρώτο μέσα σε ένα κατάμεστο γήπεδο, υπό τους ήχους της μουσικής μονοπωλεί το ενδιαφέρον των καναλιών και του διαδικτύου και γίνεται παγκόσμιο υπερθέαμα. Το δεύτερο, μέσα στην γαλήνια αγκαλιά του Άθω, μακριά από την βέβηλη βουή του κόσμου, σε ατμόσφαιρα κατανυκτική, με την παρουσία προσώπων οικείων τη πίστει. Το πρώτο, ερμητικά κλειστό, σκοτεινό και άραχλο αποπνέει απελπισία και μαρασμό, ενσαρκώνοντας την αδηφάγα κυριαρχία του Άδη επάνω στην ανθρώπινη ματαιοδοξία. Το δεύτερο, ένα ιερό σκήνωμα εξακτινώνεται στον ουρανό και μηνάει την όμορφη, ηλιόλουστη, ανθηρή και θαλερή άνοιξη, την ανάσταση των σωμάτων· γεύεται την βασιλεία των ουρανών. «Που σου, θάνατε, το κέντρον;».\προσπαθώντας να προσεγγίσω την επικαιρότητα αναρωτιέμαι για το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας· ποια πρότυπα προβάλλονται ποικιλοτρόπως σήμερα προς μίμηση, για να εμπνεύσουν, να ενθουσιάσουν, να καθοδηγήσουν την νέα γενιά και ποια αντιπρότυπα καθιερώνονται; Πως την προσανατολίζουν; «Καημένε κόσμε», αναφωνώ μαζί με τον ποιητή. Και τελικά, εμείς ποιο από τα δυο πρότυπα είμαστε έτοιμοι να διαλέξουμε για την ζωή μας, τα παιδιά μας, την παιδεία, την κοινωνία;
Στέργιος Ν. Σάκκος. Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου
«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ» 11-09-2009
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ