Ήταν αδελφοί, ονομαζόταν Κων/νος και Μιχαήλ και γεννήθηκαν στην Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας τους Λέων ήταν ανώτατος αξιωματικός (δρουγγάριος=χιλίαρχος) στην Θεσσαλονίκη και είχε επτά παιδιά. Το τελευταίο ήταν ο Κων/νος. Διακρίθηκαν για τη μόρφωσή τους, τη γνώση της κοινωνίας, την πείρα της διοικήσεως και την ένταση της εσωτερικής πνευματικής ζωής.
Το Βυζαντινό κράτος την εποχή τους ήταν ανάστατο από την προηγηθείσα εικονομαχία (έως το 843), την αντικατάσταση από την κοσμική εξουσία του πατριάρχη Ιγνατίου από τον Φώτιο, την εμφάνιση των Αράβων στα νότια και την κατάληψη σημαντικών επαρχιών της αυτοκρατορίας από αυτούς (Αίγυπτος, Παλαιστίνη, Συρία, Μεσοποταμία) και την εμφάνιση των Χαζάρων στην Κριμαία.
Κι όμως ενώ τρανταζόταν από προβλήματα επιχείρησε την ιεραποστολή στους Σλάβους. Αν δεν το έκανε, 10 χρόνια μετά ο Ραστισλάβ θα ανατρεπόταν από τον ανεψιό του τον Σβατοπλούκ, ο οποίος δεν ήθελε καμμία σχέση με τους Βυζαντινούς και η ευκαιρία να ευαγγελισθούν την Ορθοδοξία στους Σλάβους θα χανόταν μια για πάντα. Συνεπώς ποτέ τα εσωτερικά προβλήματα δεν πρέπει να μας απορροφούν πλήρως, ώστε να ασχολούμαστε μόνο με αυτά. Πάντα να έχουμε οικουμενική συνείδηση και να γνωρίζουμε ότι η αντιμετώπιση των εξωτερικών προβλημάτων επηρεάζει θετικά και την αντιμετώπιση των εσωτερικών.
Ο Μεθόδιος γεννήθηκε το 815 και κοιμήθηκε το 885, έζησε δηλαδή 70 έτη. Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ. Στην αρχή έδρασε ως πολιτικός και ανήλθε σε ανώτατα κρατικά αξιώματα. Υπηρέτησε υπό τον Θεόφιλο ως διοικητής σλαβικής επαρχίας (Σκλαβηνίας όπως τις ονόμαζαν τότε). Αφού υπηρέτησε 10 χρόνια εκεί, εγκαταλείπει τις κοσμικές τιμές και γίνεται μοναχός στον Όλυμπο της Βιθυνίας με το όνομα Μεθόδιος. Δεν μπορούσε να ησυχάσει τη ψυχή του με κάτι που δεν ήταν αιώνιο σημειώνει ο βιογράφος του. Ο Όλυμπος της Βιθυνίας, έξω από την σημερινή Προύσα της Βιθυνίας, ήταν το Άγιο Όρος της Μικράς Ασίας κατά την περίοδο της εικονομαχίας και είχε γύρω στα 100 μοναστήρια. Αργότερα στην Ρώμη θα γίνει ιερεύς και επίσκοπος.
Ο Κύριλλος γεννήθηκε το 827, δηλαδή ήταν 12 χρόνια μικρότερος του αδελφού του, κοιμήθηκε το 869 στην Ρώμη. Έζησε μόνο 42 έτη. Λίγο πριν το θάνατό του έγινε μοναχός.
Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη κοντά στον Λέοντα τον Φιλόσοφο πρώην εικονομάχου αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, και τον Φώτιο. Έγινε διάκονος, βιβλιοθηκάριος της πατριαρχικής βιβλιοθήκης και εν συνεχεία, όταν διαδέχθηκε τον Φώτιο ως καθηγητής της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο που στεγαζόταν στο ανάκτορο της Μαγναύρας, πρέπει να έγινε ιερεύς. Ο βιογράφος του τον ονομάζει διαρκώς Φιλόσοφο.
Η γλωσσομάθειά του ήταν εκπληκτική. Γνώριζε την σλαβική, εβραϊκή, συριακή, σαμαρειτική, χαζαρική και αραβική γλώσσα. Εφεύρε το αλφάβητο των Σλάβων, το οποίο προς τιμή του ονομάσθηκε Κυριλλικό. Στάλθηκε λόγω γλωσσομάθειας και μορφώσεως σε διπλωματικές αποστολές εις Άραβες και Χαζάρους Κριμαίας. Σε ένα έργο του αναπτύσσει τις χριστιανικές αρχές κατ’ αντιδιαστολή με τις απόψεις των Σαρακηνών και των Χαζάρων. Το έργο αυτό δυστυχώς δεν σώζεται στα ελληνικά, το μετέφρασε ο Μεθόδιος στη σλαβονική και το διαίρεσε σε οκτώ ομιλίες.
Μετά την αποστολή του στους Άραβες, μοίρασε τα υπάρχοντά του στους φτωχούς και απεσύρθη ζητώντας την μοναχική αυτοσυγκέντρωση. Αργότερα πήγε να βρει τον αδελφό του στον Όλυμπο της Βιθυνίας. Εκεί ζούσε αδιαλείπτως προσευχόμενος και ασχολούμενος μόνο με τα βιβλία.
Το 863 μετά από αίτημα του ηγεμόνα της Μοραβίας (ανατολική Τσεχία, πήρε το όνομα από τον ποταμό Μοράβα) Ραστισλάβ, ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Γ´και ο πατριάρχης Φώτιος (820-893) στέλνουν τον Κύριλλο και Μεθόδιο στην Μοραβία για να διδάξουν τον χριστιανισμό. Για να γίνει αυτό έπρεπε να δημιουργηθεί και η τοπική γλώσσα εκ του μηδενός, για να μπορέσει ο λαός να ακούσει τις αλήθειες του ευαγγελίου στη γλώσσα του. Έτσι ο Κύριλλος δημιούργησε το σλαβικό αλφάβητο χρησιμοποιώντας ως βάση την ελληνική γραφή.
Ο πάπας Ανδριανός Β´τους καλεί σε απολογία, γιατί καταργούν το τριγλωσσικό δόγμα του παπισμού. Ότι δηλαδή μόνο η εβραϊκή, η ελληνική και η λατινική από τις κοσμικές γλώσσες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη κατήχηση και τη λατρεία στον χριστιανισμό. Αυτές είναι οι ιερές γλώσσες και καμμία άλλη. Ο Κύριλλος ανταπάντησε ότι όλοι οι λαοί δικαιούνται ν α δοξάζουν τον Θεό και να γνωρίζουν την θεολογία του χριστιανισμού στη γλώσσα τους. Ο Ανδριανός Β ´πείστηκε. Στη Ρώμη πεθαίνει ο Κύριλλος (869) και τον θάβουν στο ναό του αγίου Κλήμη στη Ρώμη.
Ο Μεθόδιος επιστρέφει στη Μοραβία οι Φράγκοι όμως επίσκοποι τον κυνηγούν. Το 873 ο Ραστισλάβ ανατρέπεται από τον ανεψιό του Σβατοπλούκ. Ο Μεθόδιος συλλαμβάνεται και εγκλείεται σε μονή του Μέλανα Δρυμού για δυόμισι χρόνια. Ο πάπας Ιωάννης ο Η´(872-882) τον απελευθερώνει με επέμβασή του στον Λουδοβίκο τον γερμανικό και τους βαυαρούς επισκόπους. Τους απαγορεύεται όμως η χρήση της σλαβονικής στη λατρεία. Ο Μεθόδιος, αφού έγινε και επίσκοπος και έδρασε αρκετά έτη ακόμη αντιμετωπίζοντας πλήθος δολοπλοκίες και μηχανορραφίες, πεθαίνει το 885 και 200 μαθητές του εξορίζονται, φυλακίζονται ή πωλούνται δούλοι σε Ιουδαίους.
Τα πάντα φαίνονται να έχουν χαθεί. Η ορθοδοξία όμως επέζησε και υπάρχει εκεί μέχρι τις μέρες μας, παρά το μικρό χρόνο που εργάστηκαν οι αδελφοί απόστολοι (6 χρόνια ο Κύριλλος και 22 χρόνια ο Μεθόδιος). Οι διωχθέντες μαθητές πηγαίνουν εις Βοημία (Δυτική Τσεχία), Πολωνία και Βουλγαρία με αποτέλεσμα η ιεραποστολή να επεκταθεί και σε άλλα μέρη. Όταν η Εκκλησία φαίνεται ότι καταστρέφεται, τότε ανθίζει και μεγαλουργεί. Ας μη φοβόμαστε τις θύελλες και τις τρικυμίες και τα αστραπόβροντα. Μόνο ας προσευχόμαστε ο Θεός να μας δίδει δύναμη και κουράγιο και ατομικά και συνολικά. Η τελική νίκη είναι πάντα του Θεού.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ