Καταγόταν από την Αίγυπτο, έδρασε στην Φρυγία της Μ. Ασίας και, όταν εξεδήμησε προς Κύριον, τα οστά του μεταφέρθηκαν με καμήλα πάλι στην Αίγυπτο και ετάφησαν νοτίως της Αλεξανδρείας κοντά στην Μαρεώτιδα λίμνη, που και σήμερα οι Άραβες ονομάζουν Μάριουτ.
Επί του τάφου του μάρτυρος ανηγέρθη ναός από τον Μ. Κωνσταντίνο, ενώ πατριάρχης Αλεξανδρείας ήταν ο μέγας Αθανάσιος, και αργότερα γύρω από τον ναό μοναστήρι. Ο βασιλιάς Αρκάδιος (395-408) τελειοποίησε το ναό σε μεγαλόπρεπη βασιλική. Αργότερα δε επι του αυτοκράτορος Ζήνωνος (474-491) ιδρύθηκε γύρω από τα κτίσματα του τάφου του αγίου Μηνά ολόκληρη πόλη, η πόλη του αγίου Μηνά. Κοντά στα ερείπια αυτά βρίσκεται η γνωστή παγκοσμίως, λόγω του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, τοποθεσία El Alamein, δηλαδή τόπος του αγίου Μηνά, στην οποία ηττήθηκε ολοσχερώς ο Γερμανός στρατάρχης Ρόμμελ.
Αν και οι γονείς του ήταν ειδωλολάτρες και γι’ αυτό δεν είχε καμμία βοήθεια να πιστέψει στον Χριστό, αυτός, αφού γνώρισε το ευαγγέλιο, έγινε χριστιανός. Υπήρξε στη ζωή του στρατιώτης, ασκητής και μάρτυς. Ας δούμε αυτά τα τρία γνωρίσματα του αγίου κάπως λεπτομερώς.
Α΄. Στρατιώτης. Ο χριστιανός πλέον Μηνάς κατετάγη στο ρωμαϊκό στρατό και μάλιστα στο στράτευμα που είχε ως έδρα του το Κοτυάειο της Φρυγίας, στη Μ. Ασία, δηλαδή τη σημερινή Κιουτάχεια της Τουρκίας. Υπάρχουν αιρετικοί όπως οι χιλιαστές ή μάρτυρες του Ιεχωβά, οι οποίοι διατείνονται ότι το κράτος είναι δημιούργημα του Σατανά και συνεπώς δεν μπορούν οι άνθρωποι να έχουν καμμία σχέση με κρατικές υπηρεσίες και μάλιστα με το στρατό. Κι όμως, όταν πήγαν στρατιωτικοί να συμβουλευθούν τον Ιωάννη τον Πρόδρομο τι πρέπει να κάνουν για να σωθούν, εκείνος δεν τους είπε πετάξτε τα όπλα και μη έχετε καμμία σχέση με τον στρατό, αλλά τους προέτρεψε να αρκούνται στο μισθό τους, να μη λαφυραγωγούν εική και ως έτυχε τον άμαχο πληθυσμό, να μη χρησιμοποιούν τη στρατιωτική δύναμη και εξουσία για αθέμιτους σκοπούς και γενικά να μη βιοπραγούν αναιτίως (Λουκ. 3, 14). Αυτή είναι οι θέση της εκκλησίας μας γι’ αυτό το θέμα και υπάρχουν άπειροι άγιοι που υπήρξαν στρατιωτικοί, διοικητές, κυβερνήτες, ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι.
Β΄. Ασκητής. Τι είναι ο χριστιανός ασκητής; Είναι ο πλήρως αφιερωμένος στο Θεό. Ο εντελώς αφοσιωμένος και απερίσπαστος. Ο μη δεχόμενος κανένα περισπασμό, καμμία διάσπαση, κανένα επιμερισμό της προσοχής του, της σκέψεώς του, της αγάπης του σ’ οτιδήποτε άλλο εκτός από το Θεό. Ο έχων ως κύριο έργο του το έργο της λατρείας του Θεού, το έργο της αδιάλειπτης προσευχής, της αέναης δοξολογίας. Αυτό το έργο είναι το κύριο έργο των αγγέλων, το κύριο έργο όλων των αγίων στη βασιλεία του Θεού μετά την Β΄ Παρουσία. Μπροστά στο έργο αυτό εξαφανίζονται ή ελαχιστοποιούνται όλες οι ανθρώπινες και φυσιολογικές ανάγκες ακόμη και οι πιο αδιάβλητες. Του ύπνου, της τροφής, της ξεκούρασης της συντροφικότητας, της κατά κόσμο επιτυχίας και απολαυής τιμών και δόξας. Γι’ αυτό και οι ασκητές παρουσιάζονται στους ύμνους της εκκλησίας ως επίγειοι άγγελοι και ως επουράνιοι άνθρωποι.
Είναι αυτός που θυσιάζει τα πάντα. Όχι μόνο την καλοπέραση, την άνεση, την υλική τρυφή, τις επίγειες απολαύσεις, την κοσμική σταδιοδρομία και εξέλιξη αλλά ακόμη και τους πιο αγίους πόθους του· τα πιο ιερά όνειρα και οράματά του. Αφήνεται στα χέρια του Θεού άνευ όρων και προϋποθέσεων και ζει συνεχώς το μαρτύριο της υπακοής. Είναι αυτός που σαν τον Αβραάμ, όταν του ζητηθεί, θυσιάζει τον μονογενή υιό του, που περίμενε είκοσι πέντε χρόνια για να τον αποκτήσει. Είναι αυτός που σαν τον Πρόδρομο ζει λιτά, απλά, με ελάχιστα μέσα, ασκώντας πλήρη ακτημοσύνη, παραιτούμενος από τίτλους και αξιώματα που δικαιωματικά και άξια κατείχε. Είναι αυτός που σαν τον προφήτη Ηλία καίγεται από θείο ζήλο για την επικράτηση της βασιλείας του Θεού. Είναι αυτός που ζητά να βελτιώσει και να καλυτερεύσει τον κόσμο βελτιώνοντας συνεχώς τον εαυτό του σε μια κοπιώδη, μαρτυρική, αέναη και ατέλειωτη προσπάθεια. Κοπιάζει και προσπαθεί σιωπηλά και αθόρυβα κι όμως αυτή η προσπάθεια του ηχεί πιο δυνατά και από σάλπιγγα και συγκεντρώνει γύρω απ’ αυτόν πλήθος ανθρώπων, οι οποίοι τον αναζητούν και τον θηρεύουν συνεχώς ακόμη και στις πιο απάτητες ερημιές του κόσμου.
Αυτό λοιπόν ήταν το έργο και το επάγγελμα που διάλεξε ο άγιος Μηνάς μετά το επάγγελμα του στρατιωτικού, για να λατρεύσει το Θεό πιο απερίσπαστα, αφού τότε η κρατική μηχανή ήταν συνδεδεμένη πλήρως με την ειδωλολατρεία. Ανήλθε στο Κοτυάειο όρος και εντρυφούσε στο Θεό και τα προστάγματά του.
Γ΄. Ομολογητής και μάρτυς. Κατά το διωγμό του Διοκλητιανού, όταν οι χριστιανοί οδηγούνταν σαν πρόβατα στη σφαγή και στο μαρτύριο ο άγιος Μηνάς διέκοψε την άσκησή του και κατέβηκε να τους ενισχύσει ελέγχοντας τους διώκτες τους γιατί δεν σεβόταν τη θρησκευτική ελευθερία των χριστιανών και ομολογώντας τη πίστη του στον αληθινό Θεό. Τότε συνελήφθη και αφού υπέστη μαστιγώσεις, αποξέσεις, εγκαύματα, και άλλα φρικτά βασανιστήρια αποκεφαλίσθηκε στις 11 Νοεμβρίου του 295 μ. Χ.
Μέγιστο πράγμα η ομολογία και μέγιστο το μαρτύριο που επακολουθεί. Ο Χριστός είπε, όποιος με ομολογήσει με το λόγο του και τα έργα του, αυτόν θα αναγνωρίσω ως δικό μου και θα τον παρουσιάσω στον Πατέρα μου. Το δε μαρτύριο είναι για τη θεολογία της Εκκλησίας μας το μεγαλύτερο χάρισμα αλλά συγχρόνως και το μεγαλύτερο επίτευγμα του ανθρώπου.
Ας θαυμάσουμε τον άγιο Μηνά για τη ζωή του, ας επικαλούμεθα τις πρεσβείες του, και ας εμπνεόμαστε από το παράδειγμά του.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ