Στο Συνοδικό της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, τμήματα του οποίου αναγιγνώσκονται στις εκκλησίες μας την Κυριακή της Ορθοδοξίας, αναφέρεται ότι πρέπει να τιμούμε τους αγίους μας «εν λόγοις, εν συγγραφαίς, εν νοήμασιν, εν θυσίαις, εν ναοίς, εν εικονίσμασιν». Ας αναπτύξουμε αυτά που εντέλλεται στους χριστιανούς η αγία Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος.

Α΄. Εν λόγοις, εν συγγραφαίς, εν νοήμασιν.

   Να εκφωνήσουμε λόγους όπου προφορικά και δια ζώσης θ’ αναπτύξουμε τα του βίου και της πολιτείας τους. Πως ζήσανε, πως συμπεριφερθήκανε σαν πιστοί, πως μαρτυρήσανε, πως ασκηθήκανε, πως αγωνίσθηκαν να βιώσουν το ευαγγέλιο. Το ίδιο να κάνουμε και γραπτώς συγγράφοντας το συναξάριό τους, ή λόγους πανηγυρικούς ή προτρεπτικούς να τους μιμηθούμε και εμείς. Και όλα αυτά αναπτύσσοντας τα θεολογικά νοήματα περί της τιμής των αγίων, περί των πρεσβειών των αγίων, περί της σημασίας των αγίων για την ζωή και την πρόοδο της Εκκλησίας. Μεταξύ των όσων αναφέραμε ευρίσκεται και η υμνολογία της Εκκλησίας μας. Οι ακολουθίες που συνεγράφησαν για να τους υμνούν και να τους γεραίρουν οι πιστοί.

   Οι λόγοι, οι συγγραφές, τα θεολογικά νοήματα είναι έργο των θεολόγων, κληρι-κών και λαϊκών. Η υμνολογία όμως και οι δεήσεις προς τους αγίους είναι έργο τόσο της εκκλησιαστικής συνάξεως όσο και της προσωπικής προσευχής ενός εκάστου των χριστιανών. Όπως και έργο δικό τους είναι να διαβάζουν τα συναξάρια των αγίων, τους λόγους που γράφτηκαν γι’ αυτούς και τις νουθεσίες που κατέλιπαν οι άγιοι. Πρέπει να ξέρουμε τουλάχιστον το απολυτίκιο του αγίου του οποίου φέρουμε το όνομα, του αγίου του ναού της ενορίας μας, της Παναγίας και του Προδόμου, όπως και τα απολυτίκια μεγάλων αγίων καθώς και τη σημασία τους.

Β΄. Εν θυσίαις.

   Ποιές είναι οι θυσίες τις οποίες αναφέρει η Ζ΄ Οικουμενική; Δεν είναι θυσίες ζώων, όπως συνήθιζαν οι αρχαίοι ειδωλολάτρες και οι Ιουδαίοι. Θυσία για μας είναι κάθε προσφορά που έχει σχέση με τη λατρεία μας και την προσωπική μας αφιέρωση στο Θεό. Το λάδι και τα φυτιλάκια για τα καντήλια, το θυμίαμα και τα καρβουνάκια για το θυμιατό, το κερί που ανάβουμε και που μας θυμίζει το λόγο του Κυρίου ότι «υμείς εστέ το φως του κόσμου» (Ματθ. 5,14) και ότι η ύπαρξη μας πρέπει να καίγεται και να λοιώνει για να φωτίζει τον κόσμο, το πρόσφορο και το κρασί για τη θεία λειτουργία.

   Ειδικά για το πρόσφορο και το κρασί θα πρέπει να θυμηθούμε κάτι που επισημαίνει ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας (1322-1391) ότι ο Θεός για τη Θεία Λειτουργία ζητά όχι κάτι που το παίρνει ο άνθρωπος αμέσως από τη φύση, αλλά κάτι που προκύπτει από το μόχθο και την εργασία του. Το σιτάρι και το σταφύλι για να γίνουν ψωμί και κρασί περνούν από μια σειρά κουραστικών και χρονοβόρων εργασιών. Οι εργασίες αυτές είναι μια θυσία προς τον Θεό. Ο κόπος και ο μόχθος των πιστών προσφέρεται με προσευχή και προσωπική αρετή για να γίνει η αναίμακτος ευχαριστιακή θυσία, που είναι η κατ’ εξοχήν και κύρια θυσία των χριστιανών.

   Είναι χαρακτηριστικά αυτά που λέγει ο ιερεύς στα «σα εκ των σων»· αφού ευλογήσει τα είδη του άρτου και του οίνου λέγει· «…Έτι προσφέρομεν σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ των εν πίστει αναπαυσαμένων προπατόρων, πατέρων, πατριαρχών, προφητών, αποστόλων, κηρύκων, ευαγγελιστών, μαρτύρων, ομολογητών, εγκρατευτών, και παντός πνεύματος δικαίου εν πίστει τετελειωμένου, εξαιρέτως της παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, Δεσποίνης ημών Θεοτόκου, και αειπαρθένου Μαρίας. Του αγίου Ιωάννου, προφήτου, προδρόμου και βαπτιστού· των αγίων ενδόξων και πανευφήμων αποστόλων· του αγίου (του δείνος), ου και την μνήμην επιτελούμεν, και πάντων σου των αγίων, ων ταις ικεσίαις επίσκεψαι ημάς ο Θεός».

   Υπονοείται και εξυπακούεται ότι θα συμμετάσχουμε στη θυσία αυτή με υπακοή στο ευαγγέλιο, ταπείνωση, συντριβή και μετάνοια, που είναι οι κατ’ εξοχήν θυσίες, ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη. «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε» μας προτρέπει ο ιερεύς. Και πρέπει όλοι μας να ανταποκριθούμε στην προτροπή του ιερέως και να συμμετάσχουμε στο «συμπόσιο της πίστεως», αφού προηγουμένως έχουμε καθαρίσει τον εαυτό μας από τα ανομήματά μας με το λουτρό της εξομολογήσεως.

Γ΄. Εν ναοίς.

   Παράδοση της Εκκλησίας μας υπήρξε ανέκαθεν η αφιέρωση των ναών σε δεσποτική, θεομητορική, ή αγίου εορτή. Το θυσιαστήριο του ναού, η αγία τράπεζα, περιέχει λείψανα μαρτύρων· διότι, αφού δεν έχουμε το σώμα του Χριστού, τοποθετούμε τα λείψανα των αγίων μέσα στα οποία κατοικεί ο Χριστός. Με τον Χριστό ενώθηκαν άρρηκτα οι άγιοι εν ζωή και η ένωση αυτή παραμένει και μετά θάνατο. Οι ψυχές του βρίσκονται στο υπερουράνιο θυσιαστήριο σύμφωνα με όραμα του αγίου Ιωάννου του ευαγγελιστού (Αποκ. 6,9) και τα σώματά τους στα γήινα θυσιαστήρια των ναών μας. Συνεπώς η ίδρυση ενός ναού, η αγιογράφησή του, ο εξοπλισμός του με όλα τα απαραίτητα για την τέλεση των ακολουθιών και των μυστηρίων είναι απαραίτητο στοιχείο της τιμής που προσφέρουμε στους αγίους και φυσικά στον Χριστό μας.

Δ΄. Εν εικονίσμασιν.

   Τιμούμε τον άγιο κάνοντας την εικόνα του και συμμετέχοντας στην αγιογράφηση του ναού. Στο σπίτι μας απαραίτητα πρέπει να έχουμε τις εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του Προδρόμνου, του αγίου της ενορίας μας και του προσωπικού μας αγίου. Η εικόνα φέρνει τον άγιο κοντά μας και κρατά ολοζώντανη τη θύμισή του. Δεν είναι είδωλο, διότι δεν τιμούμε την εικόνα αυτή καθ’ εαυτή, αλλά η τιμή επί το πρωτότυπο διαβαίνει, όπως θεολογούν οι πατέρες της Εκκλησίας μας. Επιπλέον η μορφή του μας υπενθυμίζει το βίο του, τη διδασκαλία του, το μαρτύριο ή την άσκησή του και μας προτρέπει να τον μιμηθούμε.

   Λοιπόν ας τιμούμε τους αγίους μας εν «λόγοις, συγγραφαίς, νοήμασιν, εν θυσίαις, εν ναοίς, εν εικονίσμασιν», όπως μας ζητά η Ζ΄ Οικουμενική σύνοδος.  

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ