Η Γοργονία ήταν αδελφή του Γρηγορίου, λίγο μεγαλύτερη από αυτόν. Παντρεύτηκε ειδωλολάτρη με μεγάλη θέση και αφού απέκτησε παιδιά και εγγόνια κατάφερε να δεχθεί ο άνδρας της να γίνει χριστιανός και να βαπτισθούν όλοι μαζί. Αυτός και εκείνη, μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια τους, λίγο πριν τον θάνατό της. Την εποχή εκείνη βαπτιζόταν ακόμη σε μεγάλη ηλικία, κατά την συνήθεια της εποχής. Πέθανε 42 ετών και ο Γρηγόριος εξεφώνησε επιτάφιο λόγο, μάλλον σε κάποιο μνημόσυνό της.

Τον παραθέτουμε σε περιληπτική διασκευή.

Θαυμάζω την αδελφή μου όχι γιατί είναι συγγενής, αλλά γιατί είναι ενάρετη. Δεν θέλω αυτό που λέγεται παρ' αξία, αλλά και επιζητώ το κατ' αξίαν. Δεν φοβούμαι μήπως υπερβάλλω, αλλά μήπως υστερήσω. Θα μιλήσω γι' αυτό που είναι αληθινό και θα σιωπήσω για κάτι που είναι ανύπαρκτο. Δεν θα με εμποδίσει ο φθόνος και η κακία των πονηρών να αποδώσω έπαινο στους δικαίους και έτσι να τους αδικήσω.

Δεν θα μιλήσω με στολισμένο και περίτεχνο λόγο. Όχι ότι είναι κακό, αλλά τον εκμηδενίζει η ομορφιά της προσωπικότητας, που δεν θέλει στολίδια.

Αρχίζω από τους γονείς.

Ποιός δεν γνωρίζει τον νέο Αβραάμ και την σύγχρονη Σάρρα; Τους γονείς μας Γρηγόριο και Νόννα. Ο ένας πιστός η άλλη συγκάτοικος του πιστού. Πατέρας εκείνος πολλών εθνών, και εκείνη γεμάτη από πνευματικούς τοκετούς και ωδίνες. Εκείνος εξήλθε από την συγγένεια και την θρησκεία του χάριν της γης της επαγγελίας, δηλαδή του χριστιανισμού, της Εκκλησίας. Εκείνη, επειδή ήταν στείρα, έβγαλε τον Ισαάκ (υιό Γρηγόριο) με τις προσευχές της αλλά και τα άλλα παιδιά της, συγχρόνως δε γέννησε πνευματικά και τον άνδρα της και τα παιδιά της.

Ευγενής καταγωγή (για την οποία καυχώνται πολλοί) είναι η διαφύλαξη της εικόνος και η εξομοίωση με το πρωτότυπο. Και αυτό το πέτυχαν τα παιδιά της με την συμβολή της. Η μητέρα μας δεν μας έδωσε μόνο την σάρκα, αλλά και τον πνευματικό τρόπο.

Είχε τόσο σωφροσύνη η Γοργονία που στο πρόσωπο της συνήνωσε παρθενία και γάμο και έδειξε ότι και τα δύο οδηγούν στον Θεό, όταν το πρόσωπο τα εκμεταλλεύεται κατάλληλα και συνετά. Κανένα αγαθό από μόνο του δεν μας σώζει. Χρειάζεται και η θέληση του ανθρώπου.

Είχε τέτοιο μέτρο που η σοβαρότητα δεν φαινόταν απανθρωπία ούτε η φαιδρότητα ακολασία. Είχε φιλανθρωπία με αξιοπρέπεια. Κατενίκησε την φιλαρέσκεια σε αφάνταστο βαθμό. Κοσμήματα, πλούσια και επιτηδευμένα ρούχα, περίπλοκες κομμώσεις δεν αγάπησε και δεν την ενδιέφεραν. Ερύθημα (κοκκινάδι) είχε μόνο το ερύθημα της ντροπής και λευκότητα είχε την εγκράτεια. Δεν έθεσε ποτέ την εμφάνιση πάνω από την αρετή. Αντίθετα θεωρούσε ότι η αρετή είναι το καλύτερο στολίδι του σώματος.

Ήταν συνετή και σοφή που κατέστη σύμβουλος της τοπικής κοινωνίας, γνώριζε τις Γραφές, καλλιεργούσε την σιωπή, κόσμησε ναούς αλλά το σπουδαιότερο παρέστησε τον εαυτό της ναό ζωντανό. Ήταν σαν τον Ιώβ «το μάτι των τυφλών, το πόδι των χωλών, των ορφανών η μητέρα». Κανένας ξένος δεν έμεινε στην ύπαιθρο. Ενδιαφερόταν τόσο για τις χήρες, που ο Θεός την αξίωσε ως ανταμοιβή να μη μείνει χήρα.

Είχε νηστεία, χαμευνία, αγρυπνία, σωματικές ασκήσεις (μετάνοιες, γονυκλισίες κ.λπ.). Απέδειξε ότι ο άνδρας και η γυναίκα διαφέρουν μόνο εις το σώμα, όχι στην ψυχή και το σθένος προς την αρετή.

Θαυμαστές ιάσεις

Κάποτε τα μουλάρια του αμαξιού της αφηνίασαν, ανετράπη η άμαξα, συνετρίβη και τσακίσθηκαν και κακοποιήθηκαν τα οστά της. Οι άνθρωποι σκανδαλίστηκαν. Πού είναι ο Θεός, γιατί αφήνει τους δικαίους να υποφέρουν. Δεν πήγε σε γιατρό, διότι ντρεπόταν τα βλέμματα και τα χέρια των ανδρών. Πήγε στον γιατρό που επέτρεψε το πάθημα. Ζήτησε εξήγηση και έλαβε από αυτόν την σωτηρία. Τα οστά της θεραπεύθηκαν. Δεν εντυπωσιάσθηκαν οι άνθρωποι με το πάθημα, αλλά με την ίαση και θεώρησαν ότι το γεγονός συνέβη απλά δια να δοξαστεί. Ότι το πάθημα ήταν υψηλότερο από την απάθεια.

Υπέστη επίσης νόσο βαρυτάτη. Κόχλαζε το σώμα της από ζέστη και μετά πάγωνε, χλώμιαζε, ναρκωνόταν στο μυαλό και το σώμα. Αυτό συχνά και αδιάκοπα. Δεν πιστεύαμε ότι ήταν ανθρώπινο το κακό, ούτε οι γιατροί μπόρεσαν να το θεραπεύσουν, ούτε τα δάκρυα των γονέων, ούτε οι παρακλήσεις και οι ικεσίες πολλών. Τότε η Γοργονία, αφού απογοητεύτηκε από όλους τους άλλους, καταφεύγει εις τον ιατρόν των όλων και «διαπράττει αναίσχυντα μία καλή αναισχυντία». Μιμήθηκε την αιμμοροούσα που με το άγγιγμα του κρασπέδου του Χριστού σταμάτησε την ροή του αίματος. Πήγε στο ναό και απόθεσε την κεφαλή της στην αγία Τράπεζα και με φωνές και δάκρυα την έβρεχε, όπως στην εποχή του Χριστού κάποιες γυναίκες βρέχαν με δάκρυα τα πόδια του, και απειλούσε ότι δεν θα σταματούσε, αν δεν λάμβανε την ίαση. Με τα δάκρυα της άλειφε το σώμα της και αν κάπου κάτι από το τίμιον σώμα και αίμα της ευχαριστίας το χέρι της θησαύρισε, τούτο αναμιγνύουσα με τα δάκρυά της το κατέλυσε και βρήκε την σωτηρία της. Με την ευρωστία της ψυχής της βρήκε την ευρωστία του σώματος.

Παραλείπουμε τα περισσότερα περιστατικά της ζωής της για την συμμετρία του λόγου και να μη δώσουμε την εντύπωση ότι είμαστε άπληστοι στον έπαινο. Θα πούμε όμως ότι ποθούσε τον θάνατό της όσο ποθούν οι άλλοι την ζωή και το σώμα με τις ηδονές του. Όλος ο βίος της ήταν κάθαρση και τελείωση. Έτσι πήρε λίγο πριν το τέλος της ζωής της το αγαθό της καθάρσεως και τελειότητος, το βάπτισμα. Σε αυτήν μόνην, για να μιλήσω τολμηρά, το μυστήριο του βαπτίσματος δεν ήταν χάρισμα, αλλά επισφράγιση των αγώνων της. Πέτυχε να καθιερωθεί στον Θεό με ολόκληρο το σώμα της και όχι κατά το ήμισυ. Βάπτισε και τον άνδρα της, τον οποίο, για να χαρακτηρίσουμε την συμβολή της επάνω του, «ήταν άνδρας εκείνης». Ανάστημα, δημιούργημα και απόκτημά της.

Σε όνειρο, μετά από αγρυπνία, γνώρισε την ημέρα της εκδημίας της. Οι ημέρες της ήταν όλες ημέρες Θεού και όχι ανθρώπινες ημέρες. Όταν ξεψυχούσε έψελνε «εν ειρήνη επί το αυτό κοιμηθήσομαι και υπνώσω». Αυτά ήταν τα εξόδια λόγια της και δείχνουν την παρρησία την οποία είχε κατά την έξοδό της. Τα λόγια της ήταν και η επιτάφιος ακολουθία συγχρόνως.

Πολύ ανώτερα από τα ορατά που διηγήθηκα είναι αυτά που συμβαίνουν τώρα στον ουρανό και που τα απολαμβάνει.

Για την διασκευή· ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ