Ήταν γιος του Ζεβεδαίου και της Σαλώμης, αλιεύς στο επάγγελμα. Αδελφό είχε τον Ιωάννη τον Θεολόγο. Ανήκει στους τέσσερις πρώτους μαθητές του Χριστού και στους τρεις πιο στενούς συνεργάτες του μαζί με τον Πέτρο και τον αδελφό του Ιωάννη.
Ο Ιάκωβος δεν πρόλαβε να εργαστεί όπως οι άλλοι απόστολοι. Θυσιάστηκε πρώτος από τους αποστόλους μετά τον πρωτομάρτυρα Στέφανο. Τον έσφαξε ο Ηρώδης Αγρίππας ο Α´ (Πρξ. 12,1), για να φανεί αρεστός στους Ιουδαίους. Ο Πιλάτος, για να μη φανεί εχθρός του καίσαρα της Ρώμης, υποχώρησε και έδωσε την άδεια να σταυρωθεί ο Χριστός, αφού προσπάθησε προηγουμένως να τον σώσει και αφού διακήρυξε την αθωότητά του. Ο Ηρώδης αδιαφορώντας για όλα και μη τηρώντας κανένα πρόσχημα νομιμότητας, μόνο και μόνο για λόγους πρόστυχου λαϊκισμού, σφάζει το Ιάκωβο.
Γιατί ο Θεός επέτρεψε να σφαγεί ο απόστολος Ιάκωβος χωρίς να εργαστεί όπως οι άλλοι; Γιατί δεν τον έσωσε με θαύμα όπως τον απόστολο Πέτρο, που συνελήφθη αμέσως μετά από αυτόν, πάλι από τον ίδιο βασιλιά; Ο Κύριος γνωρίζει τον λόγο και θέλημά του ήταν να ενεργήσει όπως ενήργησε. Εμείς δεν μπορούμε παρά να αναφωνήσουμε «δίκαιος ει Κύριε, και ευθείαι αι κρίσεις σου» (Ψαλμ. 118,137) ή «αληθιναί και δίκαιαι αι κρίσεις σου» (Αποκ. 15,7) και «μεγάλα και θαυμαστά τα έργα σου, Κύριε ο Θεός ο παντοκράτωρ· δίκαιαι και αληθιναί αι οδοί σου» (Αποκ. 15,3).
Αλλά ο Ιάκωβος εργάστηκε και μάλιστα καρποφόρα. Διότι το μαρτύριο είναι η κατεξοχήν εργασία που μπορεί να κάνει κάποιος χριστιανός. Είναι το μεγαλύτερο αξίωμα, η μεγαλύτερη αποστολή, το μεγαλύτερο επίτευγμα. Η καινούργια Εκκλησία ήθελε κήρυγμα για να εξαπλωθεί, οργάνωση σε εκκλησιαστικό σώμα για να στερεωθεί, αλλά πριν απ' όλα αίμα για να θεμελιωθεί. Άνευ αίματος τίποτα το αξιόλογο δεν μπορεί να γίνει. Αίμα, που χύνουν οι εχθροί του χριστιανισμού και όχι οι χριστιανοί. Αίμα χριστιανικό, που ρέει σαν συνέχεια του αίματος του Χριστού. Έτσι από τους επτά διακόνους θυσιάστηκε πρώτος ο καλύτερος και πιο ικανός, ο Στέφανος, και από τους δώδεκα αποστόλους πρώτος ο Ιάκωβος. Είναι και αυτός ο πρωτομάρτυρας της αποστολικής συνοδείας του Χριστού.
Πολλές φορές σε παρόμοιες περιπτώσεις μαρτυρίου ή ξαφνικού θανάτου εργατών της Εκκλησίας αναρωτιόμαστε γιατί ο Θεός δεν τους άφησε να εργαστούν κατά το ανθρώπινο περισσότερο. Κι όμως το μαρτύριο, όπως και ο διωγμός και η φυλακή και τα βασανιστήρια και το κλάμα και ο πόνος και ο στεναγμός και η προσευχή είναι έργα μεγάλα και θαυμαστά και εργασία που αποδίδει πολλαπλούς και αναρίθμητους καρπούς. Λέγει κάποιος ότι ο μέγας απόστολος των εθνών Παύλος βγήκε μέσα από το μαρτύριο και την προσευχή του αγίου Στεφάνου. Η προσευχή του αγίου Στεφάνου κατά την ώρα του μαρτυρίου του ενήργησε, συν τοις άλλοις, για να κινηθεί η παντοδύναμος ενέργεια του Θεού και να συλλάβει στο δρόμο προς τη Δαμασκό το υπέροχο θήραμα πνευματικά. Ο Παύλος εξόντωσε τον Στέφανο σωματικά και κείνος τον κέρδισε πνευματικά. Τα παράδοξα και ελπιδοφόρα γεγονότα της εκκλησιαστικής ιστορίας. Ό,τι κατόρθωσε ο Παύλος ανήκει και στον άγιο Στέφανο.
ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ