Ο Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής αδελφό είχε τον Ιάκωβο, τον οποίον φόνευσε ο Ηρώδης Αγρίπας ο Α΄ (Πραξ. 12ο κεφ.). Πατέρα είχαν τον Ζεβεδαίο και μητέρα τη Σαλώμη, η οποία ήταν μαθήτρια, ακόλουθος και οικονομικός υποστηρικτής του Χριστού, συγκαταλέγεται δε μεταξύ των μυροφόρων γυναικών, που πρώτες είδαν την ανάστασή του (Μαρκ. 15,40 · 16,1 και Ματθ. 27,56). Ήταν Γαλιλαίος, αλιεύς στο επάγγελμα και εργαζόταν στη θάλασσα της Τιβεριάδος μαζί με τον αδελφό του και τον πατέρα του, έχοντας δικό τους πλοιάριο. Συνέταιροί τους ήταν ο Σίμων (Πέτρος) και ο Ανδρέας, οι οποίοι καταγόταν από την Βηθσαϊδά (Ιω. 1, 45) και είχαν και αυτοί πλοιάριο. Οικονομικώς λοιπόν ήταν ευκατάστατοι. Ως προς την μόρφωση, κι αυτός και οι άλλοι υπήρξαν αγράμματοι (Πραξ. 4,13). Μερικοί ερμηνευτές θεωρούν ότι μάλλον και ο Ιωάννης με τους δικούς του καταγόταν κι αυτοί από την Βηθσαϊδά. Ήταν πρώτα μαθητής του Προδρόμου, όπως και ο Ανδρέας, και από τους πρώτους, μαζί με τον Ανδρέα, που γνώρισαν τον Χριστό.

  Ο Χριστός τους τέσσερις αυτούς συνεργάτες και φίλους κάλεσε πρώτους να γίνουν μαθητές του και οι τρεις Πέτρος-Ιάκωβος-Ιωάννης ήταν οι πιο στενοί του ακόλουθοι. Αυτοί ήταν μαζί του στην θεραπεία της πεθεράς του Πέτρου, στην ανάσταση της κόρης του Ιαείρου, στην μεταμόρφωση και στη Γεθσημανή, ενώ ο Ανδρέας ήταν ο αρχηγός των άλλων μαθητών, όταν έλειπε ο Χριστός από κοντά τους. Μετά την ανάληψή του ο Χριστός στον Πέτρο κυρίως εμπιστεύτηκε την Εκκλησία του, το Ιάκωβο επέτρεψε να θυσιαστεί για να την θεμελιώσει και στον Ιωάννη εμπιστεύτηκε την μητέρα του αρχικά και εν τέλει την Εκκλησία του, όταν οι άλλοι απόστολοι δεν υπήρχαν πλέον. Ο Ιωάννης πρέπει να ήταν ο νεώτερος των αποστόλων και ακολουθούσε πάντοτε τον Πέτρο σαν βοηθός και συνεργάτης και μάλιστα μετά την ίδρυση της Εκκλησίας. Ο Παύλος αναφέρει τον Ιωάννη μαζί με τον Πέτρο και τον αδελφόθεο Ιάκωβο ως τους τρεις που θεωρούνταν «στύλοι» της Εκκλησίας (Γαλ. 2,9).

  Ο Ιωάννης ήταν ο μαθητής «ον ηγάπα ο Ιησούς» ή «ο άλλος μαθητής», όπως αυτοχαρακτηρίζει τον εαυτό του ο Ιωάννης στα γραπτά του, που είναι κατά σειρά που γράφτηκαν, Αποκάλυψη, οι τρεις επιστολές του και το κατά Ιωάννη ευαγγέλιο.

 
  Πριν την Πεντηκοστή είχε κάποιες ατέλειες.Εμπόδιζε αυτούς που δεν ήταν στενοί ακόλουθοι του Χριστού να εργάζονται για την κατατρόπωση του σατανά (Μαρκ. 9,38· Λουκ. 9,49), ζητούσε να πέσει φωτιά και να κάψει αυτούς που δεν τους δεχότανε (Λουκ. 9,52-56), και ζητούσε πρωτοκαθεδρίες μαζί με τον αδελφό του προκαλώντας την ζηλοτυπία των άλλων μαθητών (Ματθ. 20,20-25 · Μαρκ.10,35-42).

  Ο Ιωάννης, σαν ο τελευταίος επιζών απόστολος και μάλιστα σε περίοδο που φάνηκαν οι πρώτοι αιρετικοί και μάλιστα οι αρνούμενοι τη θεότητα του Χριστού, είναι αυτός που κατά κόρο μίλησε για την θεία φύση του Χριστού και θεολόγησε πολλά περί του προσώπου του. Γι’ αυτό και επονομάσθηκε θεολόγος.Η Εκκλησία τον τίτλο αυτό τον έδωσε και σε άλλους δύο· τον Γρηγόριο τον θεολόγο και τον Συμεών το νέο θεολόγο.

  Ο Ιωάννης είναι ο κατ’ εξοχήν προφήτης της Καινής Διαθήκης, η δε Αποκάλυψη το κατ’ εξοχή προφητικό βιβλίο της Γραφής, που θα συντροφεύει και θα ενισχύει τους πιστούς μέχρι της Β΄ Παρουσίας. Τα οράματά του θα εμπνέουν αγιογράφους, ζωγράφους, λογοτέχνες, ποιητές. Η κραυγή του «ναι έρχου Κύριε Ιησού» (Απ. 22,20) θα είναι η συνεχής προσευχή της Εκκλησίας και ο μεγαλύτερος της πόθος.

  Ο Ιωάννης, που είπε «ο Θεός είναι αγάπη», είναι ο κατ’ εξοχήν αγαπήσας τον Κύριο και ο κατ’ εξοχήν κηρύξας για την αγάπη προς το Θεό και προς τον άνθρωπο.Έμεινε μαζί του μέχρι και τον σταυρό. Δεν τον εγκατέλειψε καθόλου ούτε τον αρνήθηκε όπως ο Πέτρος. Συναγωνίστηκε στην αγάπη τις μυροφόρες γυναίκες και προστάτεψε την Παναγία μας μέχρι τέλους της ζωής της. Είναι ο κατ’ εξοχήν εραστής του Χριστού και ο κατ’ εξοχήν παρθένος, μαζί με τον Πρόδρομο και την Παναγία.
  Είναι αυτός που διέσωσε το λόγο του Χριστού «εντολήν καινήν δίδωμι υμίν ίνα αγαπάτε αλλήλους, καθώς ηγάπησα υμάς ίνα και υμείς αγαπάτε αλλήλους, εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστε, εάν αγάπη έχητε εν αλλήλοις» (Ιω. 13,34-35). Είναι αυτός που γέροντας πλέον, φερόμενος με φορείο στην Εκκλησία και μη δυνάμενος να εκφέρει μεγάλους λόγους, έλεγε· «τεκνία μου αγαπάτε αλλήλους».

  Κι όμως αυτός που θεολόγησε τόσο για την αγάπη, όταν κάποτε πληροφορήθηκε, ενώ βρισκόταν σε δημόσιο λουτρό, ότι μπήκε ο αιρετικός Κήρινθος είπε· «Φύγωμεν, μη και το βαλανείον συμπέση, ένδον όντος Κηρίνθου του της αληθείας εχθρού».
  Επίσης είναι αυτός που γράφει· «ει τις έρχεται προς υμάς και ταύτην την διδαχήν ου φέρει, μη λαμβάνετε αυτόν εις οικίαν, και χαίρειν αυτώ μη λέγετε· ο γαρ λέγων αυτώ χαίρειν κοινωνεί τοις έργοις αυτού τοις πονηροίς» (Β΄ Ιω. 10).
  Συνεπώς αγάπη χωρίς αλήθεια είναι κάτι που δεν υπάρχει στην ορθόδοξη και αποστολική παράδοση της Εκκλησίας μας.