Το ενδέκατο και προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του Δανιήλ είναι μία προφη­τεία για την διαδοχή των βασιλέων της περσικής και ελληνο-μακεδονι­κής δυναστεί­ας. Προφητεύει την εμφάνιση του Μ. Αλεξάνδρου, την διαίρεση του κράτους του μετά τον θάνατό του, τις εκστρατείες και τις συγκρούσεις μεταξύ των διαδόχων του, αφού όλα αυτά είχαν επιπτώσεις στους Ιουδαίους, και ιδιαιτέρως την κατα­στροφή και τα δεινά που θα προκαλέσει ο Αντίοχος Δ´ ο Επι­φανής. Περί αυτού έγινε ήδη αναφορά στο Δαν. 8,12. Αναφορά και στον Μ. Αλέξανδρο έχει γίνει αόρι­στα στο δεύτερο κεφάλαιο (όραμα αγάλματος που συντρίβεται από λίθο) και έβδομο (όραμα τεσσάρων θηρίων), ρητά δε και ξεκάθαρα στο όγδοο (όραμα του κριού και του τράγου).

Το κεφάλαιο αυτό για τους Ιουδαίους υπήρξε πολύτιμο, γιατί τους προετοίμαζε για τις δυσκολίες που θα αντι­μετώπιζαν στο απώτερο μέλλον και μάλιστα για τους φοβε­ρούς διωγμούς του Αντιόχου του Δ´, που ήταν ότι πιο φρικτό και επώδυνο για την φυλή και την θρη­σκεία τους. Ο Δανιήλ τους τα προλέγει τώρα, γιατί, όταν θα γίνο­νται όλα αυτά, δεν θα υπάρχει προφήτης να τους στηρίζει.

Ας δούμε το κεφάλαιο αυτό και μια περιληπτική εξήγηση των όσων αναφέρει.

Ο Γαβριήλ βοηθεί για το διάταγμα επιστροφής των Ιουδαίων.

«Εγώ ο αρχάγγελος Γαβριήλ από το πρώτο έτος της βασιλείας του Κύρου, του βασι­λιά των Περσών, στάθηκα, κατ' ευδοκία Θεού βέβαια, με δύναμη και σταθερότητα κο­ντά σας, για να σας βοηθώ και να σας προστατεύω».

Η περσική και ελληνομακεδονική δυναστεία.

«Τώρα λοιπόν θα σε αποκαλύψω τα γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον. Τρεις βασιλιάδες ακόμη θα βασιλεύσουν στην Περσία. Θα εμφανισθεί μετά ένας τέταρτος, ο οποίος θα αποκτήσει πλούτο μεγάλο, πε­ρισσότερο από όλους τους άλλους. Όταν δε γίνει δυνατός, λόγω του αμύθητου πλούτου που θα συγκεντρώσει, θα επιτεθεί σε όλα τα ελληνικά βασίλεια.

Μετά θα παρουσιαστεί βασιλιάς δυνατός, ο οποίος θα γίνει ιδρυτής αυτοκρατορίας μεγάλης και θα κάνει ό,τι θέλει. Όταν όμως εδραιωθεί η βασιλεία του και η δύναμή του φθάσει στο απόγειο της δόξας του, η βασιλεία του θα συντριβεί και θα διαιρεθεί στα τέσσερα σημεία του ορίζοντος, δεν θα είναι στο πρώτο της μεγαλείο και την ακμή. Θα μαδηθεί και θα περιέλθει σε άλλους και όχι στους απογόνους του».

Το πρώτο έτος της βασιλείας του Κύρου ήταν το έτος αλώσεως της Βαβυλώνας από τους Πέρσες (βλ. Δαν. 5,30-31, 9,1). Λίγο αργότερα ο Κύρος θα εκδώσει το διάταγμα που θα δίνει άδεια να επιστρέψουν οι Εβραίοι στην πατρίδα τους και να ξα­νακτιστεί ο ναός. Λοιπόν εδώ ο Γαβριήλ αποκαλύπτει ότι από τότε είναι κοντά στους Ισραηλίτες και αγωνίζεται για το καλό τους. Συνετέλεσε κι αυτός να εκδοθεί το διάταγμα επιστροφής τους.

Ο Γαβριήλ προλέγει στον Δανιήλ ότι θα βασιλεύσουν τρεις βασιλιάδες ακόμη –κατά την επικρατέστερη άποψη είναι ο Κύρος (555-529), ο Καμβύσης (Αρταξέρξης 529-521) και ο Ασσουήρος (Δαρείος Α´ ο Υστάσπους 520-485)– και μετά θα έλθει ένας τέταρτος ο οποίος θα αποκτήσει πολύ πλούτο, περισσότερο απ' ότι είχαν οι άλ­λοι βασιλείς της Περσίας κι αυτός θα επιτεθεί σε όλα τα βασίλεια της Ελλάδος. Αυ­τός ο βασιλεύς είναι ο Ξέρξης Α´(485-465) υιός του Δαρείου Α´ Υστάσπους ο οποίος με πολυάριθμο στρατό θα εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδος αλλά ανεπιτυ­χώς. Στην Σαλαμίνα υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή, η οποία τον ανάγκασε να επιστρέψει ηττημένος και εξευτελισμένος. Μετά την Σαλαμίνα, η Περσία θεωρείται πολιτικά ως νεκρή, έστω κι αν συνέχιζε να υπάρχει. Γι' αυτό ο αρχάγγελος Γαβριήλ, αφήνοντας τους βασιλείς που βασίλευσαν μετά τον Ξέρξη, έρχεται στον Μ. Αλέξαν­δρο.

Ο Μ. Αλέξανδρος πράγματι κατέστη μέγας βασιλεύς, ο οποίος κυρίευσε το κράτος των Περσών και έφθασε μέχρι τις Ινδίες. Μετά τον θάνατό του όμως δεν τον διε­δέχθη κάποιος απόγονός του, διότι ο ετεροθαλής αδελφός του Αρριδαίος και οι δύο υιοί του, Ηρακλής από την θυγατέρα του Δαρείου Βαρσίνη και Αλέξανδρος από την Ρωξάνη θυγατέρα του Οξυάρτου, δηλητηριάστηκαν από την μητέρα του Ολυμπιάδα. Το κράτος του διεσπάσθη σε τέσσερα βασίλεια, όπως προαναφέραμε κατά την ερμη­νεία του οράματος του κριού και του τράγου (Δαν. 8° κεφ) και όπως επαναλαμβάνει εδώ ο Γαβριήλ. Ο Σέλευκος Α´ στην ανατολή (Συρία, Βαβυλωνία, Μηδία κ. λ. π.), ο Κάσσανδρος στην δύση (Μακεδονία, Θεσσαλία, Αχαΐα κ. λ. π.), ο Πτολεμαίος Α´ εις τον νότο (Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Πετραία Αραβία, Κύπρο κ. λ. π.) και ο Λυσίμαχος στον βορρά (Θράκη, Καππαδοκία και τα βόρεια της Μικράς Ασίας). Τα βασίλεια αυτά δεν είχαν την δύναμη και το μεγαλείο που είχε το ενιαίο κράτος του Μ. Αλε­ξάνδρου, επιπλέον δε το ενιαίο βασίλειο αποψιλώθηκε κι από τους εχθρούς του, διότι ο Αρσάκης ο Πέρσης ανέκτησε μέρος της βασιλείας των Περσών και οι Ρωμαίοι κα­τέλαβαν κι αυτοί σημαντικά τμήματα της μακεδονικής επικρατείας.

Πόλεμοι Αιγύπτου-Συρίας (Πτολεμαίων-Σελευκιδών).

«Και κατόπιν ο βασιλεύς του νότου (δηλαδή της περιοχής νότια της Παλαιστίνης, τουτέστιν της Αιγύπτου) θα αποκτήσει μεγάλη δύναμη. Ένας στρατηγός του θα αποβεί μεγάλος και σημαντικός ηγεμόνας. Πιο σημαντικός από τον βασιλιά του νότου. Μετά από λίγα έτη η θυγατέρα του βασιλιά του νότου θα παντρευτεί τον βασιλιά του βορρά (η περιοχή βόρεια της Παλαιστίνης, δηλαδή η Συρία) και έτσι θα γίνει προσπάθεια ενώσεως των δύο βασιλείων. Αλλά αυτό δεν θα έχει θετικό αποτέλεσμα, διότι θα κατα­στραφεί εν τέλει κι αυτή και οι απόγονοί της. Αργότερα ένας από τους βλαστούς της βασιλικής οικογένειας του νότου (Αιγύπτου) θα επιτεθεί μετά από στρατιωτική προε­τοιμασία στο βασίλειο του βορρά (Συρίας) και θα το νικήσει. Θα πάρει ως λάφυρα τα είδωλα των θεών και κάθε αντικείμενο από χρυσάφι και ασήμι και θα τα φέρει στην Αίγυπτο. Έτσι θα υπερισχύσει του βασιλιά του βορρά. Ο βασιλιάς του βορρά κάποια στιγμή θα επιτεθεί στο βασίλειο του νότου, αλλά θα γυρίσει ηττημένος».

Ο προσδιορισμός «βασιλεύς του βορρά» και «βασιλεύς του νότου» δίδεται σε σχέση με την Ιουδαία. Βασίλειο του βορρά είναι η Συρία και βασίλειο του νότου εί­ναοι η Αίγυπτος. Η Αίγυπτος αναφέρεται και ονομαστικά στους στίχους 8 και 42 του 11ου κεφαλαίου του Δανιήλ. Αυτό συμβαίνει διότι στα χρόνια του Δανιήλ η Αίγυ­πτος ήταν ακμαίο βασίλειο, ενώ η Συρία ήταν χώρα υποταγμένη στους Ασσυρίους και Βαβυλωνίους.

Το βασίλειο της Αιγύπτου δημιουργήθηκε από τον Πτολεμαίο Α´Σωτήρα, ενώ το βασίλειο της Συρίας από τον Σέλευκο Α´ Νικάτωρ. Ο Σέλευκος, στρατηγός του Μ. Αλεξάνδρου, βοήθησε αρχικά τον Πτολεμαίο Α´ να νικήσει τον Αντίγονο στην μάχη της Γάζας το 312 π. Χ., στην συνέχεια όμως διαφώνησε με τον Πτολεμαίο και ίδρυσε το δικό του κράτος, το κράτος των Σελευκιδών. Το κράτος αυτό ήταν το μεγαλύτερο από τα κράτη που ιδρύθηκαν μετά τον Μ. Αλέξανδρο, γι' αυτό εδώ ο Γαβριήλ προ­φητεύει ότι ένας από τους στρατηγούς του Πτολεμαίου θα αποκτήσει δύναμη μεγα­λύτερη από τον Πτολεμαίο. Τόσον ο Πτολεμαίος Α´ όσον και Σέλευκος Α´ ο Νι­κάτωρ δημιούργησαν πολλά προβλήματα στην Ιουδαία, η οποία δοκιμάστηκε σκλη­ρά από αυτούς.

Ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Β´ ο θεός (261-246 π. Χ,), εβδομήντα έτη περίπου μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, συμμάχησε με τον Πτολεμαίο Β´ Φιλάδελφο (285-246 π. Χ.) και νυμφεύθηκε την θυγατέρα του Βερενίκη, αφού χώρισε την σύζυ­γό του Λαοδίκαια και αποκλήρωσε τον υιό της Σέλευκο Καλλίνικο. Μετά το θάνατο όμως του Πτολεμαίου Β´, ο Αντίοχος Β´χώρισε την Βερενίκη και ξαναπήρε την Λαο­δίκαια. Τότε όμως η Λαοδίκαια δηλητηρίασε τον Αντίοχο και δολοφόνησε την Βερε­νίκη και τον υιό που απέκτησε αυτή από τον Αντίοχο, όπως και όλα τα μέλη της ακο­λουθίας της Βερενίκης που έφερε μαζί της από την Αίγυπτο. Αμέσως μετά ανακήρυ­ξε τον υιό της βασιλιά της Συρίας ως Σέλευκο Β´ Καλλίνικο. Έτσι η προσπάθεια να ενωθούν οι θρόνοι Συρίας και Αιγύπτου απέτυχε.

Αργότερα ο Πτολεμαίος Γ´ (246-221 π. Χ., υιός και διάδοχος του Πτολεμαίου Β´ Φιλαδέλφου βάδισε εναντίον του βασιλιά της Συρίας Σελεύκου Β´ Καλλινίκου, για να εκδικηθεί τον θάνατο της αδελφής του Βερενίκης. Νίκησε τον Σέλευκο, φόνευσε την Λαοδίκαια, κατέλαβε το φρούριο της Σελεύκειας και έφθασε μέχρι τον Ευφράτη. Ο Πτολεμαίος Γ´ θα επικρατούσε πλήρως στο βασίλειο της Συρίας, αλλά επειδή πλη­ροφορήθηκε ότι ξέσπασε ανταρσία στην Αίγυπτο, υποχρεώθηκε να επιστρέψει εσπευσμένα, παίρνοντας όμως μαζί του πλούσια λάφυρα. 40.000 τάλαντα αργύρου, πολύτιμα αντικείμενα και 2.400 είδωλα, μεταξύ των οποίων και είδωλα των Αιγυπτί­ων που είχε αρπάξει ο βασιλιάς των Περσών Καμβύσης το 547 π. Χ. από την Αίγυ­πτο και τα είχε μεταφέρει στην Περσία. Οι Αιγύπτιοι τόσο ευχαριστήθηκαν από την επιστροφή των αιγυπτιακών ειδώλων που ανακήρυξαν τον Πτολεμαίο Γ´ως Ευερ­γέτη.

Ο Σέλευκος Β´εις εκδίκηση της νικηφόρου επιθέσεως του Πτολεμαίου Γ´ εισέβαλε στην Αίγυπτο ανεπιτυχώς όμως. Υπέστη μεγάλη ήττα και επέστρεψε στην πατρίδα του άπραγος.

ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ