Περίεργο είναι το ρητό αυτό, από τους μακαρισμούς του Κυρίου μας, στην επί του όρους ομιλία του(Ματθ.5,4). Η κοινή λογική και οι αντιλήψεις των συνηθισμένων ανθρώπων το βρίσκουν παράλογο. Σε φιλοσόφους όμως, λογοτέχνες και στοχαστές, μπορεί να βρει κανείς παρόμοια ρητά και διατυπώσεις. Η Πηνελόπη Δέλτα π.χ. στο ημερολόγιο της ‘‘Αναμνήσεις 1921’’, στην πρώτη κιόλας σελίδα, μιλά συνεχώς για τη via doloroza (οδό μαρτυρίου), «όπου τροχίζεται και ματώνει χιλιάδες και χιλιάδες χρόνια η ανθρώπινη καρδιά». Πετυχαίνοντας έτσι την καλλιέργεια της ανθρωπότητας, διότι «ο πόνος και μόνον ο πόνος καλλιεργεί» όπως χαρακτηριστικά σημειώνει.

   «Μακάριοι οι πενθούντες» λοιπόν.

  Αν και πάντες, τους πενθούντες ελεεινολογούν ως κακότυχους και μακαρίζουν τους χαίροντες, λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ο Κύριος τους μακαρίζει. Και μάλιστα τους πενθούντες όχι παροδικά και περιστασιακά, αλλά συνεχώς. Και δεν λέγει απλώς τους λυπημένους, αλλά τους πενθούντες. Δηλαδή αυτούς που πονούν στον ανώτατο βαθμό. Ποιό είναι αυτό το πένθος που μακαρίζει ο Κύριος και οι Πατέρες το ονομάζουν κατά Θεό πένθος; Είναι το πένθος για τα αμαρτήματα τα δικά μας και τα αμαρτήματα των άλλων. Είναι το πένθος για οτιδήποτε εμποδίζει την πραγματοποίηση της βασιλείας του Θεού επί της γης. Δεν είναι το πένθος για βιοτικές και εφήμερες υποθέσεις. Δεν είναι η κατά κόσμο λύπη. αυτή απαγορεύεται για τους πιστούς. «Η γαρ κατά Θεόν λύπη μετάνοιαν εις σωτηρίαν αμεταμέλητον κατεργάζεται. η δε του κόσμου λύπη θάνατον κατεργάζεται»(Β Κόρ.7,10). Η λύπη του κόσμου, και άχρηστη είναι, και οδηγεί σε απελπισία, σε αυτοκτονία, στα ναρκωτικά(αλκοόλ, καπνός, ψυχοφάρμακα, ηρεμιστικά, αμφεταμίνες κτλ). Ενώ η κατά Θεό λύπη οδηγεί στη μετάνοια και σωτηρία. Οδηγεί στη λύτρωση, στην αναζωογόνηση και στην ανακαίνιση του ανθρώπου.

  Έτσι οι άγιοι πενθούν και συνιστούν στους αδελφούς τους να μετέχουν και αυτοί στο κατά Θεό πένθος. Ο απ. Παύλος ελέγχει τους Κορινθίους που δεν πένθησαν για τα αμαρτήματα του αιμομίκτου (Α Κόρ.5,2). Ο ίδιος κλαίει γι’ αυτούς που είναι εχθροί του σταυρού (Φιλιπ.3,18). Συνιστά το πένθος και σαν ένδειξη αδελφικής αγάπης και συμπαράστασης προς τους πονεμένους αδελφούς (Ρωμ.12,15). Το ίδιο κάνουν όλοι οι προφήτες και οι απόστολοι και οι άγιοί της Εκκλησίας. Υπάρχει βιβλίο ολόκληρό της Παλαιάς Διαθήκης με θρήνους. Είναι οι θρήνοι του Ιερεμία. Ο ίδιος ο Κύριος που μακαρίζει αυτούς που πενθούν και κλαίγουν (Ματθ.5,4 – Λουκ.6,21), δάκρυσε για τον φίλο του τον Λάζαρο(Ιω.11,35), στέναξε για την αμετανοησία της Ιερουσαλήμ που φονεύει τους προφήτες και λιθοβολεί τους απεσταλμένους προς αυτήν (Ματθ. 23,37 – Λουκ.13,34) και έκλαψε για την επικείμενη καταστροφή της (Λουκ.19,41).

  Πως όμως το «μακάριοι οι πενθούντες» και «μακάριοι οι κλαίοντες» (Ματθ.5,4 – Λουκ.6,21), του Χριστού, συμφωνεί με το «πάντοτε χαίρετε» (Α Θέσ.5,17), του απ. Παύλου; Ο Μ. Βασίλειος στη πραγματεία του ‘‘περί ευχαριστίας’’, όπου αναπτύσσει δια πολλών το προαναφερθέν ρητό του Απ. Παύλου, λέγει' « Όπως αυτοί που είναι στην ακτή, φροντίζουν και συμπάσχουν με τους ναυαγούς, δεν κινδυνεύει όμως η ασφάλειά τους, έτσι και αυτοί που θλίβονται για τους άλλους δεν εξαφανίζεται η χαρά τους». Υπάρχει συγχρόνως με το πένθος. Γι’ αυτό οι Πατέρες ονομάζουν το κατά Θεό πένθος, χαροποιό πένθος. Ο Ζιγαβηνός, αρχαίος ερμηνευτής των Γραφών, παρατηρεί ότι' «όταν πέφτει βροχή σφοδρή, μετά επικρατεί γαλήνη και ηρεμία και γίνεται καλός καιρός. Έτσι μετά τα δάκρυα και τους στεναγμούς, χαρά και γαλήνη εγκαθίσταται στην ψυχή». Τα δάκρυα, οι στεναγμοί και το κατά Θεό πένθος, απλώς διασπούν για λίγο την «ρουτίνα» της συνεχούς χαράς και ευτυχίας. Στην βασιλεία των ουρανών, εκεί και μόνον εκεί, η συνεχής χαρά είναι τέλεια πραγματικότητα και δεν καταντά βαρετή και συνηθισμένη. Εδώ στη γη πολλές φορές έχει εφαρμογή μία κινέζικη παροιμία που λέγει' «Η δυστυχία είναι το αλάτι της ζωής». Και όπως τραγουδούσαν μεταπολεμικά οι Έλληνες, «…κανείς δεν ένιωσε απερίγραπτη χαρά, αν πρώτα δεν έκλαψε, στα γόνατα πεσμένος, μπρος στην Παναγιά…».

  Εκτός των ανωτέρω, η συνεχής χαρά κάνει τον άνθρωπο απρόσεκτο στην πνευματική του συμπεριφορά. Τον κάνει ν’ αμελή τα πνευματικά του καθήκοντα, η να γίνεται αλαζών, εγωιστής και αδιάφορος για τους άλλους. Γι’ αυτό έρχονται οι θλίψεις να τον προσγειώσουν και να του δημιουργήσουν μία χαρά κατά Θεό, πνευματική, ουράνια, μία χαρά σταυρική. Έρχεται το κατά Θεό πένθος να τον καλλιεργήσει ψυχικά, να τον κάνει ευαίσθητο στον πόνο των άλλων, φιλάδελφο και κοινωνό στις ανάγκες τους και στα προβλήματά τους. Την φαινομενική αντίθεση μεταξύ του ‘‘πάντοτε χαίρετε’’ και του ‘‘μακάριοι οι πενθούντες’’, την βρίσκουμε και σε ρητά και παροιμίες, που αποτυπώνουν την πείρα του ανθρώπου σε διάφορα θέματα. Για παράδειγμα, συνηθίζουμε να λέμε' «Το γοργόν και χάριν έχει» και συγχρόνως παρατηρούμε «όποιος βιάζεται σκοντάφτει». Και οι δυό παροιμίες εκφράζουν μία αλήθεια, η οποία απορρέει από την πραγματικότητα της ζωής. Η μία δεν καταργεί την άλλη. αλλά και οι δυό μαζί εφιστούν την προσοχή του ανθρώπου, σε παρενέργειες που μπορούν να συμβούν, από την απρόσεκτη εφαρμογή των προαναφερθέντων παροιμιών. Και οι δυό παροιμίες εκφράζουν αλήθειες που συνυπάρχουν και αλληλοπεριχωρούνται, χωρίς η μία να καταργεί την άλλη. ‘‘Πάντοτε χαίρετε’’, λοιπόν, και ‘‘μακάριοι οι πενθούντες’’. Η για να χρησιμοποιήσουμε ένα άλλο ρητό του Απ. Παύλου το οποίο εμπεριέχει τα δυό αυτά ρητά και τα συνενώνει' «ως λυπούμενοι αεί δε χαίροντες» (Β Κόρ.6,10).