Οι άγιοι Τιμόθεος και Μαύρα, που γιορτάζουν στις 3 Μαΐου, ανήκουν στους εγγάμους αγίους της Εκκλησίας μας. Μάλιστα όταν ο Τιμόθεος εκλήθη για να μαρτυρήσει, είχαν περάσει μόνο είκοσι μέρες από το γάμο τους. Το γαμήλιο ταξίδι γι’ αυτούς ήταν το μαρτύριο που υπέστησαν. Έτσι αντί να μαρτυρήσουν στην κονίστρα του γάμου και της οικογενειακής ζωής, γιατί μαρτύριο είναι και ο γάμος και η οικογένεια κατά τη θεολογία της Εκκλησίας μας, μαρτύρησαν στο γενικό μαρτύριο, που αντιμετώπιζε σύνολη η Εκκλησία στη περίοδο των διωγμών.
Ο Χριστός μιλώντας για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, όπως και για τους δύσκολους καιρούς που θα αντιμετωπίσει η Εκκλησία στην ιστορική της πορεία, καθώς και για την έλευση της Β´Παρουσίας του, συνέστησε προσοχή, αγρυπνία και προσευχή (Μαρκ. 13,33) και είπε ότι όσα λέγει δεν αφορούν μόνο τους αγάμους και τους αφιερωμένους αλλά όλους τους χριστιανούς ασχέτως. «Α δε υμίν λέγω, πάσι λέγω· γρηγορείτε» (Μαρκ. 13,37). Συνεπώς και οι έγγαμοι χριστιανοί έχουν πρόσκληση και για το Θαβώρ και για το Γολγοθά· γι’ αυτό ας είναι έτοιμοι και ας προπονούνται.
Ο άγιος Τιμόθεος ήταν κατώτερος κληρικός. Δηλαδή ήταν αναγνώστης και αναγίγνωσκε τα ιερά βιβλία στο ναό κατά τις ιερές ακολουθίες και τα μυστήρια.
Τότε τον κάλεσε ο ηγεμόνας της Θηβαΐδος της Αιγύπτου Αρριανός και του ζήτησε να φέρει τα ιερά βιβλία για να τα καταστρέψει. Εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά να το κάνει. Τα βιβλία των χριστιανών, είπε στον ηγεμόνα, είναι αυτά που χαριτώνουν και δυναμώνουν το φρόνημα των πιστών· είναι η ψυχική τους τροφή· είναι αυτά που φέρνουν τους αγίους αγγέλους κοντά τους· είναι γι’ αυτούς τόσο πολύτιμα και αγαπητά, όπως είναι και τα παιδιά τους. Συνεπώς δεν μπορεί να τα δώσει για να τα καύσει ο ηγεμόνας.
Ο ηγεμόνας εξαγριώθηκε και άρχισε φοβερά μαρτύρια για να εξουθενώσει τον μάρτυρα. Έβαλε στ’ αυτιά του δύο σίδερα πυρωμένα, τον κρέμασε στον τροχό, έβαλε στο στόμα του χαλινάρια. Στο τέλος έφερε και την γυναίκα του μπροστά του, πιστεύοντας ότι θα την αναγκάσει να τον δελεάσει –με τις παρακλήσεις και τα δάκρυα της– να υποχωρήσει και να υποταχθεί στα κελεύσματα του ηγεμόνα. Εκείνη όμως αντί να κάνει το θέλημα του ηγεμόνα έκανε το θέλημα του άνδρα της. Αντί να τον οδηγήσει στην παρακοή του θείου θελήματος όπως είχε κάνει η Εύα, εκείνη τον στήριξε και τον ενθάρρυνε ομολογώντας ότι κι αυτή είναι χριστιανή και στέκεται στο πλευρό του.
Ο ηγεμόνας έξαλλος από θυμό την ξύρισε τα μαλλιά της για να την σπάσει το ηθικό της και βύθισε τα δάκτυλά της σε βραστό νερό. Αργότερα διέταξε να την καίνε με αναμμένες λαμπάδες. Τέλος, μη πετυχαίνοντας τίποτα με τα βασανιστήρια αυτά, πρόσταξενα σταυρωθούν και οι δύο οι ομόζυγοι, ο ένας απέναντι του άλλου. Κατά τη σταύρωση ο σατανάς πείραξε την αγία Μαύρα, παρουσιάζοντας κατά φαντασία ένα ποτήρι με μέλι και γάλα. Εκείνη όμως αρνήθηκε να το πιει, ενθυμούμενη μόνο το ποτήριο του μαρτυρίου του Χριστού μας, το πικρό και οδυνηρό αλλά σώζον και δοξάζον πραγματικά τον άνθρωπο.
Θαυμάζει κανείς τη γενναιότητα και την αποφασιστικότητα των δύο χριστιανών συζύγων. Και οι δύο υπήρξαν βοηθοί ο ένας για τον άλλο στο μαρτύριο και στην αγιότητα, που πέτυχαν με τον αγώνα τους και τη βοήθεια του Θεού. Και οι δύο αποδεικνύουν ότι ο γάμος δεν μας εμποδίζει στο να επιτύχουμε την αγιότητα και μάλιστα ν’ αντιμετωπίσουμε «οριακές καταστάσεις».
Ο άγιος Χρυσόστομος μιλώντας για το θέμα γάμος και αγιότητα λέγει τα εξής αξιοπρόσεκτα που συμπληρώνουν τα όσα μας διδάσκουν οι άγιοι Τιμόθεος και Μαύρα·
«Αλλά ενώ λέει αυτά η Γραφή και οι βίοι των αγίων της Εκκλησίας μας, εμείς όταν συζητάμε με πολλούς και τους λέμε, ‘Γιατί δεν ζεις σωστά, γιατί δεν παρουσιάζεις ζωή προσεκτική’; Εκείνοι απαντούν· ‘Πως μπορούμε να το πραγματοποιήσουμε αυτό, εάν δεν απαρνηθούμε τη γυναίκα μας, εάν δεν απαρνηθούμε τα παιδιά μας, εάν δεν απαρνηθούμε τις οικογενειακές έγνοιες και φροντίδες’; Μα για ποιο λόγο τα λέτε αυτά; Μήπως ο γάμος είναι εμπόδιο για την αγιότητα; Ως βοηθό για να σωθείς σού έδωσε ο Θεός τη γυναίκα. Δεν σου την έδωσε για εμπόδιο.
»Ο προφήτης Ησαΐας δεν είχε γυναίκα; Κι όμως αυτό δεν υπήρξε εμπόδιο για το Πνεύμα. Και επαφές είχε με τη γυναίκα του και ήταν προφήτης.
»Ο Μωυσής δεν είχε γυναίκα; Και θάλασσα και βράχους έσχισε και τον αέρα άλλαξε και με το Θεό συζητούσε και οργή που έστειλε ο Θεός την ματαίωσε και σαράντα μερόνυχτα νήστεψε και θεόπτης υπήρξε.
»Ο Αβραάμ δεν είχε γυναίκα; Κι όμως έγινε πατέρας εθνών αλλά και της Εκκλησίας. Και ο υιός του Ισαάκ υπήρξε γι’ αυτόν αφορμή κατορθωμάτων. Ο Αβραάμ δεν είναι αυτός που προσέφερε τον καρπό του γάμου του στον Θεό; Δεν αποδείχτηκε και πατέρας και αφοσιωμένος στο Θεό; Δεν κόντεψε να γίνει ιερέας με τα ίδια του τα σπλάχνα; Ιερέας και πατέρας; Δεν είδαμε, στη περίπτωση του Αβραάμ, τη φύση να υποχωρεί και να επικρατεί η ευλάβεια; Τα σπλάχνα να καταπατούνται και να νικούν τα ευσεβή κατορθώματα; Τον πατέρα να ελευθερώνεται και τον θεοσεβή να στεφανώνεται; Δεν τον είδες και το παιδί του ν’ αγαπά και τον Θεό. Μήπως τον εμπόδισε σε τίποτα ο γάμος.
»Αλλά και η μητέρα των Μακκαβαίων; Δεν ήταν γυναίκα; Δεν έδωσε εφτά παιδιά στη χορεία των αγίων; Δεν τους είδε που μαρτύρησαν; Δεν στεκόταν σαν βουνό χωρίς να κουνιέται; Δεν στεκόταν κοντά στον καθένα από αυτούς μαρτυρώντας κάθε φορά; Και μητέρα μαρτύρων και μαρτύρησε εφτά φορές. Γιατί, όταν βασανίζονταν εκείνα, δεχόταν κι αυτή τα πλήγματα. Δεν δεχόταν με απάθεια τα όσα γινόταν, διότι ήταν μητέρα. Αυτή όμως η υπερνίκηση της φύσεως έδειχνε ακριβώς τη δύναμή της. Την κτυπούσε η θάλασσα με τα άγρια κύματα των δοκιμασιών των παιδιών της κι αυτή γαλήνευε. Ο φόβος του Θεού υπερίσχυε της φύσεως. Πως τα εκπαίδευσε τα παιδιά της; Πως τα ανέθρεψε; Πως εφτά ναούς τους παρουσίασε στο Θεό, εφτά χρυσά αγάλματα ή καλύτερα πιο πολύτιμα και από το χρυσάφι. Διότι η ψυχή των μαρτύρων είναι ανώτερη κι από χρυσάφι. Στεκόταν ο τύραννος και επειδή τον νίκησε μια γυναίκα αναχώρησε. Εκείνος την πολιορκούσε με όπλα, και αυτή με τη προθυμία της νίκησε. Εκείνος άναψε καμίνι κι αυτή την αρετή του Πνεύματος. Εκείνος κινητοποιούσε στρατεύματα και εκείνη αγγέλους. Έβλεπε τον τύραννο και σκεφτόταν τον ουράνιο βασιλιά· έβλεπε τα επίγεια βασανιστήρια και μετρούσε τα ουράνια βραβεία· έβλεπε την εδώ κόλαση και σκεφτόταν την μελλοντική αθανασία. Γι’ αυτό και ο Παύλος έλεγε· «γιατί δεν σκεφτόμαστε αυτά που βλέπονται, αλλά αυτά που δεν βλέπονται» (Β΄ Κορ.4,18).
»Τι έκανε και ο Πέτρος, το θεμέλιο της Εκκλησίας, ο παράφορος εραστής του Χριστού, ο απαίδευτος στο λόγο που νίκησε ρήτορες, ο αμαθής που έφραξε τα στόματα των φιλοσόφων, αυτός που διέλυσε την ελληνική φιλοσοφία σαν αράχνη, αυτός που περιέτρεξε όλη την οικουμένη, αυτός που σαγήνεψε την θάλασσα και αλίεψε την οικουμένη, δεν είχε κι αυτός γυναίκα; Ναι είχε. Και ότι είχε άκουσε τον ευαγγελιστή τι λέει· «εισήλθε ο Ιησούς στην οικία της πεθεράς του Πέτρου που είχε πυρετό» (Μαρκ. 1,30). Όπου υπάρχει πεθερά, εκεί υπάρχει και γυναίκα, εκεί υπάρχει και γάμος.
»Τι λέγει δε η Γραφή για τον Φίλιππο (Πραξ. 6,5 και 21,8-9); Ότι είχε τέσσερις θυγατέρες. Και όπου υπάρχουν τέσσερις θυγατέρες, εκεί υπάρχει και γυναίκα και γάμος.
»Και ο Χριστός; Γεννήθηκε βέβαια από παρθένο, αλλά πήγε σε γάμο και πρόσφερε το δώρο που ήταν κρασί. Έκανε το νερό κρασί, τιμώντας με την παρθενία το γάμο και με το δώρο εκτιμώντας το γεγονός. Για να μη σιχαίνεσαι το γάμο, αλλά να μισείς την πορνεία. Εγώ με δικό μου κίνδυνο σου εγγυώμαι τη σωτηρία σου, έστω κι αν έχεις γυναίκα.
»Πρόσεχε τον εαυτό σου. Η γυναίκα, εάν είναι χρήσιμη, είναι βοηθός σου. Τι γίνεται όμως όταν δεν είναι χρήσιμη; Κάνε την εσύ χρήσιμη. Μήπως δεν υπήρξαν καλές και κακές γυναίκες, για να μη έχεις δικαιολογία; Η Σάρα ήταν καλή. Ήταν όμως ασυνείδητη η γυναίκα του Ιώβ. Δεν έβλαψε όμως τον Ιώβ η γυναίκα του, ενώ ήταν πονηρή και κακή και τον συμβούλεψε να βλασφημήσει. Δεν μπόρεσε να κουνήσει τον πύργο, να ρίξει κάτω το διαμάντι, να νικήσει τον βράχο, να πληγώσει τον στρατιώτη, να τρυπήσει το σκάφος, να ξεριζώσει το δένδρο. Τίποτα απ’ αυτά δεν πέτυχε. Αλλά αντίθετα εκείνη προσέκρουσε και ο πύργος έγινε πιο σταθερός· αυτή σήκωσε τα κύματα και το πλοίο δεν καταποντιζόταν, αλλά έπλεε με ούριο άνεμο· ο καρπός του τρυγήθηκε και το δένδρο δεν κουνήθηκε· έπεσαν τα φύλλα του και η ρίζα έμεινε ασάλευτη.
»Τα λέω αυτά για να μη προφασίζεται κανείς την κακία της γυναίκας του. Είναι κακή; Διόρθωσέ την. Αλλά, λέγει, αυτή με έβγαλε από τον παράδεισο. Αλλά και αυτή σε ανέβασε στον ουρανό. Έπειτα και στους άνδρες το ίδιο συμβαίνει. Άλλοι είναι φαύλοι και άλλοι σπουδαίοι. Ο Ιωσήφ ήταν ενάρετος αλλά οι πρεσβύτεροι ακόλαστοι (Δαν. περί Σωσάννας)».
(Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, Εις το «Είδον τον Κύριον καθήμενον…» ομιλία Δ΄, Ε.Π.Ε. τομ. 8Α , σσ. 389-393).
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ