Μετὰ τὴν Πεντηκοστή, ἡ Ἐκκλησία μας, τὴν πρώτη ἑπομένη Κυριακὴ γιορτάζειτοὺς ἁγίους Πάντες. Ὅλους τους ἁγίους δηλαδή, γνωστοὺς καὶ ἀγνώστους, ἀνὰ τὴν οἰκουμένη. Καὶ ἐπειδὴ κύριο στοιχεῖο τῆς ζωῆς τῶν ἁγίων εἶναι τὸ μαρτύριο, τὸ ποικίλο καὶ παντοειδὲς μαρτύριο –αἵματος, δακρύων, πόνου, διωγμοῦ, κατατρεγμοῦ, ἀσκήσεως, κόπου, μόχθου– ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, σὲ ὁμιλία ποὺ ἔγραψε πρὸς τιμὴ τῶν ἁγίων Πάντων, ἐξυμνεῖ τοὺς μάρτυρες κατὰ τρόπο ἀνεπανάληπτο. Θὰ παρουσιάσουμε περιληπτικῶς τὶς ἰδέες τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, ὥστε νὰ μετάσχουμε καὶ ἐμεῖς τῆς πνευματικῆς πανδαισίας, τοῦ θεολογικοῦ συμποσίου, ποὺ προσφέρει στοὺς ἀνὰ τοὺς αἰῶνες μελετητὲς τῶν λόγων του.

  Τὸ πρῶτο ποὺ τονίζει, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, εἶναι ὅτι οἱ μάρτυρες εἶναι ἰσοστάσιοι τῶν ἀγγέλων. Διαφέρουν μόνο στὸ ὄνομα· στὰ ἔργα ὅμως εἶναι ἴδιοι. Κατοικοῦν στὸν οὐρανὸ αἰώνιοικαὶ ἀθάνατοι. Ἡ μόνη διαφορὰ τοὺς εἶναι, ὅτι οἱ ἄγγελοι εἶναι ἀσώματοι ἐνῷ οἱ μάρτυρες ἔχουν καὶ σῶμα. Πλὴν ὅμως καὶ ὁ Χριστὸς εἶχε σῶμα τὸ ὁποῖο ἁγίασε καὶ δόξασε. Ἃς θυμηθοῦμε τὴν Μεταμόρφωση καὶ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ, ποὺ φαίνεται πόσο λαμπρό, ἔνδοξο, αἰώνιο καὶ ἀθάνατο κατέστησε ὁ Χριστός μας τὸ ἀνθρώπινο σῶμα. Εἰδικὰ γιὰ τοὺς μάρτυρες τὸ ὅτι εἶχαν σῶμα καὶ τὸ ὅτι ἦταν θνητοὶ ἐδῶ στὴ γῆ, αὐτὸ ἦταν ποὺ τοὺς δόξασε καὶ τοὺς λάμπρυνε. Μ’ αὐτὸ ἀσκήθηκαν, μ’ αὐτὸ μαρτύρησαν, μ’ αὐτὸ πάλεψαν. Μὲ τὸ σῶμα μετεῖχαν τῶν μυστηρίων. Καὶ τὸ σῶμα αὐτὸ θὰ τὸ ξαναπάρουν αἰώνιο καὶ ἄφθαρτο στὴν δευτέρα παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Τὰ σώματα τῶν μαρτύρων τὰ αἱματοβαμμένα εἶναι πιὸ λαμπρὰ ἀπὸ τ’ ἀστέρια τοῦ οὐρανοῦ. Τὸ «ἠλάττωσας αὐτὸν βραχὺ τί παρ’ ἀγγέλους”(ψάλμ.8,6) δὲν ἰσχύει μετὰ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ. Οἱ ἴδιοι οἱ ἄγγελοι μένουν ἔκπληκτοι μὲ τὴν δόξα καὶ τὴν λαμπρότητα τοῦ σώματος ὅταν συνοδεύουν τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν Ἀνάληψη. Συνεπῶς δὲν εἶναι μειονέκτημα τὸ σῶμα τῶν μαρτύρων.

  Τὸ δεύτερο ποὺ ὑποστηρίζει, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, εἶναι ὅτι οἱ μάρτυρες ἀπαρτίζουν ἕνα χορὸ καὶ ἕνα στρατὸ συγχρόνως. Αὐτὰ τὰ δυὸ φαίνονται ἀντίθετα καὶ ἀσυμβίβαστα. Στρατιῶτες ποὺ χορεύουν ὅταν μάχονται, εἶναι κάτι ἀδιανόητο. Κι ὅμως ἐδῶ συμβαίνει. Διότι βάδισαν πρὸς τὰ βασανιστήρια μὲ τέτοια διάθεση σὰν νὰ πήγαιναν γιὰ χορό. Ἃς θυμηθοῦμε τὶς Σουλιώτισες, ποὺ πέσανε στὰ βάραθρα γιὰ νὰ μὴ ἀτιμασθοῦν καὶ ἀλλαξοπιστήσουν, χορεύοντας. Εἶναι κλασσικὸ παράδειγμα τοῦ τί ἐννοεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

  Τὸ τρίτο ποὺ ἀναπτύσσει, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, εἶναι ὅτι τὸ μαρτύριο εἶναι πιὸ τρομερὸ καὶ χειρότερο κι ἀπὸ τὸν πόλεμο. Ὁ πόλεμος εἶναι σύγκρουση μεταξὺ ὁπλισμένων. Μπορεῖ ἡ μιὰ πλευρὰ νὰ ἔχει ὑποδεέστερο ὁπλισμό, πάντως ἔχει. Κι ἔχει διάθεση ν’ ἀμυνθεῖ παντοιοτρόπως. Ἔστω μὲ πέτρες. Ἃς θυμηθοῦμε τὸν Δαυίδ, ὁ ὁποῖος μὲ μιὰ σφενδόνη, σκότωσε τὸν γίγαντα καὶ τέλεια ὁπλισμένο Γολιάθ. Οἱ μάρτυρες ὅμως εἶναι γυμνοί, ἄοπλοι, ἐντελῶς ἀπροστάτευτοι, καὶ τοὺς ἀπαγορεύεται ν’ ἀμυνθοῦν μὲ βίαιο τρόπο. Εἶναι ὅπως τονίζει ἀλλοῦ, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, σὰν πρόβατα μέσα στοὺς λύκους. Τί ἄμυνα ν’ ἀντιτάξουν τὰ πρόβατα; Κι ὅμως αὐτοὶ οἱ ἄοπλοι νικᾶν τοὺς ὁπλισμένους. Αὐτοὶ ποὺ μαστιγώνονται νικοῦν αὐτοὺς ποὺ τοὺς μαστιγώνουν. Οἱ δεμένοι νικοῦν τοὺς ἐλεύθερους, αὐτοὶ ποὺ κατακαίονται αὐτοὺς ποὺ τοὺς καῖνε, αὐτοὶ ποὺ πεθαίνουν ἐκείνους ποὺ τοὺς σκοτώνουν.

  Τὸ τέταρτο ποὺ ξεκαθαρίζει, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, εἶναι ὅτι τὸ μαρτύριο ἀντιμετωπίζεται μὲ τὴ δύναμη ποὺ δίνει ὁ Θεός. Ἕνας πυρετός μας πιάνει, μιὰ γρίππη καὶ πέφτουμε ψυχικὰ καὶ σωματικά. Καταρρέουμε καὶ ἀπελπιζόμαστε καὶ δὲν ἔχουμε κουράγιο γιὰ τίποτα. Θεωροῦμε ὅτι ἡ ζωὴ εἶναι ἀνυπόφορη. Κι ὅμως οἱ μάρτυρες ἐνῷ δὲν τοὺς ἔκαιγε πυρετός, ἀλλὰ φλόγες καὶ πυρακτωμένες σχάρες καὶ κάρβουνα καὶ ἀναμμένες κληματσίδες, αὐτοὶ ὄχι μόνο ἄντεχαν ἀλλὰ δροσίζονταν καὶ ἔψαλλανκαὶ δοξολογοῦσαν τὸν Θεό, ὅπως οἱ3 παῖδες ἐν καμίνῳ. Λέγει σύγχρονος ὁμολογητὴς ἱερεύς, ὁ ὁποῖος διώχθηκε ἀνηλεῶς παλαιότερα ἀπὸ τὸ σοβιετικὸ καθεστώς, ὁ π. Δημήτριος Ντοῦτκο· «μὴ πεῖς·-Τί θὰ κάνω ἂν ἔρθει ἡ ὥρα νὰ μαρτυρήσω ὅπως μαρτύρησαν οἱ ἅγιοι; Νὰξέρεις ὅτι ὁ Θεὸς θὰ σοῦ δώσει δύναμη, ἀρκεῖ νὰ ἀγωνίζεσαι συνεχῶς μὲ νήψη καὶ ἐγρήγορση». Αὐτὸ προτείνει καὶ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος· «Ἃς γυμναζόμαστε γιὰ τὸν καιρὸ τοῦ μαρτυρίου καὶ ὁ Κύριος θὰ μᾶς ἐνισχύσει τὴν ὥρα ἐκείνη».

  Καὶ τὸ τελευταῖο ποὺ ἐπισημαίνει. Τὸ αἷμα τῶν μαρτύρων, εἶναι ὅτι πιὸ φοβερὸ καὶ ἐπικίνδυνο, γιὰ τὶς δυνάμεις τοῦ σκότους. Τὸ βλέπουν οἱ δαίμονες καὶ φοβοῦνται· τὸ βλέπει ὁ ἴδιος ὁ διάβολος καὶ τρέμει. Γιατί δὲν εἶναι ἁπλὸ αἷμα. Εἶναι αἷμα σωτήριο, αἷμα ἅγιο, αἷμα οὐράνιο, αἷμα ποὺδιαρκῶς ποτίζει τὰ φυτὰ τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ βλέπει ὁ διάβολος καὶ θυμᾶται τὸ αἷμα ποὺ ἔτρεξε ἀπὸ τὸν σταυρὸ τοῦ Κυρίου. Γιὰ κεῖνο τὸ αἷμα χύνεται καὶ τὸ αἷμα τῶν μαρτύρων. Γίνονται μέτοχοί του πάθους τοῦ Χριστοῦ. Συνεπῶς θὰ γίνουν μέτοχοι καὶ τῆς ἀναστάσεώςτου καὶ τῆς θείας δόξης του. Ἃς μὴ φοβόμαστε λοιπὸν τὸ μαρτύριο καὶ ἂς μὴ λυπούμαστε τοὺς μάρτυρες. Νὰ πενθοῦμε μόνο καὶ νὰ θρηνοῦμε γὶ αὐτοὺς ποὺ δειλίασαν καὶ λιποτάκτησαν. Αὐτοὶ εἶναι ταλαίπωροι καὶ δυστυχισμένοι.

  Ὅσο γιὰ μᾶς, ἃς φροντίζουμε νὰ ἐνθυμούμεθᾳ συνεχῶς τὰ βασανιστήρια τῶν μαρτύρων, ἀλλὰ καὶ τὴ δόξα ποὺ τοὺς περιβάλλει ἡ Ἐκκλησία, ὥστε νὰ διεγείρεται ὁ ζῆλος μας καὶ ὁ πόθος μας γιὰ ἄσκηση, γιὰ νήψη, γιὰ ἐγρήγορση, γιὰ βίωση τοῦ μαρτυρίου, ἐὰν θελήσει ὁ Θεός.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ